بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش معلمان بر کیفیت بخشی نظام آموزشی در بهره مندی از تکنولوژی های نوین ارتباطی - مدارس هوشمند - است. که در این مقاله ضمن تعریف مدرسه هوشمند و بیان چالش های مرتبط با نقش معلمان در این مدارس سعی شده، پیشنهاداتی نیز برای رفع این چالش ها ارائه شود. برای نیل به این هدف از روش مروری- کتابخانه ای درجمع آوری اطلاعات استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد از جمله مهم ترین چالش هایی که مدارس هوشمند با ان روبرو هستند عدم اگاهی و مهارت داشتن معلمان در زمینه استفاده از تکنولوژی های نوین آموزشی است و از انجایی که تربیت نیروی انسانی کارآمد شاخص بسیار مهمی در این مدارس است و تاثیر بسزایی در افزایش کیفیت بهره مندی از این تکنولوژی ها دارد، لذا لازم است برای بالا بردن سطح دانش و مهارت های معلمان اقداماتی صورت گیرد.
کلیدواژه ها: تکنولوژی های نوین ارتباطی،مدرسه هوشمند، معلمان
مقدمه
امروزه استفاده از فناوری اطلاعات در آموزش منافع و مزایای بسیاری دارد و می تواند یادگیری موثرتر و عمیق تر را برای طیف وسیعی از دانش آموزان فراهم آورد. تحقیقات در آموزش، بیان کننده این مطلب است، که فن آوری اطلاعات به صورت وسیعی در نظام آموزشی منظم، مورد استفاده قرار گرفته است - دالوز، ترجمه افتخارزاده،1380،ص 22 ، به نقل از نیرومند و همکاران، . - 1392 تاثیرات فناوری اطلاعات در شئون مختلف زندگی چنان است که وجه تمایز عصر ما با دوران گذشته محسوب می شود. آنچه امروز ملتها را از یکدیگر متمایز می کند بیش از هر عامل دیگر به شکاف دیجیتالی و یا میزان بهره مندی و کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات - فاوا - برمی گردد - دایلز و باندی،2004،ص358، به نقل از نیرومند و همکاران،. - 1392
ورود به عصر اطلاعات و رواج فناوری های مبتنی بر شبکه های جهانی و رایانه ها سبب پدید آمدن محیط های جدید یادگیری به شکل رسمی و غیررسمی شده است. پیدایش مدارس هوشمند به عنوان جزئی از سیستم های حمایت کننده آموزش رسمی برای یادگیرندگان فرصت های جدید یادگیری را فراهم کرده است - زمانی و همکاران،. - 1389مدتی است برخی کشورهای جهان به تاسیس مدارس الکترونیکی یا آنچه در ایران مصطلح شده »مدارس هوشمند« دست زده اند. الگوی اولیه این مدارس از کشور انگلستان گرفته شده و کشور مالزی یکی از پیشتازان ایجاد این مدارس بشمار می رود. با این رویکرد کشور ما نیز اخیرا طرحی را در چند مدرسه اجرا کرده است .
دانشگاه ها هم به نوع دیگری از آموزش، تحت عنوان آموزش مجازی متمایل شده اند. - نیرومند و بخت آوری، - 1390 با وجود اینکه در این مدارس نسبت به مدارس عادی امکانات بیشتری وجود دارد ولی استفاده بهینه از این وسایل به دلیل عدم آمادگی، نبود انگیزه کافی، عدم درک ضرورت استفاده از فناوری توسط مدیریت مدرسه هنوز صد درصد تحقق نیافته است. از طرفی فراهم نبودن زیرساختهای موردنیاز مانند شبکه محلی و اتصال به اینترنت، سازگار نبودن ساختار و تشکیلات، عدم آشنایی معلمان با روشهای نوین تدریس، عدم وجود انگیزه و علاقه به حرفه معلمی، و عدم تسلط کافی معلمان و دانش آموزان به زبان انگلیسی، نبود قوانین و مقررات مورد نیاز در وزارتخانه، برخی از چالش های شناسایی شده بر سر راه این مدارس هستند - زمانی و همکاران،. - 1389
همچنین عدم فرهنگ استفاده از فناوری اطلاعات در بین مردم و مسئولان و به ویژه معلمان و متولیان امر آموزش و پرورش در کشور مانعی جدی بر سر راه اشاعه و توسعه مدارس هوشمند است - رضایی راد و همکاران،. - 1391 بنابراین با گسترش همه جانبه ابزار های اطلاع رسانی به ویژه با توسعه فناوری اطلاعات و گسترش دانایی در هر زمان و مکان،آنچه پیش از هر امری حایز اهمیت است، مدیریت دانایی است و این امر جزء معلمان از عهده ی هیچ کس و یا نهاد دیگری ساخته نیست - میدانی و همکاران،. - 1392
تجربه های علمی و عملی نشان داده است که آنچه موفقیت کشورها را به دنبال داشته است نیروی انسانی کارآمد در زمینه های موردنیاز است. بخشی از این نیروی انسانی را معلمان تشکیل می دهند . ارتقای سطح دانش همراه با مهارت در زمینه فناوری اطلاعات می تواند نیروی انسانی مورد نیاز را در اختیار مدارس هوشمند بگذارد و از سویی این گروه می تواند اثرگذاری خود را در مخاطبین اصلی یعنی دانش آموزان دو چندان نماید - رضایی راد و همکاران،. - 1391 بنابراین با توجه به نتایج بدست آمده، برای اینکه نقاط ضعف مدارس رفع شده و تهدیدها به فرصت تبدیل شود، اقداماتی لازم است که مهم ترین آنها آموزش به معلمان برای استفاده بهینه از فناوری ها است - زمانی و همکاران،. - 1389
تکنولوژی های نوین ارتباطی
قرن 21 به سمتی می رود که اکثر مشاغل به دانش و مهارت های رایانه ای نیاز خواهند داشت. بنابراین ورود به این عرصه به نوع جدیدی از آموزش نیاز دارد که با آموزش سنتی کنونی به خصوص آنچه هم اکنون در مدارس کشور ما در جریان است همخوانی ندارد - شریعتمداری،43،40-1364 ،به نقل از نیرومند و بخت آوری،. - 1390 در آستانه هزاره سوم موضوع آموزش در جوامع بشری از اهمیت فوق العاده ای برخوردارگردیده است لذا در این راستا نقش تجهیزات کمک آموزشی و تکنولوژی آموزشی - سخت افزار و نرم آفزار - وتکنولونوژی های نوین ارتباطی - آموزش الکترونیک - ، که امروزه ازجدیدترین ، مؤثرترین و مطمئن ترین روشها در توسعه آموزش های فردی و سازمانی است کمتر از خود آموزش به نظر نمی رسد. - همان منبع - منظور از تکنولوژی های نوین ارتباطی - آموزش الکترونیک - بهره گیری از سیستم های الکترونیکی مانند کامپیوتر، اینترنت،دیسک های چند رسانه ای ،نشریه های الکترونیکی و خبرنامه های مجازی و نظایر آن است - شریفی،1388،ص179، به نقل از آقاجانی چوبر،. - 1390
مهم ترین خصوصیت و ویژگی تکنولوژی های نوین ارتباطی تکیه بر تولید،اشاعه و پردازش اطلاعات و در دسترس قرار دادن آن برای همگان در کمترین زمان ممکن با حداقل هزینه ها و در همان زمان و مکان ها است - همان منبع - . در عصری که فناوری ارتباطات و اطلاعات به عنوان ابزار توانمند سازی اندیشه و در امتداد فکر انسان ها هر لحظه در حال تولید و توزیع اطلاعات و برقراری ارتباطات است به نظر می رسد رسالت نظام آموزش ، تعلیم و تربیت انسانی است که بتواند با توجه به اطلاعاتی که در هر لحظه در دست دارد،بهترین انتخاب را انجام دهد و راه های بهتر آموختن را فراگیرد و ترقی و پیشرفت خود رافراهم سازد - همان منبع - . تا جاییکه این روز ها در بسیاری از کشورهای پیشرفته و در حال توسعه دنیا این مهم به حوزه مدارس کشیده شده و هوشمندسازی مدارس در زمره مهمترین پروژه های آموزشی این کشورها قرار گرفته است. - نیرومند و بخت آوری، - 1390
تعریف مدرسه هوشمند
این مفهوم در کشورهای در حال توسعه متفاوت از کشورهای پیشرفته است . در این کشورها مدارس هوشمند به معنای مدارسی است که در مقایسه با مدارس عادی به فناوری های اطلاعاتی بیشتری مجهزند و از آن برای تعلیم و تربیت استفاده می کنند. با وجود تعاریف مختلفی که در این زمینه ارائه شده است اما جامعترین تعریفی که در این خصوص میتوان بیان کردعبارتست ازاینکه : مدرسه هوشمند مدرسه ای است که درآن روند اجرای کلیه فرآیندها اعم از مدیریت، نظارت، کنترل، یاددهی - یادگیری، منابع آموزشی و کمک آموزشی، ارزشیابی، اسناد و امور دفتری،ارتباطات و مبانی توسعه آنها، مبتنی بر فاوا 4 و در جهت بهبود نظام آموزشی و تربیتی پژوهش محور طراحی شده است. - هوشمندسازی مدارس، 1390، به نقل از نیرومند و همکاران - مدرسه هوشمند سازمانی آموزشی با موجودیت فیزیکی و حقیقی - ونه مجازی - است که در آن دانش آموزان به شکل نوینی آموزش می بینند. در مدرسه هوشمند کنترل و مدیریت،مبتنی بر فناوری رایانه و شبکه انجام گرفته و محتوای اکثر دروس آن الکترونیکی وسیستم ارزشیابی و نظارت آن هوشمند می باشد. - آموزش و پرورش تهران،1384،به نقل ازمحمودی و همکاران، - 1387
اهداف کلیدی مدارس هوشمند
مدارس هوشمند موسسات آموزشی هستند که با اعمال تغییراتی در نحوه آموزش و مدیریت خود، به صورت سیستماتیک ،دانش آموزان را برای رویارویی با عصر اطلاعات آماده می کنند. برخی اهداف این قبیل مدارس عبارتند از :
-1تولید نیروی کار متفکر و آشنا با تکنولوژی
-2توسعه و پرورش فیزیکی،ذهنی، احساسی و معنوی دانش آموزان
-3ارائه و فراهم سازی فرصت هایی برای بهبود توانایی ها و استعدادهای دانش آموزان
-4افزایش مشارکت همگانی در حوزه آموزشی - دبیران، دانش آموزان، مدیران، کارکنان و سطوح مختلف جامعه - . - محمودی و همکاران، - 1387
مولفه های اصلی و ارکان مدارس هوشمند
-1معلم -2 دانش آموز -3محتوای الکترونیکی -4 کتاب -5کلاس -6مدرسه -7خانواده - نیرومند و همکاران، - 1392 در مقابل توسعه مدارس هوشمند در ایران 19 چالش وجود دارد که از این بین تعدادی از این چالش هایی که مربوط به معلمان است عبارتند از :
-1عدم آشنایی معلمان با روشهای نوین تدریس
-2عدم انگیزه و علاقه به حرفه معلمی -3عدم تسلط کافی معلمان و دانش آموزان به زبان انگلیسی
