بخشی از مقاله
چکیده
با رشد سریع شهرنشینی و گسترش کلان شهرها، حفاظت از منابع زیست محیطی برای نسلهای آینده و معضل کاهش منابع فسیلی بیش از پیش مورد توجه طراحان شهری قرار گرفت. تغییر سبک زندگی، افزایش استفاده از خودروهای شخصی، تغییر در فضاهای سبز توجه برنامه ریزان شهری را هرچه بیشتر به نوع ارتباط شهروندان با محیط پیرامون جلب کرد. در واقع بسیاری از تصمیمات که برای شهرها اتخاذ می شد مورد توجه شهروندان نبود و در دراز مدت موجب دلسردی یا عدم استقبال آنان بود. با عنوان شدن روشهای فعال غیر فعال در پایداری و طراحی ها و خدمات شهری نیاز به اجزایی شکل پذیر که سریعا با نیاز مردم و طراحان هماهنگ شوند هویدا شد و ایده های فراوانی برای مقیاس خرد و کلان در شهرهای پایدار مطرح شد. ارزش مبلمان شهری به عنوان ابزاری که بهره برداری از محیط پیرامون را جهت دهی و هدایت می کند آشکار گردید.
آنچه که عنوان پایداری را به این تجهیزات نسبت می دهد فراتر از بازیافت شدن و تعاریف اولیه می باشد و در واقع طراحی پایدار تجهیزات شهری نقش عمده ای در پیوند گروههای مختلف و عدالت اجتماعی و مسوولیت پذیری شهروندان خواهد داشت و غیر مستقیم در ایجاد منظر پایدار و ارایه بازخوردهای اولیه اجتماعی به طراحان منظر شهری در زمان کوتاه کمک شایانی خواهد کرد.اینکه تجهیزات شهری چه زمانی و به چه روشهایی می توانند به معیارهای پایداری اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی نزدیک شوند و از طرفی تعاملگرایی در شهرها و تجهیزات منعطف شهری چگونه و در چه لایه هایی به نیاز های کاربران پاسخگو می باشند از سوالهای اصلی پژوهش است. در این پژوهش بعد از تعاریف اولیه در مورد شهرافزار و انواع و جایگاه آن در منظر شهری به ارتباط منظرشهر پایدار و جایگاه معماری تعاملگرا در پایداری پرداخته می شود و خصوصیات مبلمان پایدار و تعاملگرا بیان می شود و با بررسی تصویری روددره و بوستان نهج البلاغه تهران به ارایه پیشنهاد مرتبط پرداخته می شود.
واژگان کلیدی: مبلمان شهری، پایداری شهری، تعاملگرا، منظر پایدار، بوستان نهج البلاغه
-1مقدمه
امروزه با گسترش شهرها و نیاز بشر به مصرف انرژی مقوله پایداری شهری مورد توجه طراحان شهری قرار گرفته است. توجه به معیارهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی جهت پایداری و در دهه های اخیر نگاه ویژه طراحان در اکولوژی منظر جهت ایجاد نوع رابطه مناسب انسان و محیط زیست را به خود جلب کرده است. کلان شهرها نیاز به آموزش پذیری شهروندان و مسوولیت پذیری آنان را احساس میکنند و ارتباط عادتهای شهروندی را با میزان مصرف و بقای سرمای های زیست محیطی دریافت می کنند. بخشی از شهرها که مبلمان شهری نام گرفته اند و مقیاس کاملا مرتبط با شهروندان و زندگی روزمره آنان دارند به علت قابلیت شکل پذیری بالا در این بخش از پایداری همواره مورد توجه بوده اند.
مبلمان شهری علاوه بر تعیین حد مداخله انسان در طبیعت به افزایش هدفمند خصلتهای مورد نیاز یک شهروند دوست دار محیط زیست می انجامد و علاوه بر اینکه خود به تنهایی می تواند معیارهای پایداری را رعایت نماید می تواند برای نسلهای آینده حفاظت کننده منابع زیست محیطی باشد. توجه به پیاده، گسترش عدالت و مشارکت اجتماعی و مصرف کمتر تماما با طراحی هدفمند مبلمان شهری تسریع خواهد شد. می توان عنوان کرد ایجاد مبلمانی که بتواند طبق معیارهای معماری تعاملگرا در لایه های مختلف با شهروندان ارتباط ایجاد کند و آنان را جزیی از حلقه شهر پایدار برشمارد علاوه بر پایداری شهری به علت امکان مداخله طراحانه بیشتر در این راستا به ایجاد منظر پایدار کمک فراوانی خواهد کرد.
-2 مبانی نظری تحقیق
1-2 تعاریف و تاریخچه
آنچه که به تجهیزات و مبلمان شهری خیابانی فضای باز و در فارسی اثاثه و به صورت غلطی مصطلح اثاثیه شناخته شده مفهومی کاملا گسترده دارد. مبلمان واژه ای فرانسوی به معنای مبل ها، اثاثه و دکوراسیون یک محل و واژه مبلمان شهری معمول ترین واژه در این زمینه است. در انگلیس Street Furniture در آمریکا Public و یا Outdoor furniture شناخته شده تر است . تجهیزات نیز جمع تجهیز در مفهوم آراستن و بسیج کردن و بیشتر به ساز و برگ نظامی گفته میشود - کلانتری - 295:1390 در یک تعریف کلی مبلمان، اجزای چیده شده در شهر جهت رفع نیازهای زیست محیطی که منظر و هویت شهری را تحت الشعاع قرار میدهد و زبان ناطق هویت انسان و منظر شهری مطلوب می باشد است پس باید با فرهنگ و آداب و رسوم مردم همسو باشد - نخعی. - 3:1394 مبلمان شهری در خیابان، شهر و در کل فضای باز نصب میشوند و استفاده ای عمومی دارند - کلانتری. - 295:1390
مبلمان شهری در تعریفی مرتبط با عنوان پژوهش امکان تعامل مستقیم یا غیر مستقیم با سایر امکانات شهری و کاربرد های متفاوت را میسر میسازند و عدم سازگاری و هماهنگی آنها با سایر المانهای شهری به آشفتگی بصری در سیمای شهر منتهی میگردد - مسدد. - 72:1389آنچه که به عنوان مبلمان شهری یا شهر افزار میتوانیم از آن نام ببریم دربدو امر و تا مدتها دارای طراحی ویژه ای نبوده اما طرح هایی را می توان از گونه مبلمان شهری به شمار آورد. مانند سنگ نوشته های دولت ماد در میدان مرکزی هگمتانه جهت اطلاع رسانی به مانند تابلوهای تبلیغاتی و یا تندیس های سنگی باستانی پادشاهان هخامنشی ایران - لحمیان. - 106,107:1392
اگر به سیر تاریخی مبلمان شهری توجه کنیم متوجه میشویم که تا بعد از جنگ جهانی دوم که اروپا مشغول بازسازی مراکز تاریخی خود بود توجه ویژه ای به مبلمان شهری نشده است. زمانی که تردد در مراکز تاریخی شهر و ایده خیابانهای قابل زندگی1مطرح گردید مبلمان شهری جایگاه ارزشمند خود را یافتند - نصیر سلامی. - 10:1389 همچنین نیاز به طراحی عناصر و تجهیزات شهری و تولید انبوه منجر به پدیدار شدن طراحی صنعتی شد. مبلمان شهری در دوره های مختلف پس از جنگ جهانی دوم به زنده کردن فعالیتهای تجاری، قابل زیست کردن فضا و حذف اوتومبیل برای ایجاد حس ایمنی و آرامش خاطر به شهروندان و ارزشمندتر کردن محیط پیرامون پرداختند و تداوم این روند به علت توجه به مقیاس دید پیاده و نه سواره و طراحی مبلمان متناسب با آن بود - همان 11و. - 12
2-2 انواع مبلمان شهری
آنچه که در تعاریف مبلمان شهری آمده عملکردهای زیادی دارد و میتوان کاربریهای زیر را برای آن متصور شد: تعیین جهت و ارائه اطلاعات به شهروندان، توزیع یا جمع آوری کالا و محصولات - صندوق پست و کیوسک های روزنامه - ، مراقبت از تجهیزات مخصوص راهداری، حفاظت - نرده و تارمی و سرپناه - ، بازی کودکان، روشنایی - پایه های روشنایی و چراغ ها - ، نمادهای فرهنگی - تندیس و سمبلها و بنای یادبود - ، ثبت - پارکومتر و موانع متحرک برای توقف و پارک - ، مصرف خوراکی - کیوسک فروش اغذیه و ماشین های خودکار تحویل مواد خوراکی - ، ارائه خدمات بهداشتی - بهداری و واکسیناسیون - ، استراحتگاه و پناهگاهها - نیمکت و نشیمن ها و محل استراحت - ، ارائه مقررات شامل علائم و تابلوهای راهنمایی و رانندگی. علاوه بر موارد ذکر شده دسترسی های شهری و فضای سبز و آبنماها بعلاوه وسایل ایمنی و امنیت و محوطه سازی را میتوان نام برد - کلانتری - 295:1390 مبلمان شهری را میتوان طبق - جدول - 1 به چهار دسته
