بخشی از مقاله
چکیده
هوش رقابتی وهوشمندی رقابتی،برنامه سیستماتیک و اخلاقی است برای جمع آوری، تجزیه و تحلیل و مدیریت اطلاعات بیرونی سازمان که برنامه ها، تصمیمات و عملیات شرکت را تحت تاثیر قرار می دهد.به بیان دیگر،هوشمندی رقابتی عبارت است از: جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات درخصوص قابلیتها، نقاط ضعف و نیات رقبای تجاری که با استفاده از پایگاه های اطلاعاتی و منابع آزاد و ازطرق قانونی واخلاقی کسب می شود.در محیطهای امروزی، هوش رقابتی، متغیر نوظهوری است که هنوز به اندازه ی دیگر متغیرهای مدیریت شناخته نشده، و از جانب همه مدیران مورد توجه قرار نگرفته است.
اما می تواند معادلات موفقیتی را در سازمانها به هم زند .در این میان مدیری موفق خواهد بود که، به هوش رقابتی بها دهد و در پرورش آن سعی و تلاش کند تا به موفقیت دست یابد .روش گرد اوری اطلاعات دراین پژوهش مروری ،کتابخانه ای بوده است . یافته ها نشان داد:سازمانهایی در محیط رقابتی برنده خواهند بود که ،از حوزه فعالیت خود درک و ارزیابی عمیق تری داشته و برای خود مزیتهای رقابتی بیشتری فراهم سازند.به مدد افزایش هوشمندی رقابتی است که سازمانها بر رقبای خود برتری یافته و جایگاه ویژه ای در عرصه رقابت کسب می کنند.
کلمات کلیدی: هوش رقابتی، هوشمندی رقابتی، یادگیری، تعلیم وتربیت
.1 مقدمه
در سا لهای اخیر، هوش رقابتی به یکی از مفاهیم مهم مدیریت تبدیل و با فرهنگ شرکت های پیشرو عجین شده است.افزایش هوش رقابتی موجب می شود سازمان ها، اطلاعات محیط اطراف خود را سریع تر وبا دقت بیشتر تجزیه و تحلیل کنند و نتایج حاصل رابه روشی سودمند ذخیره و در دسترس مدیران تصمیم گیرنده قرار دهند.این مسئله سبب شتاب گیری روند تبادل اطلاعات و دانش، در بستر سازمان میشود واثربخشی فرایند تفکر و تصمیم گیری جمعی رابه طور چشم گیری بهبود می بخشد.هوش رقابتی مدیران ارشد، یک سازمان را قادر به تصمیم گیری های آگاهانه درباره همه چیز از تحقیق و توسعه بازاریابی و ترفندهای سرمایه گذاری تا راهبردهای بلندمدت راهنمایی می کند .هوش رقابتی موثر، جریانی پیوسته شامل :جمع آوری قانونی وا خلاقی ا طلاعات وا نتقال کنترل شده هوش عملیاتی به تصمیم گیران است.
.2 هوش رقابتی
در مورد هوش رقابتی تعاریف مختلفی از سوی صاحب نظران ارائه شده است که در ادامه به چند مورد اشاره می شود:هوش رقابتی یک دانش تجاری پویا است که برای جمع آوری، تجزیه و تحلیل و یک مدیریت اطلاعات و درک مفهوم رقابت در استراتژی شرکت به منظور کسب مزیت رقابتی در محیط تجاری - کسب و کار - است - پاک مرام ،. - 1388هوش رقابتی شامل: جمع آوری و تجز یه و تحلیل اطلاعاتی است که به شرکتها در درک و لمس بهتر رقبا کمک می کنند .اطلاعاتی درباره ظرفیت و توانایی رقبا، اساس محکم برای بهبود موقع تحکیم بازار و ساخت طرحهای استراتژی است .
امروزه داشتن توان رقابتی، اساس بقای شرکتهاست .از طرف دیگر، برخورداری و حفظ توان رقابتی، بیش از هر چیزی نیازمند اطلاعات است .در واقع اطلاعات، به عنوان یکی از اقلام مهم دارای های استراتژی و ابزار بازاریابی به شمار میرود. بنابراین در این شرایط، هوش رقابتی به شرکتهاکمک می کند تا تصمیمات آگاهانه ای پیرامون همه امور خود از قبیل بازیابی، تحقیق و توسعه، سرمایه گذاری و راهبردهای سبک اتخاذ کنند .هوش رقابتی، فرایند مداومی است که اطلاعات قابل استفاده ای در اختیار تصمیم گیرندگان - مدیران - میگذارد .هدف اصلی هوش رقابتی دستیابی به داده ها و اطلاعاتی در مورد محیط، رقبا و بازار است .
از ا ن رو هوش رقابتی مؤثر نه تنها نیازمند اطلاعاتی پیرامون رقباست، بلکه نیازمند اطلاعاتی درباره ی تما لات محیطی از قبیل تما یلات صنعت، تما یلات قانونی و نظارتی، تما یلات بین المللی، تحولات فناوری، تحولات سیاسی و شرایط اقتصادی است .اگرچه مرز هوش رقابتی بر کل تصمیم گیری است، ولی قلمرو آن گسترده است و در برگیرنده پژوهش پیرامون موضوعاتی از قبیل قابلیتهای رقبا، تحلیل اتحاد و سرمایه گذاری مشترک با رقبا، برنامه های آتی رقبا، راهبردهای بازار ،خطوط تولید خاص، دلایل دگرگونی در شر کت ها، راهبرد واحدهای کسب و کار و ...است.
.3ابعاد هوش رقابتی
طبق نظریه دانشکده مدیریت فرانسه، ابعاد هوشمندی رقابتی با یکدیگر مرتبط است وبه چهار مقوله اصلی تقسیم می شود:
هوش تجاری -بازاریابی:این هوشمندی برای تهیه نقشه هایی ا ز گرایشات کنونی و آتی مشتریان و ترجیحات آنان، بازارهای جدید و فرصت های بخش بندی مبتکرانه و تغییرات عمیق در بازاریابی و توزیع، موردنیازا ست.
هوش نسبت به رقبا :به کمک این هوشمندی می توان راهبرد رقابتی سازمان نسبت به تغییرات ساختار رقبا، محصول جایگزین آنها و تازه واردات به صنعت را ا رزیابی کرد.
هوش تکنیکی: این هوشمندی برای ارزیابی هزینه و فایده فناوری کنونی و آتی و همچنین پیش بینی تغییرات فناوری آینده، مورد نیازا ست وبا تحقیقات پایه و کاربردی، کارخانه ها، فرایندها، هنجارها و حق ا ختراع سروکار دارد.
هوش راهبردی -اجتماعی: این هوشمندی شامل قوانین و مقررات،مسائل مالی و مالیاتی، سرو کار دارد .
در خلال سال های اخیر، هوشمندی رقابتی به یکی از مفاهیم مهم مدیریت تبدیل شده و با فرهنگ شرکت های پیشرو عجین گشته است . امروزه سازمان هایی در محیط رقابتی برنده خواهند بود که از حوزه فعالیت خود درک و ارزیابی عمیق تری داشته و برای خود مزیت های رقابتی بیشتری فراهم سازند .در دنیای امروز با ویژگی بازارهای روبه رشد سریع، تکیه براطلاعات قدیمی به کاهش بینش و از دست دادن فرصت های پیش روی سازمان منجر می گردد.موفقیت فردا در عرصه کسب و کار از آن سازمان هایی است که؛ بصیرت و اطلاعات بیشتری نسبت به خود و محیط رقابت داشته باشند .اطلاعات به عنوان یکی از اقلام مهم دارایی های استراتژیک و ابزارهای بازاریابی به شمار می آید.
گردآوری و ارزیابی اطلاعات مربوط به شرکت های رقیب در امر تدوین استراتژی ها، نقشی حیاتی دارد .هر قدر شرکت بتواند ازشرکت های رقیب اطلاعات بیشتری به دست آورند، احتمال آنکه استراتژی های اثربخش و موفقیت آمیز تدوین و اجرا کند، بیشتر است. بنابراین ردیابی، درک و واکنش به رقبا به عنوان یک جنبه ی ویژه از فعالیتهای بازاریابی مطرح بوده و لازم است شرکت ها یک برنامه اثربخش به نام هوشمندی رقابتی را به اجرا درآورد.با توجه به مباحث عنوان شده و درجه اهمیت هوش بازاریابی برای سازمان، به منظور اجرای موفقیت آمیز و استفاده صحیح از این مفهوم، ابتدا باید مشخصات و ویژگی های هوش بازاریابی شناخته شود .این مشخصات عبارتند از:
- 1ارتباط داشتن :هوش باید برای تصمیم گیرندگان اصلی اطلاعات مهم مربوط به موقعیت را بدهد و از ارائه اطلاعات نامرتبط و اطلاعاتی که اهمیت کمی دارند، اجتناب کند.
- 2قابل استفاده بودن :هوش باید در قالبی مناسب، قابل درک و قابل استفاده برای مدیران باشد تا در آنها انگیزه لازم را ایجادکند و اطلاعات را به گونه ای ارائه کند تا مدیران قادر به استفاده از آن در حوزه های مختلف باشند.
- 3زمان :هوش باید در زمان مناسب به دست گیرنده برسد؛ تا بتواند تصمیمات موثر اتخاذکند .همچنین امنیت آن باید مد نظر باشد به این معنی که اطلاعات حاصل از سیستم هوش، بازاریابی به دست رقبا و افراد خارج از سازمان نیفتد
- 4صحت و دقت :هوش باید واقعا صحیح باشد، تجزیه و تحلیل ها بدرستی و با دقت و باتوجه به جوانب مختلف انجام شده باشد،
گیرنده اطلاعات باید به فرستنده اطلاعات اعتماد داشته باشد و نهایتا هوش باید بالاترین کیفیت را داشته باشد.
- 5کامل بودن :هوش باید حتی الامکان شامل تمام رویدادها و حالات ممکن باشد، به طور صحیح تحلیل شود . و برای تصمیم گیرنده واضح و روشن باشد.
- 6اهداف :هوش باید بدون گرایش و انحراف باشد، دیدگاه شخصی باید به عنوان نظرشخصی مشخص شود؛ و براهداف سازمانی متمرکز باشد - فاریابی ،. - 1390
.4هوشمندی رقابتی
هوشمندی رقابتی عبارت است از :نظارت هدفمند بر محیط رقابتی که سازمانها در آن به فعالیت و رقابت می پردازند با هدف اخذ تصمیمات راهبردی.در خلال سالهای اخیر، هوشمندی رقابتی به یکی از مفاهیم مهم مدیریت تبدیل شده و با فرهنگ شرکتهای پیشرو عجین گشته است. افزایش هوشمندی رقابتی موجب می گردد که سازمانها اطلاعات محیط اطراف خود را سریعتر و با دقت بیشتری تجزیه و تحلیل کرده و نتایج حاصل را به طریق سودمند ذخیره و درمواقع مقتضی دردسترس تصمیم گیرندگان قرار دهند. این امر جریان تبادل اطلاعات و دانش را در بستر سازمان تسریع کرده و اثربخشی فرایند تفکر و تصمیم گیری جمعی را به نحو چشمگیری بهبود می بخشد - نجفی،. - 1383
.5اجزای تشکیل دهنده هوشمندی سازمانی
هنگام ارزیابی هوشمندی سازمان، پنج حوزه را می توانیم درنظر بگیریم که در تمام موارد، اشاره به سازمان می شود و نه اعضای آن. این پنج حوزه عبارتند از:
الف - ادراک: باچه مطلوبیتی سازمان اطلاعات مربوط به خود و محیط اطرافش را تجزیه و تحلیل می کند؟
ب - حافظه: چگونه سازمان تجربیات خود را به طریق سودمند و قابل دسترس ذخیره می کند.
Ì - یادگیری: چگونه سازمان دانش، قابلیتها و فرایندهای موجود خود را توسعه و بهبود می بخشد.
Ï - تبادل اطلاعات: چگونه افراد سازمان به تبادل دانش و اطلاعات می پردازند.
ه - استدلال: تاچه حد فرایند تفکر و تصمیم گیری جمعی در سازمان اثربخش است؟
مفهوم هوشمندی رقابتی :براساس تعریف جامعه کارشناسان هوشمندی رقابتی، هوشمندی رقابتی، برنامه سیستماتیک و اخلاقی است برای جمع آوری، تجزیه و تحلیل و مدیریت اطلاعات بیرونی سازمان که برنامه ها، تصمیمات و عملیات شرکت را تحت تاثیر قرار می دهد.به عبارت دیگر هوشمندی رقابتی ؛ فرایند افزایش توان رقابتی بازار ازطریق درک رقبا و محیط رقابتی است . درنگاهی دیگر هوشمندی رقابتی عبارت است از: جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات درخصوص قابلیتها، نقاط ضعف و نیات رقبای تجاری که با استفاده از پایگاههای اطلاعاتی و منابع آزاد و ازطرق قانونی واخلاقی کسب می شود .
در واقع، هوشمندی رقابتی، توانایی حاصل از فرایند منظم جمع آوری، بررسی و تحلیل اطلاعات درباره محیط، رقبا، مشتریان، عرضه کنندگان، روندهای صنعت و بازار است. به عبارت دیگر می توان آن را هنر جذب و انتقال دانش از عناصر فراسازمانی و محیط، طی قواعد و ضوابط خاص و معین به سازمان، برای حفاظت از تهدیدات رقابتی، شناخت و بهره برداری از فرصت های بالقوه و ساختن آینده، نامید.افزایش هوش رقابتی سبب می شود سازمان ها اطلاعات محیط اطراف خود را سریع تر و با دقت بیشتری تجزیه و تحلیل کنند و نتایج حاصل را ذخیره و در مواقع مقتضی در دسترس تصمیم گیرندگان قرار دهند.
این امر جریان تبادل داده ها، اطلاعات و دانش را در سازمان تسریع و اثربخشی تفکر و تصمیم گیری را بهبود می بخشد. هوشمندی رقابتی به منزله راداری است که ، با کشف فرصت های جدید و هشدار تهدیدها، سازمان را قادر می سازد که محیط خود را سریع تر و دقیق تر شناسایی کند.پاترسون »:هوش رقابتی مجموعه توصیه های عملیاتی و منتج شده از یک فرآیند سیستماتیک، شامل برنامه ریزی، جمع آوری، تحلیل و انتشار اطلاعات محیط خارجی ؛ برای قرار دادن بنگاه در وضعیت رقابتی بر اساس فرصت های توسعه ای پیش روی آن است.« انجمن حرفه ای »هوش رقابتی ، فرآیند نمایش محیط رقابتی است .هوش رقابتی تمام مدیران ارشد سازمان را قادر به اخذ تصمیم های آگاهانه در مورد همه چیز از تحقیق و توسعه بازاریابی و تاکتیک های سرمایه گذاری تا استراتژی های بلند مدت می نماید« - پرهیزگار،. - 1384
