بخشی از مقاله
چکیده
فساد اداری مجموعه ای از عوامل و رفتارهای ناشی از فعالیتهای افراد یا قواعد بروکراتیک است که در اجرا موجبات نارضایتی مردم، و حق کشی، و ظلم به افراد، عدم رسیدگی و تکریم ارباب رجوع را باعث میشود.سازمان بازرسی کل کشور وظیفه دارد، علاوه بر نظارت بر اجرای دقیق قوانین در دستگاه های اداری کشور، ضعفهایی را که در اجرای قوانین در سیستم اجرای وجود دارد مشخص کند و آن را به مقامات و مسئولین منعکس کند، تا بهترین راه حل را برای آن ارائه دهند. همچنین این سازمان باید به وسیله عوامل فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، اداری، مدیریتی،وحقوقی، قضایی، راهکارهای متناسب با موضوع تخلف را به سازمانها و نهادهای اجرای ارائه دهد. در این نوشتار جایگاه نظارتبر پیشگیری از فساد اداری مورد بررسی قرار می گیرد.
واژگان کلیدی: فساد اداری، نظارت و بازرسی، سازمان بازرسی کل کشور، دستگاه های اداری، نهاد های اجرایی.
تبین مفهومی نظارت
نظارت برای مهار قدرت است هر جا اختیارات مسئولیت و اقتدار تفویض شود نظارت برای جلوگیری از انحراف و طغیان و برای رسیدن به اهداف و مقصد، تطبیق برنامه ها یا اهداف از قبل تعین شده لازم است. - قوامی، - 205 :1389 نظارت در فقه: به لحاظ سابقه فقهی در باب وصیت و وقف آمده است و معمولا در مورد وصی یا متولی و یا مجری به کار می رود و عبارت است از: کاری که فرد و یا هیاتی به منظور کنترل و صحت عمل اظهار نظر می کنند.
بند اول: مفهوم نظارت
نظارت یا کنترل فعالیتی است که در آن عملیات پیش بینی شده با عملیات انجام شده مقایسه می شود و در صورت وجوداختلاف و انحراف - میان آنچه باید باشد و آنچه هست - به رفع و اصلاح آن اقدام می شود. - هیوزاوین، - 1379
الف: معنای لغوی نظارت
نظارت اسم مصدر از ریشه نظر است. نظارت به فتح نون یعنی عمل ناظر و مقام او مراقبت در اجرای امور مانند نظارت امور مالی و نظارت به کسر نون یعنی زیرکی و فراستنظارت در فارسی به معنای مراقبت، تحت نظر و دیده بانی داشتن بر کاری است.
ب: معنای مفهومی نظارت
واژهای نظارت و کنترل عملیات رسیدگی، آزمایش قانونمندی تعیین صحت یا تنظیم را می رساند. منظور اصلی از تمامی طرحها یا برنامه های نظارت یعنی اطمینان نسبت به مطابقت نتایج با هدفهای مطلوب وجلوگیری از انحرافات و تصحیحروندهای معیوب است.داده های پژوهشی حاکی از آنند که نظامهای نظارت برای سازمانهای کارامد و اثر بخش ضروری هستند. برنامه ها به عنوان وسیله ارزشیابی پیشرفت و اصلاح لغزشها مورد نیازند. و سازمانهای که فاقد برنامه ریزی و نظارت هستند احتمالا با شکست مواجه می شوند - میچل، . - 438 :1374
ج: معنا و مفهوم نظارت عمومی
نظارت عمومی عبارت است از نظارت متقابل مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم، مردم نسبت به دولت که به موجب آن اعمال این دو نهاد اجتماعی - مردم و دولت - برطبق موازین شرعی و قانونی انجام بگیرد یا انجام گرفته باشد. در این معنا نظارت عمومی به عنوان امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یکی از فروع دین نقش نظارت و هماهنگی را ایفا می کند و با به کار گیری این روش همه افراد جامع در مقابل یکدیگر مسئول هستند و حق نهی از منکر و خطاها را دارند.
د: معنا و مفهوم نظارت خاص
در این مفهوم تعاریف متعددی از نظارت ارائه شده است.
-1نظارت عبارت است از: مقایسه آنچه باید انجام گیرد با آنچه انجام گرفته است - احمدی، . - 30 :1376
-2تطبیق فعالیتهای یک موسسه با اهداف تعیین شده طبق موازین قانونی و همچنین انطباق فعالیتهای مردم با موازین قانونی ونظم اجتماعی مصداق نظارت دارد - انصاری: . - 149
-3اعمال نظارت توسط قوه مرکزی بر فعالیتهای اداری سازمانهای که به موجب آن اعمال حقوق اداری بر اساس قانون انجام شده است یا خیر؟
انجام هر فعالیتی صرفا با اعمال نظارت و کنترلهای لازم مزین موفقیت خواهد بود و از طریق نظارت و کسب اگاهی از میزان تحقق هدفها انجام عملیات و نحوه مدیریت فراهم شده و زمینه اصلاح احتمالی آن به وجود خواهد آمد.در واقع نظارت و ارزیابی یکی از وظایف اصلی مدیر است با این وصف همگام با سایر ابعاد مدیریت مورد توجه جامعه قرار نگرفته است. غالب متون علمی موجود بر کنترل و نظارت بر خطوط تولید در واحدهای صنعت یا نظارت مالی تاکید دارند..هر چند کنترل و نظارت در همه ابعاد اقتصادی، اداری، اجتماعی و سیاسی ضروری به نظر می رسد هرچند مفهوم نظارت وکنترل به ظاهر متفاوت می نمایند ولی در اینجا یکسان فرض می شود - صادقپور،. - 158 :1371
ی: نظارت درحقوق عمومی و اساسی
نظارت در حقوق اساسی عبارت است از: بررسی و ممیزی و ارزشیابی کارهای انجام شده و یا در حین انجام و انطباق آنها باتصمیمات اتخاذ شده و همچنین قانون و مقررات در جهت جلوگیری از انحراف افراد. از بعد حقوقی و سیاسی هم کافی است نظری به قانون اساسی انداخته شود که حاوی حقوق اساسی می باشد در این قانون واژه نظارت در اصول55،76،161،174به کار رفته است.
-1نظارت در اصل 55 مربوط به نظارت قوه مقننه بر قوه مجریه است که به دو طریق انجام می شود.
الف: نظارت بر دخل و خرج دولت و تفریغ بودجه از طریق دیوان محاسبات. ب: نظارت بر عملکرد قوه مجریه از طریق نمایندگان منتخب مردم.
-2نظارت در اصول 161،174مربوط به قوه قضائیه است در اصل 161 دیوان عالی کشور هم بر اجرای صحیح قوانین در دادگاه ها نظارت دارد و هم به ایجاد رویه قضایی می پردازد. و همچنین در اصل 174 قوه قضائیه از طریق سازمانی به نام سازمان بازرسی کل کشور به حسن جریان امور و اجرای صحیح قوانین در دستگاه های اداری نظارت می کند.
-3طبق اصل 99 قانون اساسی نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان شورای اسلامی و ریاست جمهوری و مراجعه به ارای عمومی و همه پرسی بر عهده شورای نگهبان گذاشته شده است.
-4یکی دیگر از موارد نظارت که در قانون اساسی آمده است. نظارت شورا های اسلامی و نیز انجمن ها و سایر موارد این چنین است که به نوعی نظارت بر عملکرد در حوزه مسئولیتشان رابر عهده دارند.
-5نوع دیگر نظارت نظارت احزاب و تشکل هاست که چون در قانون اساسی به رسمیت شناخته شده اند صلاحیت نظارت دارند و می توانند در حدود مسئولیتشان نسبت به اعمال دیگران اظهار نظر کنند و اما صلاحیت نظارت بر خودشان را ندارند.
-6یکی دیگر از نظارتهای پیش بینی شده نظارت رهبری است که در اصل 57 قانون اساسی رهبری ناظر به هر سه قوه معرفی شده است و در قالبهای خاص مشخص گردیده است.
-7اخرین نوع نظارتی که در قانون اساسی ذکر شده است نظارت عمومی است که مفاد اصل هشتم قانون اساسی است و امربه معروف و نهی ازمنکر به عنوان نظارت عمومی در قانون مورد تاکید قرار گرفته است و طبق ان احاد ملت می توانند درمورد اعمال یکدیگر و نیز در مورد اعمال دولت اظهار نظر کنند. بهترین نهاد عمومی که می تواند این نظارت را عملی کندرسانه ها و مطبوعات و به نحوی احزاب هستند که می توانند دیدگاه های مردم را در مورد مسائل اجتماعی ،سیاسی وحکومتی ابراز کنند.
واژه های مترادف و مشابه به نظارت الف-کنترل:
