بخشی از مقاله
چکیده:
تفکر سیستمی نوعی نگاه به جهان هستی و پدیده های آن است. این شیوه تفکر، روش شناسی موثری را برای سیستم های اجتماعی -فرهنگی در محیط آکنده از آشفتگی و پیچیدگی ارائه می دهد. در تفکر سیستمی، صرفاً به اجزاء و جزئیات یک سیستم نگاه نمی شود بلکه چگونگی تعامل بین اجزاء و نیز بر هم کنش اجزاء و محیط بررسی می شود. اینکه تفکر سیستمی به علت مزایایی که دارد در سازمان برقرار باشد از موضوعات مهمی است که پژوهشگر در مقاله حاضر درصدد است راهکارهایی جهت توسعه این نگرش در سازمان ها بوجود ارائه دهد. تمرکز کتاب بر مطالعه رفتار در داخل سازمانه است و با تأکید بر اینکه اجزای اصلی سازمان ها را افراد انسان تشکیل می دهند، به مطالعه ویژگی های روانشناختی انسان، واکنش متقابل فرد، انگیزش و رهبری می پردازد. مدلهای نظری درباره سازمان و مدیریت در طول زمان تغییر و تحول یافته است، خودگرایی همواره به عنوان یک الگوی اساسی، راهنمای اندیشه و عمل جمیع کسانی بوده که تلاش های علمی خود را در جهت تدوین و تکامل دانش مدیریت و ارائه طرحهای سازمانی بکار گرفته اند.
کلمات کلیدی: مدیریت ، ساختار سازمانی، نگرش، سازمان
مقدمه:
مشکلات جوامع انسانی سازمان ها روز به روز پیچیده تر و حل آن ها نیازمند تفکر بهتر است. موارد فراوانی وجود دارد که تلاش مدیران و مسئولان برای حل یک مشکل، فقط باعث تسکین آن شده و پس از مدت کوتاهی، وضعیت مانند قبل شده یا منجر به ایجاد مشکلاتی بزرگ تر و بدتر گردیده است. رویکرد سیستمی، مدعی ارائه روش برای برخورد اصولی تر با پیچیدگیهای دنیای کنونی است.
از جمله رویکردهای نوین در مدیریت می توان به مدیریت کمی، رفتار سازمانی، نظریه سیستم ها، و نگرش احتمالی اشاره کرد.
الف - مدیریت کمّی: این رویکرد بر کاربرد تحلیل های کمی بر تصمیمات و مسایل مدیریتی تاکید دارد. مدیریت کمی مدیران را قادر می سازد تا بر پایه مدل های رسمی ریاضی یک مساله، تصمیم گیری نمایند.
ب - رفتار سازمانی: این رویکرد بر مطالعه و تعیین فعالیت های مدیریتی ای که باعث ارتقای اثر بخشی کارکنان، از طریق درک طبیعت پیچیده فرایندهای فردی، گروهی و سازمانی می شوند، متمرکز است.
ج - نظریه سیستم ها:به طور کلی رویکردهای کلاسیک مورد انتقاد واقعند، چون اولاً روابط مابین سازمان و محیط خارجی آن را در نظر نمی گرفتند، و ثانیاً اینکه معمولاً بر بعد خاصی از سازمان متمرکز شده یا کارکنان آن را همچون هزینه دیگر ملاحظات می انگارند.
د - نگرش احتمالی: این نگرش بر مبنای ایده های نظریه سیستم ها، اصول جهانی مدیریت را رد کرده و بیان می دارد که عوامل متنوعی - هم داخل و هم خارج سازمان - ممکن است بر عملکرد سازمان تاثیر گذارند. - علیپور و نجفی، - 8-9 : 1391 مروری بر سیستم ها انسان به طور ذاتی کنجکاور است و از آغاز پیدایش درباره جهان پیرامون خود و نقش خود در این جهان پرسشهایی داشته است. به مرور که وقوف او بر پیچیدگی جهان افزایش می یافت، بخش فیزیکی، عینی، و خارجی جهان را از دنیای درون خود متمایز می ساخت؛ بدین ترتیب دانش فلسفه، و فلسفه علم، در نظر وی مفهوم گسترده تری پیدا کرد. - رضائیان، - 8 :1377
تعریف سیستم:
سیستم مجموعه ای از اجزاء و روابط میان آنهاست که توسط ویژگیهایی معین ، به هم وابسته یا مرتبط می شوند و این اجزاء با محیطشان یک کل را تشکیل می دهند
تفکر سیستمی:
تفکر سیستمی، بر تغییر نگرش مبتنی بر تفکیک علوم به حوزه های تخصصی و ریز، به نگرش مبتنی بر ترکیب یافته های رشته های گوناگون علمی، تاکید دارد: به این ترتیب متفکران سیستمی، جو فکری موجود را به نحوی اثر بخش تغییر دادند و اعتبار و کاربرد عام تفکر تحلیلی تجزیه مدار را - آن گونه که در فیزیک تکامل یافته و به کار گرفته می شد - زیر سوال بردند. - رضائیان، - 10 :1377 در واقع نگرش متفکران سیستمی به جهان، بر مبانی چهارگانه ذیل استوار است:
1. تصور ارگانیک ، یعنی تصوری که ارگانیسم را در مرکز طرح ادراکی آدمی قرار می دهد.
2. کل نگری، یعنی هر پدیده به منزله موجودی زنده، دارای نظم، دارای روابط باز با محیط، خود تنظیم، و هدفمند در نظر گرفته می شود.
3. مدلسازی، یعنی متفکر سیستمی سعی می کند که به جای شکستن کل به اجزای قراردادی، ادراک خود از پدیده های واقعی را بر پدیده های واقعی منطبق کند.
4. بهبود شناخت، به طوری که یک متفکر و پژوهشگر نظامگرا درک کند که الف - زندگی در یک سیستم ارگانیک و در فراگردی پیوسته، استمرار دارد؛ ب - شناخت آدمی از یک کل، از طریق مشاهده فراگردهایی که در درون آن به وقوع می پیوندند، به دست می آید، نه از طریق مشاهده اجزای آن کل؛ ج - آنچه که فرد مشاهده می کند، خود واقعیت نیست، بلکه ادراک وی از واقعیت است. - رضائیان، - 11 :1377
ویژگیهای نظریه عمومی سیستمها
هدف نظریه عمومی سیستمها ، کشف قوانین و نظم ذاتی انواع پدیده هاست .از این رو میتوان آن را سیالترین نظریه سیستمی به شمار آورد ؛ زیرا در چارچوب نظری آن هیچ نظریه قاطعی ارائه نشده است .
-1 به هم پیئوستگی و وابستگی اجزاء و ویژگی ها ، رخدادها و مانند ان
-2 کل گرایی : رویکر سیستمی رویکرد تحلیلی و تجزیه مدار نیست که کل را به اجزای تشکیل دهنده ی انها بشکند و هر جزء آن را به طور
جدا از هم مطالعه کند .
-3 هدف جویی : سیستم از اجزاء متعامل تشکیل می شود این تعامکل به یک حالت یا هدف نهایی به وضعیت تعادلی منجر می شود و فعالیت ها را هدف دار می کند .
-4 ورودی ها و خروجی ها همه ی سیستم ها برای فعالیت در جهت کسب اهداف خود به ورودی هایی وابسته هستند همچنین همه ی سیستم های خروجی هایی تولید می کنند که در سایر سیستم ها مورد نیاز هستند .
-5 تبدیل در همه ی سیستم ها ورودی به خروجی تبدیل می شود یعنی هر چیزی که وارد سیستم شود تغییر پیئدا می کند و توسط سیستم تعدیل می شود . - رضائیان ، - 16: 1377
تفکر سیتمی:
شیوه های تفکر سیستمی به سه گروه تقسیم می شوند :
-1 کل گرایی اولیه : این شیوه تا رنسانس ، روش غالب تفکر بود . این دوره را دوران حاکمیت فلسفه ها و وجود علامه ها - که از هر موضوعی ، مفداری می دانستند - می شناسد .
-2 جزء گرایی : تفکر جزء گرا از زمان تمدن های باستانی وجود داشته است و ن را برخلاسته از اندیشه فلاسفه یونان باستان می دانند . تفکر جزء گرا هر پدیده ای را ابتدا به اجزاء کوچک تر تقسیم می نماید و می خواهد با مطالعه رفتار هر یک از اجزاء به رفتار پدیده اصلی دست یابد .
-3 نظریه سیستم ها : نظریه سستم ها در سال 1940 به وسیله بر تالنفی مطرح شد . برتالنفی مخالف تقلیل گرایی بود و نظریه خود را تحت عنوان نظریه سیستم های عامک منتشر کرد . . - علیپور ، نجفی ، - 39: 1391 نظریه سیستم ها براین اصل استوار است که : عمق تمام مسائل ، یک سری اصل و ضابطه موجود است که به طور افقی تمام نظام های علمی را قطع می کند و رفتارعمومی سیستم ها را کنترل می نماید . - علیپور ، نجفی ، - 42 : 1391
آشنایی با نگرش سیستمی :
-1 ویژگی های نگرش به واقعیت
-2 پیشینه کل گرایی ثانویه - رویکرد سیستمی -
-3 مبانی نظری نگرش سیستمی
-4 نقاط عطف رویکرد سیستمی
-5 دسته بندی سیستم ها برحسب پیچیدگی
-6 اهمیت عمده رویکرد سیستمی
-7 سیستم های ساختارمند
