بخشی از مقاله
چکیده
امروزه انبوه تولید کالاهای صنعتی و طراحی محصولات جدید، در ارتباطی بیواسطه با بازاریابی قرار دارند. موفقیت کالا در بازار منوط به کاربردی و مفید بودن، ظاهر قابل قبول و فرم معنیدار محصولات میباشد. شناخت زبان اشیاء و بکارگیری آن در طراحی، برای موفقیت در تجارت بینالمللی و ایجاد هویت برای محصول ضروری است. مقاله حاضر سعی در تعریف زبان و بیان در محصولات تولید شده توسط هنرمندان و صنعتگران با کمک ابزارهای نشانهشناسی، نمادشناسی، هویت فرهنگی و تکنولوژی فنی پیشرفته دارد و در این راستا به چگونگی کاربرد این زبان در مراحل طراحی محصول اشاره نموده است.
در ابتدا کلیاتی در مورد نظریات نشانهشناسی از نشانهشناسان معروف مانند پیرس1و سوسور2مطرح نموده و سپس به نشانهشناسی در طراحی محصول پرداخته شده است و اینکه چگونه این عناصر جهت فهم جنبههایی از ارتباطات در تولید محصول استفاده میشود. در ادامه به هویت فرهنگی محصولات و شکاف بین فرهنگها و محصولات اشاره گردیده است و تأثیر سلایق و الگوهای یک جامعه را بر طراحی محصولات مورد بررسی قرار داده است.
سپس به زبان محصولات و اینکه چطور میتوانند هویت فرهنگی و ساختار خود را از طریق مواد اولیه، فرم، ساختار و بافت به اجتماع تفهیم نمایند پرداخته شده است. زیبایی شناسی در واقع مطالعه تأثیر گشتالت محصول بر احساس انسان و شامل این است که چطور مردم قسمت و یا تمامی محصولات را میخوانند و میفهمند. با این نگاه کاربر در محصول آنچه را که میبیند، میبوید، میچشد، میشنود و حس میکند، مربوط به گشتالت، عملکرد، مفاهیم و ویژگیهای سمبولیک در محصول است. در نهایت با ذکر چند مثال از محصولات صنعتی و انطابق عناصر نشانهشناختی، نمادشناختی و اشارهای با خواص آن محصولات، ارتباط اجتناب ناپذیر آنها با مفهوم و ویژگیهای سمبولیک را بیان داشته است.
مقدمه
از ابتدای سالهای دهه 70 میلادی تا کنون یکی از مباحث اصلی در بین طراحان صنعتی مقوله زبان محصولات است. البته در این زمینه مواردی پیش میآید که از واژههای دیگری نیز استفاده گردیده است مانند: نشانهشناسی طراحی، نمادشناسی، نشانه شناسی محصولات و ارزشهای افزوده نشانهای محصولات. نکتهای که در اینجا بیش از هر چیز باید مورد دقت و پرسش قرار گیرد این است که اصولا مقوله زبان محصولات و کاربرد علوم مرتبط با آن در طراحی محصولات چه جایگاهی در طراحی صنعتی و هنرهای دستی ایران و دیگر کشورهای در حال توسعه دارد. بعد از جنگ جهانی دوم و با گسترش استفاده از رادیو، تلوزیون و بعدها اختراع اینترنت، امکان دسترسی به مخاطبان بیشتری برای شرکتها و سازمانها فراهم آمد.
به این ترتیب هویتبخشی به محصولات کمکم به معنای امروزی آن تحت عنوان هویت سازمانی و برندینگ شکل گرفت. امروزه تعداد محصولات و شرکتهای تولیدکننده آن بقدری زیاد است که دیگر هویت بخشی تنها از راه تمایزی که بر اساس کیفیت و ارزش خدمات ایجاد میشود کافی نیست. این تمایز باید دارای معنا باشد - مزراعی و رزاقی، 1395، . - 33 در واقع سیاستهای امروزی شرکتها به دنبال ایجاد و تثبیت تصویری خاص از هویت در ذهن فرد است که ثبات و ماندگاری آن باعث حفظ و ماندگاری هویت میگردد.
این تکثر و تنوع در اشیاء مصنوع معمولاً اختلالاتی در شناسایی هویت این محصولات و نحوه بکارگیری آنها بوجود میآورد. برای کاهش این اختلالات طراحان این محصولات میبایستی با استفاده از روشها و اصول خاصی آنها را طراحی نمایند تا روند شناسایی محصولات سادهتر و استفاده از آنها کاملتر و بهتر گردد. جنبههای زیباییشناختی اشیاء و محیط اطراف همیشه دارای اهمیت بسیاری بوده است. محصولاتی از ابزارهای اولیه تا دستگاههای الکترونیکی پیچیده وجود داشتهاند که توجه بشر را بخود جلب کردهاند.
اما محصولات چگونه با ما صحبت میکنند؟ از طریق رنگ یا شکل و یا مواد سازنده میتوان نظریات نشانهشناسی را جهت تجزیه و تحلیل بعضی اصول، ارزشها و مفاهیم در نظریه طراحی همانند تأثیر متقابل بین فرم و معنا بکار برد. علم نشانهشناسی ابزاری برای نقد است و از آن درراستای طراحی و تولید بهتر محصول استفاده میشود. در این تحقیق شاخصهای نوآوری و ابزارهایی که در طراحی محصول مورد استفاده قرار میگیرند مورد بررسی قرار خواهد گرفت تا با جمعبندی آنها بتوان مفهوم زبان محصول را درک نمود و جایگاه نمادشناسی و کاربرد آن در طراحی محصولات تبیین گردد.
تعریف مسئله و روششناسی پژوهش
هدف، ارائه روشی صحیح جهت شناخت ابعاد یک محصول - فیزیکی و غیر مادی - وتفسیر این اصل - ساختار، بافت، مواد اولیه، فرم - با عنصر نشانهشناختی و نمادشناختی است تا بتوان از نتایج این تحقیق در هرچه بهتر نمودن طراحی محصولات و تولید بهینه آنها استفاده کرد. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و در جستجوی کشف حقایق و واقعیتها و شناخت کاربرد محصولات بوده و به تبیین ویژگیها و صفات آنها پرداخته است و بر اساس ماهیت و روش از نوع تاریخی و توصیفی است یعنی با استفاده از ابزار نمادشناسی، نشانهشناسی و معناشناسی و مدارک معتبر میتوان ویژگیهای عمومی و مشترک محصولات را تبیین کرده و صفات آن را مطالعه ودر نتیجه ارتباط بین متغیرها را مطالعه نمود. منابع تصویری و مکتوب بوده و روش گردآوری اطلاعات کتابخانهای، مکتوب، تصویری و الکترونیکی بوده است.
تعاریف
فرم:3 فرم واژه لاتین از زمان رومیها تا کنون بکار رفته و به بسیاری از زبانهای روز دنیا راه یافته است. این واژه همانقدر که دوام زیادی داشته، ابهام فراوانی نیز دارد. واژه لاتین Forma از همان ابتدا جایگزین دو کلمه یونانی مورف4 و ایدوس 5 شده است. کلمه اول را به فرمهای مشهود اطلاق میکردند و کلمه دوم را در مورد فرمهای ذهنی - مفهومی - بکار میبردند. این میراث دوگانه تا حد زیادی در گوناگونی معانی فرم مؤثر بوده است. تنوع معانی فرم در شاخههای گوناگون هنر نمود مییابند؛ معنی منتخب فرم در این متن عبارت است از "آنچهمستقیماً به حواس درآید" و متضاد "محتوا" است. به عبارت دیگر "صورت ظاهر چیزها" و یا "آنچه بیرون از ذهن انسان وجود دارد و قابل مشاهده است".
نشانه: در این متن به معنی علامت، رمز یا کدی است که به معنی ربط دارد. نشانه علامتی است که مورد مشاهده را به چیز دیگری ربط میدهد؛ این علامت میتواند هر چیزی باشد و مورد رابط آن نیز هر چیز دیگری. کارکرد نشانه انتقال اندیشه به وسیله پیام است - گیرو، 1380، . - 19 به عبارت دیگر نشانه محرک یا جوهر محسوسی است که تصویر ذهنی آن در ذهن ما با تصویر ذهنی محرکی دیگر تداعی میشود. کارکرد محرک نخست برانگیختن محرک دوم با هدف برقراری ارتباط است - همان، . - 37
