بخشی از مقاله
چکیده:
این مقاله با توجه به نقش واهمیت جایگاه سیستم و به منظور شناسایی شیوه ی تفکرسیستمی به نقش سیستم درسازمان پرداخته است 0اگربخواهیم درموردتفکرسیستمی توضیح دهیم این تفکرنوعی نگاه به جهان هستی و پدیده های آن می باشد وهدف درتفکرسیستمی تمرکز برروی وقایع است وهدف ازاین تحقیق0 تبیین ماهیت سیستم0 تعریف آن وتاثیرعمومی سیستم ها برمطالعه ی سازمان ها وسایرعوامل متعددد درنگرش سیستمی می باشد.وروش انجام این پژوهش0 کتابخانه ای وتحلیل اسنادی می باشد که با گردآوری اطلاعات و داده های لازم براساس مدارک واسناد موجود ومرتبط که در دسترس بوده تهیه شده است.
کلمات کلیدی:تفکرسیستمی 0سیستم ونگرش سیستمی
مقدمه
با پیدایش رشتههای علوم اجتماعی، این دیدگاه به سرعت به این علوم تسری یافت و بخش مهمی از ادبیات رشتههای علوم اجتماعی حول آن بهوجود آمد و تشکیلدهنده چیزی شد که امروزه به آن "دیدگاه سیستمی" گفته میشود. در دیدگاه سیستمی، جامعه به عنوان یک "کلیت"، شامل مجموعهای از اجزاء میباشد که در ارتباط متقابل با یکدیگر، زمینه تداوم حیات جامعه را فراهم میآورد. بر این اساس در دیدگاه سیستمی، جامعه یک موجودیت کلان و هوشیار است که دگرگونی در یک بخش بر تمامی تغییرات دیگر تأثیر میگذارد و موجب ارتقاء و بهبود کارکرد سیستم یا افول آن میشود. یک جامعه متشکل از چهار زیرسیستم اصلی است که شامل زیرسیستمهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است. این بخش هریک دارای زیرمجموعههای دیگری هستند و در چهار کلیت سیستم صاحب کارکردهایی خاص هستند که در نهایت تداوم گرچه هریک از این بخشها اهمیت خاص خود را دارند، ولی زیرسیستم سیاسی در مقام "مغز" سیستم عمل میکند و روابط آن سیستم را با محیط بیرونی خود تنظیم میکند. از دل تأملات تفکر سیستمی در مورد این بخش بوده که اندیشههای آن در پیرامون مدیریت و شیوههای بهینه اداره امور استخراج شده و سنتی نیرومند از تفکر و عمل در عرصه مدیریت را بهوجود آورده است.
مدیریت در این معنا، بخشی از سیستم کلی است که به نوعی هدایت و جهتدهی به عملکردهای کلان را در دست دارد، ولی در عین حال مستقل از سایر بخشهای سیستم نیست، بلکه خود عمیقاً تحت تأثیر تحولات در سایر بخشهاست و درس بزرگ نگرش سیستمی برای یک مدیر در همین نکته نهفته است که مدیریت تنها هنگامی قادر به انجام بهینه امور خواهد بود که خود را در قالب یک کلیت نظاممند ببیند و بداند در قالب یک سیستم عمل کند و طبعاً باید اقدامات خود را بر اساسی دید کلینگر و جامعنگر انجام دهد. رویه غلط در این میان، آن است که مدیریت، صاحب این بصیرت در جهت کلنگری نباشد و در دام بخشینگری بیفتد و عملکرد خود را بدون توجه به ابعاد کلان سیستمی تنظیم نکند. مطابق دیدگاه سیستمی، کشور یک سیستم است و این سیستم نیازمند مدیریت است و شرط اصلی مدیریت این سیستم آن است که مدیران، با گذر از جزئینگری، اجزاء را در ارتباط متقابل با یکدیگر نبینند و سعی در هدایت و رهبری آن با دیدی جامع بکنند - اقالیباف ،1387 نقل ازاسدی، 1379، - 1
تاثیر نظریه سیستم ها بر مطا لعه ی سازمانها
کاربرد اصول نظریه سیستم ها در تحلیل فرا گرد تجسم و طراحی اهداف 0ساختار کارها 0 ساز کارهای کنترل 0 محیط 0 وابستگی تعامل اجزا مرزهاخرده سیستم هاوورودیها0 فرا گرد تبدیل و خروجیهااهمیت بیشتری می یابد ؛ در واقع ازطریق شناخت آگاهانه سازمان به منزله ی یک سیستم است که مدبر می تواند بر پیچید گی سا زمانی که باید آن را اداره کند0 واقف شود؛ بنا براین ذکر برخی از مزایای با لقوه ی تفکر سیستمی برای مدیران مفید خواهد بوداین مزایا عبارتنداند از -1 تفکر سیستمی خطر محدود شدن نگرش مدیر به یک وظیفه را بر طرف کرده0 او را مجبور می سازد تا سایر خرده سیستم هایی که تا مین کننده و رودیها یا استفاده کننداز خروصیحای سیستم - سازمان - تحت مدیریت او هستند را شناسایی کند بسیاری از سیستم ها - سازمان ها - از محصولات و خدمات سایر سیستم ها - سازمان ها - استفاده می کنند.
-2 تفکر سیستمی این امکان را برای مدیر ایجاد می کند هدفهای خود را مرتبط بامجموعه هدفهای کلان سازمان در نظ بگیرد .
-3 تفکرسیستمی این فرصت رابرای سازمان ایجادمی کندتاخرده سیستم هایش رابه گونه ای ساختاردهدکه بااهداف خودش سازگارباشند -4 تفکرسیستمی بادرنظر گرفتن مدل سیستم هدفمند0 امکان ارزیابی سازمان وتعیین میزان اثربخشی خرده سیستم ها رافراهم می سازد. - رضاییان ،1377 ، - 25-24
سیستم و نگرش سیستم تعریف سیستم
سیستم در لغت این گونه تعریف شده است : مجموعه منظم افکار یا نظریات ، روش خاصی برای انجام کار ها ، مجموعه ای ازاشیاء و قطعاتی از لوازم که به یکدیگر متصلند و با هم کار می کنند، بدن انسان یا حیوان یا قسمتی از آن از حیث نظمو فعالیتهایشان که موجب کارکرد و بروز اثر می شود.دراصطلاح یک سیستمیا شبکه ،مجموعه ای از عناصر است که با یکدیگر ارتباط بر قرار می کنند و برای تحقق یک هدف در تلاش اند .سیستم ، مجموعه عناصر فعالی است که درزمان و مکان خاص با نوعی کنترل و تصمیم گیرندگی و ارزیابی به هم مربوط هستند، سیستم ، متضمن همکاری و تضاعف نیرو هاست و به معنی کل است. - واسطی 1380، - 235
رفتار سیستم
رفتار سیستم یعنی چگونگی فعالیت متغیر های آن برای رسیدن به هدف سیستم .تحلیل سیستم : تحلیل سیستم یعنی بررسی یک سیستم به هدف نارسایی و مشکل ، یا به هدف ارتقاء وضعیت و رساندن به موقعیت بهتر . در تحلیل سیستمی به دنبال تجزیه سیستم به عوامل تشکیل دهنده آن و روابط بین آنها بررسی میزان فعل و انفعال بین اجزاء و دست یابی به میزان موفقیت این تعاملات در تامین هدف سیستم هستیم - همان، - 49
انواع سیستم :
معمولا سیستم ها را به سیستم های باز و بسته طبقه بندی می کنند . ایده سیستم های بسته در ابتدا از علم فیزیک نشات گرفته است. این تفکر ، سیستم ها را خود کفا و مستقل در نظر میگیرد . ویژگی مهم این تعریف از دیدگاه علم فیزیک این است که اثر محیط بر سیستم را نادیده می گیرد. یک سیستم کاملا بسته سیستمی است که هیچ نوع انرژی از منابع خارجی دریافت نکرده و هیچ انرژی را به خارج از خود از ساطع نمی کند، دیدگاه سیستم بسته ، در عمل کاربرد محدودی در مطالعه سازمان ها دارد و بیشتر به صورت ایدآل مطرح ا ست سیستم باز ، تعامل پویایی سیستم را با محیطش نشان می دهد.
ویژگی های یک سیستم باز :
همه سیستم های دارای سه عنصر نهاده ، فرایند تبدیل و ستاده اند ، سیستم ها ، مواد اولیه ، انرژی ، اطلاعات و منابع انسانی و نظایر اینها را دریافت می کنند و آنها را به کالاها ، خدمات ، منابع ، مواد زاید و غیره تبدیل می کنند.
-1 آگاهی از محیط .یکی از ویژگی های روشن و واضح یک سیستم باز ، آگاهی آن از روابط بین خود و محیطش است.
-2 باز خورد : سیستم های باز به طور مداوم از محیط خود اطلاعات دریافت می کنند.
-3 ویژگی دورانی: سیستم های باز با چرخه ای از حوادث هستند.
-4 آنتروپی منفی : اصطلاح آنتروپی منفی به گرایش سیستم به زوال - میل به فنا - یا فرو پاشی اشاره دارد.
-5 ثبات وضعیت: ورود انرژی به سیستم برای جلوگیری از آنتروپی منفی ، میزانی از ثبات در تبادل انرژی را موجب شده که این امر خود منجر به پایداری در سیستم می شود. - رابینز،ترجمه ،الوانی ودانایی فرد،.1392،- - 30-33-32
سازمان چیست؟
سازمان پدیده ای است اجتماعی که به طور آگاهانه هماهنگ شده و دارای حدود و ثغور نسبتا مشخصی بوده که تقریبا به صورت مداوم برای تحقق یک هدف مشترک یا عمومی از اهداف فعالیت می کند. سازمان ها را از جهت مفهومی به گونه های مختلفی تعریف کرده اند برخی از این تعاریف را که بیشتر متدوال هستند ذیلا بر می شماریم.
-1 سیستم های باز -سازمان ها ، سیستم های تبدیل داده به ستاده ها هستند که برای بقای خود به محیطشان متکی اند.
-2 سیستم های به هم پیوسته منعطف : سازمان ها از واحد های نسبتا مستقل تشکیل شده اند که می توانند اهدافی مشابه و حتی متضاد را دنبال کنند.
-3 سیستم های سیاسی - سازمان مرکب از جناح های قدرتمند داخلی هستند که هر کدام کنترل بر فرایند تصمیم گیری را به منظور افزایش منافع خود خواهان بوده و پیگیر آن هستند.
