بخشی از مقاله
چکیده ؛
مرمت شهری بافت های تاریخی یکی از شیوه های مداخله در شهرها است که اقدامی آگاهانه جهت معاصرسازی و جلوگیری از فرسایش و افزایش عمر بناها و بافت های تاریخی شهرها انجام میشود پس اولویت برنامه ها و طرحهای شهری برای اقدامات مرمتی است. شهری پایدار از نظر توسعه باید نیازهای زمان حال را تامین کرده و بدون آن که توانایی نسل های آتی را در پاسخگویی به نیازهایشان به خطر بیاندازد. شناخت و درک مفهوم مرمت شهری و ورود ساختارهای نوین به بافتهای تاریخی و تعامل صحیح آنها با این پدیده ها پرداخته ودر جهت شناخت این بستر،برای افزایش پویایی و توسعه بافتهای واجد ارزش تاریخی، توجه به فرهنگ بومی و اصیل و ارتباط با بناهای پیرامونی متعلق به این بافت،حایز اهمیت است.
آنچه امروزه در شهرها شاهد آن هستیم تعامل نه چندان مطلوب میان بافت کهن و ساختارهای نوین میباشد بخصوص پس از پایان دوران طلایی معماری ایران و تاثیرات نامطلوب مدرنیته بر معماری ایرانی شدت گرفته از طرفی دیگر فقدان مبانی نظری مدون و راهنمایی که در برگیرنده رهنمودهای هدفمند جهت ایجاد ساختارهای نوین در متن تاریخی شهرها باشد، سیمای امروز شهرهای ما را با نگاهی به عملکرد کشورهای توسعه یافته در این زمینه و تعامل سازنده مقوله مرمت شهری با این ساختارها میتوان دریافت ضعف عملکردی در دهه های اخیر درکشورمان، بدلیل عدم تعریف صحیح و هدفمند از ایجاد ساختارهای نوین، بافت تاریخی بسیاری از شهرهای ما را مبدل به بافت مساله دار نموده،مرمت شهری الگویی برای توسعه پایدار شهری از لحاظ پایداری اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زیست محیطی است. نتایج نشان هنده آن است که افزایش توان اجتماعی منطقه تاریخی در ارتباط با کل شهر به حس تعلق ساکنین، حفظ هویت بافت، آماده سازی شرایط جهت جلب گردشگر و...همگی میتواند یک بافت تاریخی را به یک بافت پویا و پر درآمد و پایدار تبدیل نماید.
مقدمه:
مرمت شهری سعی در انتقال ارزش های کالبد یافته در مکان، به آینده را دارد و این انتقال همراه با اظافه نمودن ارزش های معاصر به ارزش های پایدار کهن می باشد. در این انتقال ارزش ها، آنچه معنا می یابد، حفظ مادی و معنوی ارزش های مستتر و مستقر در اثر تاریخی پایدار است. این انتقال به معنای معاصر سازی اثر تاریخی نیز می باشدکه از دو بعد مادی و معنوی مورد مطالعه است.
شهر زنده نشان پویایی یک فرهنگ، اجتماع و تمدن است و تداوم حیات آن در زایش و ظهور کالبدی نو با روحی بر گرفته از ادوار مختلف تاریخی، نهفته است. روحی که زبان گویای تعام ت فرهنگی تاریخی ادوار گذشته به نسلهای کنونی و آتی است. پدید آمدن بافتها و مجموعه های تاریخی در بستر شهرها تجربه منحصر بفردی چه از لحاظ فرهنگی و اجتماعی و چه از لحاظ زمان و مکان می باشند و این همان نغز واژه ارزش تاریخی و تعبیر یک حادثه تکرار نشدنی است. حال با فرض اینکه این عناصر واجد ارزش شهری بتوانند در عصر حاضر و آتی هم، به حیات مادی و معنوی خود ادامه دهند دارای ارزش دو چندان خواهند بود.
بافتهای تاریخی امروزه با مفاهیم همانند مسئله دار، فرسوده ، نا امن و بد منظر روبه رو هستند. این مفاهیم با گسترس کیفیت تاسیسات شهری در بخش های پویا و تازه ساز بافت های شهری بیشتر جلوه گر شده اند. امکانات شهری توانمند مانند معابر با عرض مناسب، وجود پیاده روها، امکان تردد وسایل نقلیه و همچنین وجود تاسیسات مناسب شهری به منظور آسایش ساکنان در برابر این میراث های شهری قد علم کرده و ایجاد مفاهیم منفی را برای آن ها در پی داشته است.
همچنین فقدان زمینه های اقتصادی مناسب در این بخش از بافت های شهری نیز سبب عدم جذب سرمایه در آن ها شده است. تفاوت آشکار منظر بافت های تاریخی”نا سالمی منظر“در برابر استاندارد های کیفیتی محیطی شهری نیز از دیگر مشکلات می باشد. متاسفانه تنها در بخش های توانمند اقتصادی بافت های تاریخی کسب شده ، برای مثال می توان مرمت بخش هایی از جداره های محله عودلاجان، سنگلج را که دارای توان اقتصادی قوی بودند را بیان کرد. چنان که مرمت گذر مروی، بازارچه عودلاجان بازخورد اجتماعی مثبتی در پی داشته است، اما محله های عودلاجان، سنگلج و بسیاری دیگر از بافت های تاریخی در مشهد، خرم آباد، اصفهان و .. هنوز با استانداردهای کیفیتی شهر امروز فاصله دارند.
برای دستیابی به راهکارهای مطلوب باید اصول مرمت شهری را در بافتهای تاریخی به صورت کاملا برنامهریزی شده محقق نمود. در این مقاله سعی شده است با معرفی مرمت شهری در حوزه بافتهای تاریخی به بررسی نحوه برخورد با بافتهای تاریخی در ایران و جهان پرداخته شود. در این مقاله ابتدا به ارائه تعاریف مرطبت علمی پرداخته و سپس به روش پژوهشی راهکارهای ترکیبی مورد تحلیل قرار گرفتهاند. نتیجه گیری نهایی حاصل جمع بندی تجارب و تحلیل آنها میباشد.
بیان مسئله
بافت های تاریخی، بخش های پر جمعیت شهرها می باشند. عموما در این مناطق بازارها با پیشینه تاریخی وجود دارند. وجود بازارها و عمده فروشی ها از مهمترین علل تراکم جمعیت در این مناطق است. علاوه بر آن قیمت واحد های مسکونی نیز به دلایل ضعف سیستماتیک شهری این مناطق ،ارزان تر از مناطق نو ساز می باشد. برخی مکانها به لحاظ ساختار کالبدی خاص، نوع فعالیت و ویژگی های ساکنان آن، امکان و فرصت بیشتری را برای وقوع جرم فراهم میکنند و مجرمان انگیزه دار را که براساس انتخاب عقلانی به دنبال کم خطر ترین و مناسبترین فرصتها و شرایط مکانی ارتکاب عمل مجرمانه هستند به سوی خود جذب می نمایند.
این نقاط شهری هستند که مستعد جرم خیزی و بروز آسیب های اجتماعی اند و حاشیه ها و بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری دو گونه اصلی این فضاهای بی دفاع شهری به شمار میروند”بحراباد. - 75:90 این معضل اجتماعی ”جرم خیزی“همچنین نوعی نگرش منفی را درباره ی بافت های تاریخی در اذهان عمومی به وجود آورده است. البته همان طور پیش تر نیز گفته شد عوامل بسیاری سبب شکل گیری این بار منفی اجتماعی بوده است. بافت های تاریخی مهمترین سرمایه های شهری می باشند. با درک مشکلات و تلاش برای رفع آن ها می توان سرمایه ی عظیمی در جریان پویایی شهر به کار انداخت.
یکی از مهمترین پیامدهای حل مشکلات بافت های تاریخی ایجاد اعتماد به نفس اجتماعی برای ساکنان آن و همچنین ایجاد نگرش مثبت در جامعه جهانی می باشد. برای مثال می توان بافت های تاریخی رم، لندن، بروژ، لنستر، ادینبورگ و ... را نام برد که در جامعه جهانی به عنوان یک ارزش از آن ها یاد می شود. همچنین حل این مشکلات سبب جذب سرمایه های اقتصادی و گردشگری می گردد . اما مهمتر از همه ی آن ها شکل گیری توازن و تعادل شهری در شهرهای کشور می باشد. تامین مسکن و بسیاری دیگر از مسائل شهری نیز با حل مشکلات بافت های تاریخی تحت تاثیرات مثبت این عمل قرار می گیرند.
روش تحقیق
شناخت کلی موضوع براساس مطالعات کتابخانه ای و پیگیری یافته ها و بررسی های محققین بوده است. برای بیان آمارها از متون و مقاله های فارسی مرتبط با موضوع استفاده شده. همچنین برای بیان دقیق تر، تحقیق محققین در مورد بافت های تاریخی شهر های بزرگ مورد مطالعه قرار گرفته . تحلیل داده ها و بررسی آن ها با مطالعات میدانی و نتایج از پیش به دست آمده در پروژه های شهری شکل گرفته است. پیگیری کنوانسیون ها، بیانیه ها، تصویب نامه های بین المللی در حوزه مرمت و مرمت شهری نیز انجام شده است. در انتها با در کنار هم قرار دادن داده ها و یافته های پژوهش های شهری و کسب نتایج جامع نتیجه پژوهش حاصل شده است.
پایداری شهری
یک برنامه پیشرفت اجتماعی است که میکوشد نیازهای ساکنان شهرها را بشناسد، از منابع محیطی حفاظت کند و منافع اقتصادی و اجتماعی حاصل از آن را در کلیه سطوح شهری تعمیم دهد. جنبه های پایداری در شهرها به قرار زیر است:
· تاثیر مثبت بر شرایط اجتماعی، اقتصادی و محیطی شهروندانی که در حال حاضر”×یا آینده“×در شهرها زندگی میکنند.
· به حداقل رساندن استفاده از منابع تجدید ناپذیر.
· ملاحظات لازم در خصوص رعایت ظرفیتهای محیطی .
· ملاحظات لازم در زمینه های تولیدات اقتصادی آینده .
· ملاحظات لازم در خصوص نیازهای اجتماعی مردم در نقاطی که از نظر توسعه یافتگی محروم ماندهاند.
