بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر استقرار مدارس هوشمند در استان گیلان از دیدگاه مدیران، معلمان و کارشناسان در چارچوب مولفههای برنامه ریزی و هدفگذاری ، تجهیز و آمادهسازی مدرسه، آموزش و تجهیز نیروی انسانی، آمادهسازی محتوا، برگزاری کلاس های آموزش مبتنی بر محتوای چند رسانه ای، ارزیابی و سنجش، فرهنگ سازی در ارتباط با فناوری اطلاعات پرداخته است. روش انجام این پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی است.
جامعه آماری تحقیق را معلمان، مدیران وکارشناسان مدارس هوشمند استان گیلان تشکیل می دهند. نمونه آماری از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شد که 129 مدرسه از مدارس استان گیلان را در بر می گیرد. روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق، دو پرسشنامه است که پرسشنامه اول در زمینه شناسایی عوامل موثر بر استقرار مدارس هوشمند، پرسشنامه دوم در زمینه ارزیابی مدارس هوشمند است. پایایی پرسشنامه ها از طریق آلفای کرونباخ در تمامی موارد بالای 0/7 محاسبه شد.
نتایج پرسشنامه اول در این پژوهش نشان داد که عوامل موثر بر استقرار مدارس هوشمند بر اساس رتبه بندی، بالاترین رتبه مربوط به مولفه آمادهسازی مدرسه و پایین ترین رتبه مربوط به مولفه فرهنگ می باشد. نتایج پرسشنامه دوم در این پژوهش نشان داد که مدارس هوشمند، از لحاظ معیارهای فضا و تجهیزات، توانمندی دانش آموزان و توانمندی کادر آموزشی ضعیف ارزیابی میشوند و تنها از نظر توانمندی کادر اداری در وضعیت مطلوبی قرار دارند.
-1 مقدمه
پیشرفتهای جهانی درفناوری ارتباطات و اطلاعات درآستانه قرن بیست و یکم، جامعه جدید و متفاوتی را درپیشروی انسان ها قرارداده است. جامعهای که درعمل جهان را به سوی یک دهکده جهانی به پیش می برد و به زعم بسیاری ازجامعه شناسان، عصرنوین جامعه بشری یعنی عصر اطلاعات یا جامعه ی اطلاعاتی درحال شکل گرفتن است. جامعهای که ازویژگی های برجسته آن، اطلاعات و دانایی محوری است یعنی همه چیز اعم از اقتصاد، آموزش وپرورش، تجارت، سیاست وحتی امور زندگی برمبنای اطلاعات و دانش استوار خواهد بود. آموزش وپرورش نیز از این پدیده درامان نمانده است وشاید انقلابی آرام درحال شکل گرفتن است که اساسا آموزش وپرورش سنتی را نشانه رفته و ضمن حفظ حرمت وجایگاه و مولفه های اصلی آن، فرصت های جدید یادگیری را به راه دارد
هدف اصلی این پژوهش شناسایی عوامل موثر بر استقرار مدارس هوشمند و ارزیابی این مدارس در استان گیلان است. مدرسه هوشمند موسسه آموزشی است که درجهت فرآیند یادگیری وبهبود مدیریت به صورت سیستمی نظام یافته بازسازی شده تاکودکان را برای عصر اطلاعات آماده سازد. دراین مدرسه کنترل ومدیریت آن مبتنی برفناوری رایانه وشبکه میباشد و محتوای اکثر دروس آن الکترونیکی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن هوشمند است
در سال 1984 دیوید پرکینز و همکارانش در دانشگاه هاروارد، طرح مدارس هوشمند را به عنوان تجربهای نوین در برنامههای آموزش و پرورش، با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات ارائه نمودند. این طرح به تدریج در چند مدرسه اجرا گشت و بعدها تا حدودی توسعه یافت.گفته میشود اولین مدارس هوشمند در سال 1996در انگلستان تاسیس شد و سپس طرح راهاندازی مدارس هوشمند - - Smart School در کشور مالزی به اجرا درآمد و با ارایه الگویی موفق، توانست تجربه خود را به سایر کشورها نیز منتقل کند و امروزه علاوه بر مالزی کشورهای ایرلند، مصر و استرالیا نیز برای هوشمند کردن مدارس خود اقدام کرده اند.
پس از ورود صنعت رایانه به ایران و رشد و نفوذ رایانه های شخصی در میان اقشار مختلف فرهنگی اجتماعی، فعالیت در زمینه آموزش مبتنی بر رایانه نیز آغاز گشت. بیش از ده سال است که در این زمینه فعالیت میشود و این امر با تولید لوحهای فشرده آموزشی آغازگردیده است . به طور کلی، از نیمه دوم سال 1380به بعد، رویکرد به این مقوله جدی تر و فعالیتهای عملیاتی در زمینه آموزش اینترنتی و بهرهگیری از پهنای باند مخابراتی برای ارائه دورههای آموزشی در گوشه و کنار کشور آغاز شد تا اینکه طبق مصوبات شورای فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت آموزش وپرورش در سال تحصیلی1383-1384، پایلوت مدارس هوشمند به سازمان آموزش و پرورش شهر تهران محول گردید. پس از طرح موضوع در شورای راهبری فناوری اطلاعات و ارتباطات تعداد 4 دبیرستان در 4 منطقه تهران انتخاب و از سال تحصیلی بعد اجرای آزمایشی طرح در این مدارس آغاز گردید. برای اجرای طرح، وضعیت موجود مدارس از لحاظ تجهیزات و وضعیت نیروی انسانی مورد بررسی قرار گرفت .
مدیران مدارس فوق ضمن شرکت در جلسههای متعدد کارشناسی در جریان امر قرارگرفتند. تجهیز و ایجاد شبکه واحدهای داخلی و نحوه تولید محتوای الکترونیکی، آموزش معلمان - زبان انگلیسی و مهارتهای - ICDL به انجام رسید. تحقیقات انجام شده در زمینه مدارس هوشمند نشان میدهد که برای اجرای این طرح در زمینه های فرهنگی، اجتماعی،اقتصادی و سیاسی موانع و مشکلات متعدد و بی شماری وجود دارد و تحقق این طرح به شیوه مطلوب به یک مشارکت وسیع و همه جانبه نیاز دارد .باید راه درازی پیموده شود و عوامل موثر شناسایی شود
جعفری - - 1385 در تحقیقی، با هدف ارزیابی طرح مدرسه هوشمند از لحاظ دستیابی به اهداف، نقش معلمان، نقش دانشآموزان، شیوههای ارائه مطالب درسی و مشکلات - مادی و انسانی - در دبیرستان آبسال تهران انجام داده است . یافته های این تحقیق نشان میدهد معلمان در دسترسی به اهداف مدارس هوشمند، در حد متوسط و دانش آموزان در حد زیاد هستند. همچنین در زمینه وجود مشکلات مادی و انسانی، دو گروه معلمان و دانش آموزان مشکلات مادی و نیروی انسانی را زیاد دانست.
صالحی و کاشانی - - 1385 عوامل موثر در اجرای طرح مدارس هوشمند را از دیدگاه مدیران دبیرستانهای استان مازندران مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاکی از آن است که بستر سازی مناسب و خلق محیط متناسب با فناوری اطلاعاتی و ارتباطی و وجود برنامهریزی آموزشی متناسب با فناوریاطلاعات و ارتباطات در مدارس، تربیت و آموزش نیروی انسانی ماهر در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و وجود امکانات و منابع مالی از مولفه های اصلی برای اجرای طرح است.
زمانی و همکاران - 1385 - ، نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدید های فراروی مدارس هوشمند را بررسی کردند. نتایج بدست آمده نشان داد که از نظر دانش آموزان و دبیران میانگین نقاط قوت، ضعف، تهدیدها و فرصتها در مدارسدولتی و غیرانتفاعی هوشمند از حد متوسط 3 بالاتر است و این بیانگر این نکته است که با وجود نقاط قوت و فرصت ها در این مدارس ، نقاط ضعف و تهدید هایی هم وجود دارد.
محمودی و همکاران - - 1387، چالش های توسعه مدارس هوشمند را در ایران مورد بررسی قرار دادند و راهکارهایی را برای رفع این چالش ها ارائه دادند. برخی از این چالش ها عبارتند از:
نداشتن آمادگی در رابطه با استفاده از فناوری اطلاعات در مدیریت مدرسه، نبود درک ضرورتهای استفاده از فناوری اطلاعات توسط مدیریت مدرسه، نبود فضای فیزیکی مورد نیاز برای اجرای طرح مدرسه هوشمند در مدرسه، فراهم نبودن زیر ساختهای مورد نیاز مانند شبکه محلی و اتصال به اینترنت ، سازگار نبودن ساختار و تشکیلات مدارس کشور، بالابودن هزینه های تحول نظام آموزشی، نبود قوانین و مقررات مورد نیاز در وزارتخانه، نبود رغبت در جامعه نسبت به فناوری نوین، نبود محتوای الکترونیکی قابل اعتماد دروس، رایج نبودن استفاده از اینترنت در میان دانش آموزان، رایج نبودن استفاده از اینترنت در میان معلمان، تسلط نداشتن دانش آموزان نسبت به مهارتهای ICDL، تسلط نداشتن معلمان نسبت به مهارتهای .ICDL
عنایتی و همکاران - 1388 - ، عملکرد مدارس هوشمند شهرستان ساری از دیدگاه دبیران بررسی کردند. یافته های این پژوهش نشان داد که در مدارس هوشمند از ظرفیت ها و امکانات فناوری برای ارتقاء کیفی آموزش بهره گیری می شود، از انواع شیوه های تدریس متناسب با تفاوت های فردی دانش آموزان استفاده میگردد، مشارکت و پشتیبانی والدین در فرایند یادگیری و هدایت دانش آموزان وجود دارد و محیط مناسب ارزیابی مستمر و متناسب با پیشرفت دانش آموزان ایجاد می گردد.
بهرامی - 1389 - ، امکان سنجی مدارس هوشمند را از دیدگاه دبیران متوسطه شهر سنندج مورد بررسی قرار داد. نتایج نشان میدهد که امکانات نرم افزاری و سخت افزاری در مدارس عادی پایینتر از سطح انتظار است. مدیران مدارس نیز تصور روشنی از استراتژی ها و امکانات و شرایط مدارس هوشمند ندارند. معلمان اطلاعی درباره تدریس آنلاین ندارند. محتوای درسی سنتی مدارس نیز تغییرات زیادی برای حرکت به سمت محتوای درسی الکترونیک نکرده است. در نهایت معلمان نیز در معرض بازآموزی و آموزش ضمن خدمت قرار نگرفته اند تا مهارت و شناخت خود را برای حرکت به سمت مدارس هوشمند ارتقا دهند.
عبدالوهابی و همکاران - 1389 - ، در پژوهشی باعنوان امکان سنجی استقرار مدارس هوشمند در دبیرستان های دخترانه شهر اهواز از دیدگاه معلمان و مدیران در چارچوب مولفه های نگرش، دانش، مهارت معلمان و مدیران و منابع مالی ، زیرساخت و تجهیزات، فرهنگ و عملکرد اداری مدرسه پرداختند. نتایج در این پژوهش نشان داد که به طور کلی آمادگی دبیرستانهای دخترانه اهواز برای استقرار مدارس هوشمند، از دیدگاه معلمان و مدیران در سطح پایین قرار دارد.
افضلخانی و همکارش - - 1389، پژوهشی در مورد ارزیابی وضعیت استقرار مدارس متوسطه هوشمند در استان سمنان از دیدگاه مدیران و معلمان انجام دادند. نتایج نشان داد که مدارس استان در مولفه های مدیریت توسط سیستم یکپارچه رایانهای، محیط یاددهی و یادگیری، زیرساخت توسعه فناوری اطلاعات و ارتباط یکپارچه رایانه ای با مدارس هوشمند دیگر، نیازمند اهتمام بیشتری جهت استقرار مدارس هوشمند در استان میباشد، اما مولفه معلمان آموزش دیده در حوزه فناوری و مدیریت یکپارچه رایانه از ظرفیت و پتانسیل مناسبی برای ایجاد مدارس هوشمند برخوردار هستند.
بشیری و توسلینیا - 1391 - ، نقش مدارس هوشمند را در قابلیت یادگیری دانش آموزان بررسی کردند. ایشان ایجاد مدارس هوشمند را یکی از الزامات جوامع بالاخص جامعه جوان بیان نموده اند. به این نتیجه رسیدند که سیستم نوین آموزش الکترونیکی دارای فواید و مزایای منحصر به فردی برای افراد، سازمان ها و مراکز آموزشی به همراه دارد.
در تحقیقی که توسط هیپ در سال 2004 صورت گرفته مشکلات مدارس هوشمند را به صورت زیر بیان نموده است: الف- اولین دسته از موانع استفاده از فاوا توسط معلمان، مربوط به موانع محیطی نظیر دسترسی به فن آوری، فرصت و زمان برای تمرین، حمایت فنی، منابع و محتوا و دوره های آموزشی یا کارآموزی ضمن خدمت و قبل خدمت است.
ب- دومین دسته از موانع مربوط به نگرش ها، عقاید و مقاومت در برابر نوآوری ها توسط معلمان است.
زین و موراگایا - 2004 - در تحقیقی فعالیتهای مدیریتی در مدارس هوشمند مالزی را مورد بررسی قرار دادند مطالعه آن ها نشان میدهد وظایف مدیریتی مربوط به ارزشیابی دانش آموزان، برنامه زمانبندی،گزارشات مدیریتی و حسابداری، بیشترین میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در این مدارس را به خود اختصاص داده است.
یعقوب، موحدنور و آزمان - - 2005 فعالیت های یاددهی و یادگیری در مدارس هوشمند مالزی را مورد مطالعه قرار داده و میزان آمادگی معلمان و دانش آموزان برای یاددهی و یادگیری زبان انگلیسی در محیط مدرسه هوشمند بررسی کردند.آن ها داده های تحقیق خود را از طریق مصاحبه و پرسش نامه جمع آوری نمودند. نتایج تحقیق نشان میدهد که معلمان آمادگی لازم را داشته و نسبت به نقش جدید خود در محیط آموزشی پویا، نظر مساعدی دارند. با این وجود نتایج تحقیق در مورد دانش آموزان نشان میدهد اکثر آن ها آمادگی لازم را ندارند.
وهاب و کائور - - 2006 آمادگی معلمان را در استفاده از فناوری در کلاس مورد ارزیابی قرار دادند. نتایج کار آنها نشان داد که کاربرد کامپیوتر و توانایی کاربرد نرم افزار و زبان در بین معلمان در سطح متوسط قرارداشت.
