بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از اساسیترین مراحل تحقیق، بیان فرضیه توسط پژوهشگر می باشد محقق پس از انتخاب و تحقیق مسئله، اقدام به بیان فرضیه پژوهشی میکند. در این مقاله، سعی شده است که از میان 6 کتاب مرتبط به روش تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی به توضیح و تبیین فرضیه پرداخته شود. با توجه به اینکه بیان فرضیهها در حیطههای مختلف علوم، متفاوت میباشد، فرضیهها مبتنی بر ماهیت پژوهش صورتبندی میگردد پژوهشگر کتابهای مربوط، به دنبال تبین فرضیه بوده است .
کلمات کلیدی: فرضیه، ملاک های تدوین فرضیه، تحلیل آماری اطلاعات ،توضیح و اهمیت فرضیه
مقدمه:
فرضیه بیان فرضی رابطه بین دو یا چند متغیر است . فرضیه ها همیشه به صورت جمله های خبری اند - کرلینجر،. - 44 : 1386 پژوهشگر پس از انتخاب وتعیین مسئله، اقدام به بیان فرضیه پژوهشی میکند، فرضیه در حقیقت راه حل پیشنهادی پژوهشگر برای پاسخ گویی به مسئله است. فرضیه ابزار نیرومندی است که پژوهشگر را قادر میسازد تا نظریه را به مشاهده و مشاهده را به نظریه ربط دهد. به عبارت سادهتر جمله ای است که انتظارات محقق را در زمینه رابطه بین متغییر ها بیان میکند. - دلاور،. - 61-60 : 1390 فرضیه را می توان به صورت یک گزینه آزمایشی پیشنهادی ، به عنوان راه حل یک مساله یا به عنوان توصیف چند پدیده ، به طور دقیق کرد تعریف فرضیات در فرآیندتحقیق یک ابزار هستند .
اما به خودی خود هدف نیستند . - حاج غلامرضایی ،تیرگر . - 13 :1394 در نخستین مرحله از هر تحقیق، محقق می کوشد تا پاسخ پرسش خود را از راه بررسی تحقیقات و مطالعات عینی موجود بیاید. چنین پاسخی چون هنوز جنبه موقت وآزمایشی دارد فرضیه مینامند. فرضیه به معنی حدس ، ظن وگمان نیست. وسیلهای برای تفنن وخود آزمایی محقق نیز نیست. - رضویه ،. - 92 : 1393 مک گوناگون - 1990 - معتقد است فرضیه مانند عصایی است دست یک نابینا ، فرد نابینا بدون عصا نمی تواند راه های مختلف را تشخیص دهد وبه مقصد برسد . فرضیه نیز مانند یک عصا عمل می کند . فرضیه عبارتند از قضیه شرطی یا غیر شرطی که توسط پژوهشگر پذیرفته می شود .تنها به این منظور که نتایج منطقی آن کشف یا استخراج گردد . - دلاور ،. - 87 : 1385 فرضیه عبارتند از یک حکم کلی با بیان رسمی ومثبت برای پیش بینی نتیجه یک تحقیق منحصر به فرد ، یا توضیح آزمایشی رابطه بین دویا چند متغیراست . - بست ، - 22 :1384
نقش فرضیه :
-1 فرضیه برای پدیده ها تبیین آزمایشی فراهم می آورد وموجب افزایش معرفت علمی می شود . به کمک تعمیم روابط متقابل می تواند الگوی مفیدی برای درک مسئله پژوهشی بدست آورد .
-2 فرضیه مجموعه فعالیت های اجرایی پژوهش را تعیین می کند . ومعرف یک هدف اختصاصی است .به همین دلیل ، ماهیت داده های مورد نیاز برای آزمون گزاره ربطی مشخص می کند . فرضیه مرتبط یا نامرطبت بودن واقعیتها را معین می کند .
-3 فرضیه چارچوبی برای گزارش نتایج پژوهش را فراهم می سازد وهدایت پژوهش را به عهده دارد .
-4 فرضیه دارای نقش عمده تری است . یک فرایند پیش بینی است که می گوید اگر x رخ دهدy نیز اتفاق میافتد . یعنی yبه کمک x پیش بینی می شود . در صورتی که فعالیتی انجام دهیم که x رخ دهد ومشاهده کنیم که y نیز اتفاق می افتد ، فرضیه تائید شده است . - دلاور ، :1385 - 89-91
-1 فرضیه وسیله ای برای محک زدن پرسش تحقیقاتی است .
-2 تدوین فرضیه تحقیقاتی موجب می شود که محقق به جمع آوری اطلاعات مناسب بپردازد . انجام تحقیق بدون فرضیه به رفتن به بازار بدون قصد خرید کالایی معین شباهت دارد .
-3 فرضیه در جمع آوری اطلاعات ، تنظیم شیوه تحقیق وتحلیل اطلاعات به محقق کمک می کند . وبه محقق کمک می کندکه دریابد که باید در پی چگونه اطلاعاتی باشد .
-4 فرضیه تحقیقاتی موجب سهولت در نتیجه گیری از تحقیق می شود . - رضویه ، - 92 :1393
-5 فرضیه به مطالعه منابع مربوط به موضوع مورد تحقیق جهت می دهدواز مطالعه منابع نامرتبط با موضوع پژوهش جلوگیری می کند .
-6 فرضیه جهت وهدف تبینها را معین می کند . - دلاور، - 62-61 :1390
انواع فرضیه
الف - فرضیه آماری -1 :فرضیه صفر-2فرضیه خلاف ب - فرضیه پژوهشی -1:فرضیه جهت دار -2 فرضیه بدون جهت الف - فرضیه آماری :جملات وعباراتی هستند که بااستفاده از نمادهای آماری به صورت پارامتر نوشته می شوند ونقش آنها هدایت پژوهشگر در انتخاب آزمون آماری است . -1 فرضیه صفر :بیانگر عدم ارتباط بین متغییر هاست که به صورت پارامتر صورتبندی و با نماد 0 1 2 0 نمایش داده می شود . -2 فرضیه خلاف :بیان کننده انتظار پژوهشگر درباره نتایج پژوهش است. ب - فرضیه پژوهش :به توصیف وچگونگی روابط بین متغییرها می پردازد . -1 فرضیه پژوهشی جهت دار :جهت تاثیر متغییر مستقل بر متغییر وابسته را مشخص ومعین میکند . -2 فرضیه پژوهشی بدون جهت :فرضیه ای که در آن جهت یا اختلاف با روابط بین متغییر ها مشخص نیست . در صورتی که فرضیه بدون جهت استفاده می کنیم که از آزمون های آماری دو دامنه استفاده می شود . در هر پژوهشی بهتر است از فرضیه پژوهشی جهت دار استفاده شود . - تیرگر ، حاج غلامرضایی ، - 15-16 :1394 فرضیه صفرH0 به یک روش آماری تعبیر وتفسیر نتایج مربوط می شود که روابط استنباط شده درباره متغیر های مربوط به یک نمونه رابه خصائص یک جامعه ربط می دهد . - بست ، - 23 :1384 *فرضیه صفرH0 یک فرضیه آماری است که ادعا می کند. بین متغیر های مورد آزمایش یا پژوهش ارتباط با اختلاف معنی داری وجود ندارد . *فرضیه پژوهشی: بیان گر انتظارات پژوهشگر در زمینه روابط بین متغییر ها است .
دو طبقه دارد -1جهت دار -2وبدون جهت
فرضیه بدون جهت نشان می دهدکه انتظار یک تغییروجود دارد ، اما جهت تغییر معین نیست . یعنی جهت تاثیر یا رابطه متغییر مستقل بر متغیر وابسته مشخص ومعلوم نیست . فرضیه جهت دار بر عکس این است . - دلاور ، - 69-70 :1390 فرضیه قیاسی: روش قیاس در تدوین فرضیه به معنی استفاده از تئوری موجود برای استخراج فرضیه وآزمایش آن است . فرضیه استقرایی: تدوین فرضیه با استفاده از روش استقرا به معنی تعمیم از روابط مورد مشاهده میان پدیده ها است .رابطه میان پدیده ها ممکن در نتیجه تجربه فعلی ومشاهدات عینی با شد . فرضیه تمثیلی : فرضیه ای است که به عنوان راه حل موقت ،بر اساس مشابهت وضعیت مور تحقیق با وضعیت های دیگری که پیش از آن مورد بررسی قرار گرفته وروشن شده باشد ،تدوین وآزمایش می گردد . - رضویه ، - 94-100 :1393
ملاک های تدوین فرضیه
-1 فرضیه باید آزمون پذیر باشد: فرضیه ای آزمون پذیر است که در آن متغییر های قابل اندازه گیری به یکدیگر مربوط شده باشند .
-2 فرضیه باید همبستگی یا رابطه بین دو متغییر را بیان کند .
-3 فرضیه باید با نظریه ای مرتبط باشد.
-4 فرضیه باید روشن ودقیق باشد :هرگاه فرضیه ای به طوردقیق ومختصر بیان شود درک آن برای خواننده آسان است و هم آزمون آن برای محقق ساده تر .
-5 فرضیه باید فارغ از مفاهیم ارزشی و اخلاقی باشد
-6 فرضیه باید دقیق و اختصاصی باشد . - دلاور ، - 92-95 :1385
-1 رابطه بین دو یا چند متغیر را حدس بزند .
-2 به صورت یک جمله اخباری روشن و بدون ابهام بیان شود .
-3 قابل آزمون باشد یعنی امکان بیان مجدد آن به صورت عملیاتی وجود داشته باشد . - دلاور، - 64-68 :1390 -1 فرضیه باید قدرت تبیین داشته باشد .
-2 رابطه مورد انتظار بین متغیر ها رابیان کند . مثلا دانش آموزی که در کلاس شاگرد و محوری درس می خوانند از دانش آموزانی که در کلاس معلم - محوری درس می خوانند ، موفق ترند .
-3 فرضیه باید قابل آزمون باشد . یک فرضیه قابل آزمون به پژوهشگر توانایی پیش بینی وقوع یا عدم وقوع حادثه را می دهد . فرضیه : روشن شدن اتومبیل یک تنبیه و به خاطر گناهی است که من مرتکب شدم این فرضیه غیر قابل آزمون است .
