بخشی از مقاله
چکیده:
هنر اسلامی دارای گنجینه ی عظیمی ازمعانی عمیق عرفانی و حکمت الهی است .اتصال انسان به حقیقت ماورایی و حتی حقیقت ماورائی معقول آن یگانه ی بی همتا و رب اعلی ،جوهر هنر اسلامی است.پس هنر اسلامی هنری است مقدس.هنری است آرامبخش که بیش از آنکه فکری باشد عاطفی است.زبان هنر اسلامی زبان نماد ها و سمبل هاستهنر اسلامی همواره خود را در پس معانی پنهان کرده است و معنی هم چیزی جز معنویت نیست.بنا براین برای درک این معانی باید ابتدا با زبان نماد ها و چگونگی عملکرد آنها آشنا شده و ضرورت استفاده از آنها را مورد بررسی قرار میدهیم.در این مقاله بر آن هستیم تا ضمن بررسی مفهوم نمادین رنگ به عنوان عنصری با اهمیت در تمامی جنبه های هنر اسلامی ،منحصراَ به بررسی رنگ آبیکه رنگی ملکوتی است و تقریباًدر تمامی هنر ها و به ویژه معماری به گونه ای ویژه به آن توجه شده بپردازیم و با بررسی معانی پس پرده ی آن چگونگی تبلور رنگ آبی را در بنا های اسلامی مورد بررسی قرار دهیم.
کلمات کلیدی: هنر اسلامی،معماری اسلامی،نماد،آبی،آب،آسمان
مقدمه
زبان هنر اسلامی ،زبان نمادین و رمز گونه است و این رموز و نمادها حامل معنای درونی و ذاتی این هنر بوده و تنها راه بررسی معنای هنر اسلامی و آثار هنری آن بررسی این نمادها و سمبول ها است.در واقع میتوان گفت زبان نمادین ، زبانی است که هنر در تمدن های دینی بر میگزیند و مفهوم درونی خود را در قالب آن بیان میکند .در این دنیایی که تمام پدیده های آن اهمیت نمادینی دارند که به وسیله ی تاویل نمایان می شود ، انسان آخرین جلوه ی منشا عقل عالم وجود است و هر چیزی را که پیش از او آفریده شده در خود دارد و بازتاب می دهد..آنگونه که نادر اردلان در کتاب حس وحدت خود بیان می کند :
انسان نمادها را خلق نمی کند ، به وسیله ی آنها دگرگون می شود .وجود نمادها از این تشابه معکوس پیروی می کند که " آنچه عالی ترین است در آنچه دون ترین است انعکاس می یابد ". [1]بنابر احدیث و روایات زیادی که بر معنی رنگ ها دلالت میکند ،رنگ را عاملی مهم در جهت استفاده ی معنوی در جلوه ی نگارگری معماری اسلامی قرار داده اند ،اهمیت وجایگاه رنگ در معماری اسلامی مورد توجه کامل قرار گرفته است و یکی از اصیل ترین رنگ های مطرح در هنر اسلامی رنگ فیروزه ای و همچنین آبی لاجوردی است .در ابتدا باید به بررسی مفهوم نماد و سمبل و چگونگی عملکرد آن پرداخته و ضرورت استفاده از آن را مورد توجه قرار دهیم.سپس ضمن بررسی اهمیت نماد پردازی در معماری اسلامی بر آن هستیم تا با بررسی اهمیت استفاده از رنگ آبی و مشتقات آن به جایگاه مفهوم آن در نماد پردازی معماری اسلامی بپردازیم وچگونگی تبلور رنگ آبی را در بناهای اسلامی در قالب آب آسمان و کاشی مورد مطالعه قرار دهیم.
