بخشی از مقاله
چکیده:
تحقیق حاضر با هدف بررسی تفکر انتقادی در سازمان ها و مدیریت انجام گرفت. تفکر انتقادی علاوه بر داشتن بعد شناختی دارای بعد خلقی نیز هست و پژوهشگران حوزه هیجان غالبا اهمیت ارتباط بین تجربه هیجانی و پردازش شناختی را درک کرده اند . شادکامی از جمله هیجانات مثبت به شمار می آید .محققین معتقدند که تفکر انتقادی یک نیاز ضروری برای شرکت فعال در حوزه زندگی اجتماعی و سیاسی فرد می باشد .تفکر انتقادی کلید پیشگیری و حل مشکلات می باشد و به فرد کمک می کند تا با تمرکز روی تفکر بتواند به نتایج مورد نظر دست یابد . در این تحقیق با توجه به موضوع و هدف تحقیق از روش میدانی استفاده شده است. جهت جمع آوری اطلاعات مربوط به تحقیق از پرسشنامه تفکر انتقادی ریکتس - 2003 - استفاده شده است.
کلمات کلیدی: تفکر انتقادی ، کارکنان ، افراد، سازمان
مقدمه:
تفکر انتقادی در طول تاریخ همواره حضور داشته است زیرا انسان از منطق و استدلال برای پرداختن به پرسش ها و فرضیات خود استفاده می کند ، با بررسی سیر تحول تاریخی تفکر انتقادی می توان گفت آموزش تفکر انتقادی بخشی از تدریس سقراط بوده است . پاور و الدر - - 2006 معتقدند بهترین راهکار برای پرورش تفکر انتقادی همان روش پرسش و پاسخ سقراط می باشد - پاور و الدر ، . - 2006 بدون این تفکر ، تلاش های سازمان برای دستیابی به استراتژی های تدوین شده اثر بخش نخواهد بود - مسگریان ، - 9 :1389 .تفکر انتقادی در طول تاریخ همواره حضور داشته است زیرا انسان از منطق و استدلال برای پرداختن به پرسش ها و فرضیات خود استفاده می کند ، با بررسی سیر تحول تاریخی تفکر انتقادی می توان گفت آموزش تفکر انتقادی بخشی از تدریس سقراط بوده است . پاور و الدر - - 2006 معتقدند بهترین راهکار برای پرورش تفکر انتقادی همان روش پرسش و پاسخ سقراط می باشد - پاور و الدر ، . - 2006
مفهوم و ماهیت تفکر :
جان دیویی در کتاب »چگونه فکر می کنیم؟ « درباره مفهوم تفکر می گوید : علمی است که در آن واقعیت موجود ، موجب تایید یا تولید واقعیت های دیگر می شود یا روشی است که در آن باورهای آینده بر اساس باورهای گذشته پایه گذاری می گردد - شعبانی ، 1382 ، به نقل از بیر1 ، - 1987 .مجموعه مطالب منتشر شده در مورد تفکر ، در دو دیدگاه کلی قرار دارد بعضی از صاحب نظران معتقدند تفکر امری واحد نیست ، در ابعاد و انواع گوناگون و به شکل های مختلفی بروز می کند و دارای ماهیت های متفاوتی است به همین دلیل ، به جای تعریف آن بیشتر به توصیف ابعاد و اجزای آن پرداخته اند و آن را به اجزای مختلفی تقسیم می کنند مانند تداعی آزاد ، خیال بافی ، تفکر عملی ، تفکر منطقی ، حل مساله ، تفکر خلاق و تفکر انتقادی . آنان در تقسیم بندی با هم اتفاق نظر ندارند و هر کدام از منظر خاصی به تفکر و فرایند آن توجه دارند . گروهی دیگر اعتقاد دارند که تجزیه فرایند تفکر به ابعاد و اجزای مختلف منطقی به نظر نمی رسد زیرا تفکر ماهیتاً امری واحد است و تجزیه پذیر نیست .
تقریباً همه صاحب نظران ، ضمن تحلیل مفهوم تفکر ، آن را یک فرایند تلقی کرده اند فرایندی که عناصر و کارکردهای مختلفی دارد . از تعامل عناصر مختلف و ترکیب کارکردهای متفاوت ، اعمالی در ذهن شکل می گیرد که تفکر نامیده می شود . جامعیت ، تعمق ، انعطاف پذیری ، تردید منطقی ، کنجکاوی شدید ، دید گسترده ، ژرف اندیشی و سعه صدر از ویژگی های اساسی یک تفکر خوب است . - اسلامی ، 1382، به نقل از مارزانو2 و همکاران - . با بررسی تعاریف مختلف و تحلیل کارکردهای تفکر می توان نتیجه گرفت که تفکر در مفهوم وسیع کلمه به معنای جستجوی شعور و آگاهی است ، شعوری که هم معطوف به دستیابی به معرفت موجود و ارزشیابی آن است و هم معطوف به تولید معرفت جدید اما معرفت هیچ گاه به طور مستقیم حاصل نمی شود . اساس شعور و آگاهی انسان ساخت های ذهنی و دانش گذشته اوست . انسان بر اساس دانش و بینش گذشته خود جهان هستی را می شناسد .
اعمال تفکر را در مجموع می توان به دو دسته تقسیم کرد :
الف- اعمال شناختی: شامل فعالیت های ذهنی برای معنا سازی یا جستجوی معنا است و سطوح وسیعی از مهارت های خرد - مانند یاد سپاری و یادآوری ، ترجمه ، تفسیر ، بسط معنا و پردازش اطلاعات - و مهارت های پیچیده - مانند تجزیه و تحلیل ، استدلال تفکر انتقادی ، تصمیم گیری ، حل مساله و مفهوم آفرینی - را در بر دارد .
ب- اعمال فرا شناختی: معانی تولید شده ، مهارت ها و راهبردهای شناختی را تنظیم و کنترل می کند . مهم ترین اعمال فراشناختی در فرایند تفکر عبارتند از برنامه ریزی ، نظارت و کنترل و ارزشیابی . اصولاً تفکیک اعمال شناختی و فراشناختی در فرایند تفکر بسیار مشکل است .
تفکر شامل سطوح وسیعی از نگرش ها است . سطوح نگرش را »منش3 « یا »مشرب« نیز گفته اند . منش تفکر عبارت است از گرایش ، تعهد یا حس قوی نسبت به کیفیت های خاصی از تفکر . منش تفکر گرایش پایدار به کشف ، بررسی ، جستجوی وضوح ، پذیرش ریسک های عقلانی و تفکر به صورت انتقادی و با قوه تخیل فراوان است - یزدان پناه ، 1385 ، به نقل از پرکینز. - 4
مهارت های تفکر به دو دسته تقسیم می شود :
-1مهارت های پایه ای - هسته ای - که برخی آنها را مهارت های تفکر خرد نیز نامیده اند . -2مهارت های تفکر سطح بالا یا مهارت های پیچیده تفکر .به طور کلی از نظر بیر - 1987 - 5 مهارت های تفکر خرد شامل : یادآوری ، ترجمه ، تفسیر ، بسط معنا ، کاربرد ، تجزیه و تحلیل - مقایسه کردن ، طبقه بندی کردن ، مرتب کردن ، مشخص کردن تضادها و غیره - ، ترکیب و ارزشیابی می باشد . مهارت های تفکر سطح بالا تمام اعمال مهارت های تفکر خرد را در بر دارد در حالی که از نظر کارکرد در فرایند اجرا از مهارت های تفکر خرد بسیار پیچیده تر است .افراد برای آموختن مهارت های تفکر سطح بالا باید بر تمام مهارت های تفکرخرد تسلط داشته باشند . اکثراً متخصصان بر آموزش و تقویت مهارت های سطح بالا در فرآیند اعتلای تفکر انسان تاکید دارند .
تعاریف تفکر انتقادی :
کلمه انتقادی6 از کلمه یونانی - kritikos - به معنای نقاد7 گرفته شده است .انتقادی به معنای سئوال، احساس و تحلیل است .منتقد بودن به معنی این است که فرد تفکرات خود یا دیگران را مورد بررسی قرار می دهد. واژه تفکر انتقادی اغلب به معنای روش های منفی و مخرب می باشد.در حالی که استفاده از آن برای شرح تفکر می تواند یک فرایند مثبت باشد که در آن یک فرد روی تفکر خود و دیگران به بررسی می پردازد - کارابوداک8،. - 2011علی رغم توجه به تفکر انتقادی، هنوز در تعریف واژه تفکر انتقادی کشمکشهایی وجود دارد .گزارش دلفی - - 1990 تعریف تفکر انتقادی را بدین صورت مطرح نمود : تفکر انتقادی قضاوت هدفمند خود تنظیمی است که منجر به تفسیر، تحلیل، ارزیابی و استنتاج و همچنین توضیح مدارک مفهومی، روش شناسی یا بررسی های زمینه ای که در آن قضاوت نقش پایه دارد، می شود .
تفکر انتقادی یک ابزار اکتشافی ضروری می باشد. تفکر انتقادی یک پدیده انسانی فراگیر و خود اصلاح شونده است - سیمپسن9،. - 2002تعاریف متعددی در مورد تفکر انتقادی وجود دارد که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود :تفکر انتقادی یک فرایند پیچیده است که هدفمند بوده و اطلاعات به دست آمده از آن معقول و منطقی است - رامبد و بلک10،2009،. - 2010تفکر انتقادی منعکس کننده تفکر و تعمق درباره تفکر است - بلک،. - 2009 دانستن این که چطور روی تفکرات خود برای دستیابی به نتایجی که مورد نیاز است، می توان تمرکز نمود - آلفارو11،. - 2009 یلدریم تفکر انتقادی را فرایند جستجو، دستیابی، ارزیابی، تحلیل و سنتز دانست که راهنمایی برای توسعه تفکر فرد از طریق خود آگاهی و توانایی استفاده از طریق خلاقیت و خطر کردن می باشد - ییلدریم12،. - 2011
ریدل13 معتقد است که تعاریف مختلفی در مورد تفکر انتقادی ارائه شده است. او مشاهده کرد که شباهت هایی در این تعاریف وجود دارد که شامل تأمل، شناسایی و ارزیابی فرضیات، اکتشاف، تفسیر و تحلیل، استدلال و قضاوت و بررسی زمینه می باشد - گوپتا14،. - 2007تفکر انتقادی یک فرایند استدلالی و نگرشی است که از مهارت های ذهنی متعددی تشکیل شده است .تفکر انتقادی به فرد کمک می کند تا افکار خود را واضح، دقیق، صحیح، مرتبط، مستحکم و بی طرفانه کند - ویلکنسون15،. - 2007از آنجا که تفکر انتقادی یک فرایند پیچیده است، لذا تعاریف متعددی نیز برای آن وجود دارد .لازم به یادآوری است که کلیه توضیحات قبلی مفید می باشد و یک توضیح صحیح برای تفکر انتقادی وجود ندارد - آلفارو،. - 2009
صفات متفکران انتقادی :
