بخشی از مقاله
چکیده:
طراحی سیستمها، با این اهداف بالابردن میزان اطمینان، افزایش جنبه اقتصادی، متمرکز شدن بر نیل به اهداف، ایجاد ابزاری برای کنترل عملیات صورت می گیرد تحول سریع شرایط محیطی هر سازمان، دانش مدیران را به سرعت کهنه، می سازد به طوری ک در هر پنج سال حداقل یکبار، بازآموزی و آشنایی با اوضاع اطلاعات نوین برای آنها لازم هست قدرت سازگاری یک سیستم، مبتنی بر توان آن سیستم برای یادگیری و تغییر عملیات درونی، در پاسخ به تغییرات محیط بیرونی است. برنامه های سیستم، عنصر کلیدی در توسعه و تدوین هر سیستمی از نقطه نظر زمان و هزینه هاست. برنامه نویسی بصورت عام بهترین عنصر قابل فهم بوده و ممکن است مشکلات جزئی تمامی وجوه چرخه عمر توسعه سیستم را بارز کند.
کلمات کلیدی: نگرش سیستمی، سازمان
مقدمه:
دانش مربوط به تجزیه و طراحی سیستمها در عصری که استفاده از ماهواره و شبکه های ارتباطی کره زمین را به یک شهرک مبدل ساخته بیش از هر زمان دیگری اهمیت خود را نشان می دهد به بیان دیگر، در اثر فشردگی زمان، که به برکت سرعت خارق العاده در ارتباطات حاصل شده است. این فرصت استثنایی برای سازمان ها بوجود آمده تا در اسرع وقت به شیوه های سریع و بی سابقه اطلاعات بازرگانی با سایر شرکت ها یا دولت ها مبادله گردد. به این دلیل نه تنها تقاضا برای استفاده از خدمات تحلیلگر سیستم ها - یعنی کسی که حرفه او طراحی سیستم ها مربوط می شود - شدت بالا رفته است، بلکه اینگونه متخصصان ناگزیر شده اند در عصر حاضر، پیوسته با ضوابط نوین طراحی در سیستم های تجاری یا دولتی و مراحل عمل و روش شناسی - متدولوژی - آنها آشنایی کامل داشته باشند.
در این شرایط، طراحی سیستم مستلزم برخورداری از دانش طراحی و برخی علوم دیگر از جمله کامپیوتر، برنامه نویسی اصول اساسی و اجرایی تجارت، سیستم های مخابره اطلاعات، ساختارهای فایل پایگاه اطلاعاتی، اصول حسابداری و مالی وابسته به صنعت مورد نظر، دانش مربوط به ساخت محصول، نوع مواد مورد استفاده در ساخت، و موارد مشابه می باشند در یک جامعه اطلاعاتی کامپیوتر و ارتباطات نقش برتری را به افراد می بخشد. ارزش، از طریق دانش و در اثر سرعت حرکت دانش افزایش می یابد. ارتباطات نیز محور سیستم ها را در عصر کنونی تشکیل می دهد. از این رو هر گونه تلاشی که در زمینه طراحی صورت می گیرد، چنانچه به روز اختلالاتی در مخابره سریع در شبکه منجر شود، فاقد ارزش است. سرانجام اینکه، در نتیجه گذر از یک جامعه صنعتی به جامعه متکی بر اطلاعات ایجاب می نماید که تحلیلگر سیستم ها بسیاری از مهارت های تکنولوژیکی اساسی و جدید را فرا گیرد.
بنابراین بجای پرداختن به یک موضوع و تخصص معین در ادامه فعالیت در یک حوزه خاص تحلیلگر مجبور است تا بصورت مداوم اقدام به منطبق ساختن خویش با شرایط در حال تغییر نموده و در صورت امکان به بازآموزی و فراگیری دانش های جدید همت نماید. زیرا که در اثر توسعه سریع در تکنولوژی، فرسودگی زودرس در پدیده هایی ظاهر می گردد و تحلیلگر سیستم ها وادار می شود تا در شرایط دائم آموزش مجدد ببیند. از این نظر، مطالعه تجزیه و تحلیل سیستم ها ابزار اساسی است، که در آموزش و بازآموزی هر دو می تواند مورد استفاده قرار گیرد. دانش تجزیه و تحلیل سیستم ها می تواند حرفه های مختلف از قبیل برنامه نویسی، طراحی کاربرد سیستم تجاری مدیریت دولتی یا تجاری و موارد مشابه را نیز شامل گردد. این در حالی است که حتی کوچکترین وظیفه شغلی در جامعه امروز مستلزم استفاده از دانش کامپیوتر و مخابره اطلاعات است - معنیان، . - 1-2 :1353
تعریف سیستم:
سیستم عبارت است از مجموعه ای از اجزای سازمان یافته که دارای روابط متقابل مشخص - از پیش تعیین شده - هستند و به گونه ای طرح ریزی شده اند که هدفهایی ویژه یا عمومی را تعیین می کنند - صمدی، . - 12 :1385
تعریف سازمان:
سازمان عبارت است از مجموعه ای از افراد که برای تحقق اهدافی معین همکاری می کنند. در همه سازمانها از انسانها استفاده می شود و همه آنها هدفمند بوده، از - - تقسیم کار - - بهره می گیرند - رضائیان، . - 10 :1387
رویکرد سیستمی در عمل:
نظریه سیستمی توجه خود را به عومالی از قبیل روابط با محیط برای حصول اطمینان از دریافت مداوم نهاده ها، و تولید ستاده های قابل قبول، انعطاف پذیری در پاسخ به تغییرات محیطی، کارایی سازمان در تبدیل نهاده ها به ستاده ها وضوح در ارتباطات داخلی، سطح تعارض بین گروههای سازمانی و نیزان رضایت مندی شغلی کارکنان معطوف می دارد. بر عکس رویکرد نیل به هدف، رویکرد سیستمی بر وسایل و امکانت ضروری به منظور اطمینان از تداوم و بقای سازمان تاکید می ورزد - رابینز، 1943، ترجمه ترجمه الوانی ودانایی فرد. - 70 :1393
ریشه پیدایش تئوری عمومی سیستم ها:
ریشه تئوری سیستمها به مطالعات یک زیست شناس به نام - - برتالانفی - - بر می گردد، او در مطالعات خود به مشکل بزرگی در علوم برخورد کرده بود و آن این بود که علوم به شدت تخصصی شده و از هم دور شده اند، حتی متخصصین در یک رشته با شاخه های متفاوت در همان رشته نزدیکی فکری و زبانی ندارند و حرفهای یکدیگر را نمی فهمند لذا او یک تئوری ارائه کرد که علوم مختلف بتواند از آن استفاده کنند و بقول خود او - - اسکلتی برای علوم - - ابداع کرد که هر علمی با کشیدن پوست بر روی این اسکلت بتواند از آن استفاده کند. در این باره نویسنده ای می گوید: تفکر سیستمی در تغییر نگرش مبتنی بر تفکیک علوم به حوزه های تخصصی و ریز، به نگرش مبتنی بر تفکیک یافته های رشته های گوناگون علمی تاکید دارد - صمدی، به نقل از رضاییان، . - 12-1385
سطوح تجزیه و تحلیل سیستم ها:
در تئوری سیستم ها گفته می شود که هر سیستمی از تعدادی زیر سیستم فرعی تشکیل می شود. هر سیستمی در درون یک سیستم بزرگتر لانه و آشیانه دارد و برای تعیین کانون اصلی و هسته مرکزی باید سطح تجزیه و تحلیل را تعیین کرد. معمولا از ویژگی های هر سازمان این است که در چهار سطح تجزیه و تحلیل1 می شود. سنگ زیر بنای هر سازمان فرد است و پایه و اساس هر سازمان بر افراد قرار دارد. نقش انسان در سازمان همانند نقش سلول در یک موجود زنده است. گروه یا واحد سازمان در سطح بعدی قرار می گیرند. اینها مجموعه هایی از افرادی هستند که برای انجام دادن کارهای گروهی با هم همکاری می کنند در این تجزیه و تحلیل، سازمان در سطح بعدی قرار می گیرد. یک سازمان مجموعه ای گروه یا واحد است. از مجموع این گروهها و واحدها، سازمان بوجود می آید. سطح بعدی که مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می گیرد مجموعه ای از سازمان هاست که بصورت یک گروه در می آیند و جامعه را بوجود می آورند. محیط سازمانی بوسیله سازمانهایی بوجود می آید که در آن جامعه قرار دارند - دفت، . - 50-51 :1387
تحلیل سیستمی سازمان:
علمای مکتب سیستم، سازمان را بعنوان یک کل در نظر گرفته و بیش از آنکه اجزای سازمان را مورد مطالعه قرار دهند، موقعیت و روابط متقابل اجزا و نقش آنها را بصورت یک مجموعه ای در تحقق هدفهای سازمان مورد توجه و بررسی قرار میدهند. اجزای اصلی یک سیستم اداری عبارتند از: افراد، سازمان رسمی، سازمان غیر رسمی، ساختار سیستم ها و نقش موقعیت، و محیط فیزیکی کار، بین اجزای سیستم دو نوع تعامل - کنش و واکنش - وجود دارد، یکی تعامل درونی که بین واحدهای داخلی هر یک از اجزای موجود است، مثلا، افراد با افراد، گروههای غیر رسمی با گروههای رسمی دیگر، و مشاغل با مشاغل دیگر. و دیگری تعامل بین اجزا که تاثیرات متقابل بین اجزا با یکدیگر را شامل می شود، بعنوان مثال فرد با توجه به شغلی که انجام می دهد انتظاراتی پیدا می کند و بر عکس. یک شغل بر حسب عملکرد فرد، در طرح سازمان توقع بوجود می آورد - مدنی، . - 235 : 1374
نگرش کل گرایی یا سیستمی:
از نظر کل گرایان، جهان و هر آنچه در آن است از وحدت و ارتباطات ذاتی برخوردار است. کلیه موجودات و پدیده ها در جهان بهم مرتبطند و میان آنها پیوندهایی بس قوی برخوردار است. پیدایش و زوال موجودات و وقوع حوادث در این جهان، موضعی و تصادفی نیست. بلکه روند کلی و عمومی پیروی می کنند. یعنی هستی قانونمندی است و بر هر چه هست قوانین عمومی و همه شمول، حاکم است. روش سیستمی یا نگرش کل گرایی معتقد به وجود کل غیر قابل تجزیه به اجزا است. چه اگر یک کل را به اجزایش تجزیه کنیم، صفات کل را از دست دهد. بنابراین، برای شناختن یک کل آنرا جزئی از یک کل بزرگتر در نظر می گیرند، و بر حسب نقشی که در کل یا سیستم بزرگتر ایفا می کند، آنرا مطالعه می نماید. بدین لحاظ روش سیستمی یک روش کل نگر، گسترده نگر وقایع نگر است. و سیستم عبارتست از مجموعه ای از عناصر که با وابستگی متقابل به یکدیگر یک هیئت یا منظومه واحدی را تشکیل می دهند. از این نظر، اجزای سیستم با یکدیگر در ارتباطند و هر گونه تغییر در هر جزء و ارتباط بین اجزا تاثیری در رفتار و خصوصیات کل سیستم دارد. بدین جهت، هر تغییر در یک جزء باعث تغییر عملکرد کل مجموعه می گردد. و
