بخشی از مقاله
چکیده:
آزمایش درست اساس تحقیق علمی است. گرچه نمیتوان تمام مسائل تحقیقی را با روش آزمایشی مورد مطالعه قرار داد. در صورتیکه این امکان وجود داشته باشد. روش آزمایشی به سایر روشها اولویت دارد. در صورت کنترل و عدم سوگیری در آزمایشات میتوانیم رفتارهای انسانی را هم در محیط آزمایشگاه مورد بررسی قرار دهیم. راه تجربی و آزمایشی اگر درست اجرا شود کاربردیتر است. اما چون رفتار انسانها دائما درحال تغییر است تحقیقات تجربی در حوزه علوم طبیعی موثرتر از تحقیقات تجربی در حوزه علوم انسانی است.
کلمات کلیدی: آزمایش، تحقیق تجربی، تحقیق علمی، علوم انسانی، علوم رفتاری
مقدمه :
در نگاه اول چنین به نظر میرسد که تحقیقات تجربی به علوم تجربی و طبیعی اختصاص دارد و در حوزه علوم انسانی مطرح نیست. زیرا این تحقیقات بر اساس وجه مشخصه اصلی خود یعنی کنترل متغیرها و مشاهده پدیدهها و سنجش رابطه علت و معلولی این متغیرها و حضور فعال محقق در صحنه آزمایش شناخته می شوند. اگر چه بخش عمده تحقیقات علوم تجربی و طبیعی در آزمایشگاه ها و با کنترل دقیق متغیرها انجام میپذیرداین. گونه تحقیقات منحصراً در حوزه علوم تجربی و طبیعی انجام نمیشود. بلکه در سایر حوزهها نیز از آن استفاده میشود. بدین لحاظ تحقیقات تجربی در حوزه علوم انسانی بویژه روانشناسی، تعلیم و تربیت، جامعه شناسی، جفرافیای انسانی، مدیریت، تربیت بدنی، اقتصاد و مانند آن کاربرد دارد. یک تحقیق تجربی برای بالا بردن اعتبار خود بایستی دارای ویژگیهایی چون: کنترل، انتخاب تصادفی، تکرار آزمایش و قابلیت تعمیم باشد تا در مورد رفتارهای متغیر انسانی کاربرد داشته باشد.
تحقیقات آزمایشگاهی :
پژوهشگران اغلب آزمایشها را در آزمایشگاههای روانشناسی انجام می دهند که شرکت کنندگان در آنها اطلاعات را تحت شرایط کنترل شده در اختیار میگذارند. پاسخ دهندگان براساس ماهیت دستکاری آزمایشی، با شرایطی مواجه میشوند. برای مثال امکان دارد پژوهشگران محرکهایی را روی صفحه کامپیوتر به شرکت کنندگان نشان دهند و از آنها بخواهند پاسخ دهند. دادههای گردآوری شده ممکن است سرعت، زمان واکنش یا حافظه انواع مختلف محرکها باشند. تحقیقات آزمایشگاهی ممکن است مقایسه پاسخهای اسکن مغز را نیز در برداشته باشند که تحت شرایط مختلف به دست آمدهاند. نوع دیگری از تحقیق آزمایشگاهی میتواند مشاهده کردن افراد در موقعیتهای گروهی باشند که پژوهشگران تعاملهای آنها را در این موقعیتها بررسی میکنند.
گرچه آزمایشگاهها برای اجرا کردن این گونه آزمایشها ایدهآل هستند . ولی ممکن است موقعیتهای مناسبی نیز برای اطلاعات گزارش شخصی. مانند پاسخها به پرسشنامهها نیز باشند. پژوهشگران میتوانند از شرکت کنندگان بخواهند پاسخهای خود را در مدت زمان ثابت و تحت شرایطی که کمترین حواسپرتی را شامل میشود. کامل کنند امکان دارد که پژوهشگر ابزارهای گزارش شخصی نیز برای آنها تامین کند که آنها را روی کامپیوتر انجام دهند، که این به پژوهشگر امکان میدهد تا دادهها را به صورت منظم و یکپارچه گردآوری کند. - ریچارد پی. هالجین و سوزان کراس. ویتبورن، - 34:1395
تحقیقات تجربی - آزمایشی -
در نگاه اول چنین به نظر میرسد که این نوع تحقیقات به علوم تجربی و طبیعی اختصاص دارد و در حوزه علوم انسانی مطرح نیست؛ زیرا این تحقیقات براساس وجه مشخصه اصلی خود یعنی کنترل متغیرها و مشاهده پدیده و سنجش رابطه علت و معلولی بین متغیرها و حضور فعال محقق در صحنه آزمایش شناخته می شوند. اگر چه بخش عمده تحقیقات علوم تجربی و طبیعی در آزمایشگاهها و با کنترل دقیق متغیرها انجام میپذیرد. این گونه تحقیقات منحصراً در حوزه علوم تجربی و طبیعی انجام نمیشود. بلکه در سایر حوزهها نیز از آن استفاده میشود. بدین لحاظ، تحقیقات تجربی در حوزه علوم انسانی بویژه روانشناسی، تعلیم و تربیت، جامعه شناسی، جغرافیای انسانی، مدیریت، تربیت بدنی، اقتصاد و مانند آن کاربرد دارد . اما تفاوتی که تحقیقات تجربی در حوزه علوم طبیعی بر محیط آزمایشگاه و انتخاب متغیر و کنترل آنها همراه با نظارت بر فرآیند آزمایش موثرتر از تحقیقات تجربی در حوزه علوم انسانی است. با وجود این، از این جهات برای محقق علوم انسانی مشکلات زیادی وجود دارد و نمیتواند با دقت محقق علوم تجربی عمل کند. - حافظ نیا، - 74-75: 1384
شرایط ضروری یک تحقیق تجربی:
یک تحقیق تجربی برای بالا بردن اعتبار خود ناگزیر از داشتن ویژگیهای زیر میباشد:
الف - کنترل:
کنترل ویژگی اصلی یک تحقیق تجربی است. آزمایش باید به نحوی برنامهریزی و سازماندهی شود که مانع حضور متغیرهای مزاحم و اخلالگر شود. زیرا این متغیرها نتایج آزمون را خدشهدار میکنند. برای جلوگیری از دخالت عوامل و متغیرهای مزاحم معمولاً ازجفتهای برابر استفاده میشود. یعنی دو گروه مشابه که از صفات و ویژگیهای یکسان برخوردارند انتخاب میشوند. از این دو گروه آزمایش یا آزمایشی یا تجربی است که متغیر یا عامل مورد مطالعه روی آن اثر میگذارد و دیگری گروه شاهد یا کنترل است که در معرض متغیر مزبور قرار نمیگیرد. کنترل عوامل و متغیرها در علوم انسانی کاری پر زحمت است، زیرا بخشی از متغیرها جنبه کیفی دارند و قابل اندازهگیری و یکسان سازی نیستند، هوش و استعداد، خصوصیات اخلاقی، احساسات و غیره از مواردی نیستند که بتوان آن ها را ارزیابی و اندازهگیری نمود و سپس با در نظر گرفتن آن، گروههای جفت را به طور یکسان انتخاب کرد. برای کاهش آثار ناخواسته متغیرهای کیفی و مزاحم از روش تصادفی برای گزینش جفتها استفاده میکنند. محقق نمیتواند بیش از حد شدت کنترل را افزایش دهد. زیرا در این صورت موجبات مصنوعی شدن یا غیر واقعی شدن محیط آزمایش و تجربه را فراهم خواهد آورد، بخصوص اگر مورد آزمایش یک انسان باشد. چون انسان از عقل، شعور، ادراک و احساس برخوردار است به سادگی از حالت عادی خارج شده و حالت مصنوعی به خود میگیرد و مساله تحقیق مشکلتر میشود.
ب - انتخاب تصادفی:
در بحث کنترل متغیرها دو مشکل اساسی وجود دارد و اول اینکه محقق هر چه تلاش کند قادر به انتخاب جفتهای یکسان و برابر نیست. زیرا موضوع آزمایش انسان است، دوم اینکه چون موضوع آزمایش انسان است، اعمال کنترل شدید بر محیط آزمایش و متغیرها مقدور نیست، زیرا منجر به تبدیل محیط آزمایش به حالت ساختگی میشود، برای حل این مشکلات اساسی، محققان روش انتخاب تصادفی افراد نمونه یا جفتها و گروههای دخیل در فرآیند آزمایش را برگزیدهاند. تا با این طریق تاثیر متغیرهای غیر قابل کنترل را کاهش دهند یا حذف و خنثی نمایند. اگر اصل انتخاب تصادفی رعایت نشود ممکن است گرایشهای محقق یا آزمودنیها در انتخاب تاثیر گذارد و نمونهها و جفت یکسان نباشد.
ج - تکرار آزمایش:
در بعضی از پژوهشها به لحاظ نقش و کارکرد متغیرها و نیز خصوصیات متغیرها ممکن است اتکا به یک جفت برای آزمایش منجر به بروز نارسایی و خطا در نتایج آزمایش بشود. لذا برای کاهش خطاهای ناشی از نابرابری صفات آزمودنی ها و جفتها، محقق باید آزمایش را تکرار کند، یعنی این که جفتهای متعدد را از جامعهی مورد مطالعه انتخاب نماید و آزمایش را در مورد هر یک به طور جداگانه یا همزمان و در عرض یکدیگر انجام دهد.
د - قابلیت تعمیم:
نتایج بایستی قابل تعمیم باشند یعنی بتوان از آن قضیه کلی ساخت و بر مصادیق آن حمل کرد. برای دستیابی به چنین نتیجهای محقق باید نکات زیر را رعایت کند.
-1 از اصل کنترل متغیرها غفلت نکند یعنی اولاً متغیرها یا متغیرهای اصلی - علت - را در حداکثر میزان خود بر متغیر تابع - معلول - اثر دهدو ثانیاً اثر متغیرهای مزاحم و ناخواسته را به حداقل کاهش دهد.
-2در انتخاب افراد نمونه به روش تصادفی اقدام کند و از برابری و یکسانی کمّی و کیفی آنها اطمینان حاصل نماید.
-3 تاثیر اشتباهات آماری را در انتخاب نمونه و طبقه بندی و تجزیه و تحلیل دادهها به حداقل برساند.
-4 محیط آزمایش را به صورت طبیعی و عادی نگه دارد و از تبدیل آن به فضای تصنعی جلوگیری کند.
-5 در انجام فعالیتهای تحقیق و مراحل کار و نتیجهگیری تعجیل نکند
-6 آزمایشها را در موقعیتها و شرایط و جفتهای مشابه تکرار نموده، از یکسانی نتایج اطمینان حاصل نماید. - تیرگر، حاج غلامرضایی،: 1394 - 61-62
چرا آزمایش را اجرا میکنیم ؟
آزمایش سنگ بنای تحقیق علمی است هدف از اجرای تحقیق آزمایشی نشان دادن این موضوع است که یک متغیر مستقل - IV - موجب تغییر در متغیر وابسته - DV - میشود معمولاً در تحقیقات روانشناسی ، متغیر وابسته میزانی از رفتار است شاید علاقمند باشیم بدانیم آیا دانشآموزان در درسهایی که با امکلانات تکنولوژی پیشرفته ارائه میشوند در مقایسه با درسهایی که به صورت سنتی ارائه میشوند - IV - عملکرد بهتری
