بخشی از مقاله
چکیده:
ارتباط عبارتست از انتقال مفاهیم یا معانی یا پیام از شخصی به شخص دیگر و هر قدر میزان انتقال پیام دقیق تر و روشن نر باشد ارتباط موثرتر است. ارتباطات بین فردی فرایندی است که در آن یک فرد اطلاعات و احساسات خود را از طریق پیام های کلامی و غیر کلامی به یک فرد یا افراد دیگر می رساند.این توانایی موجب تقویت رابطه گرم و صمیمی با دیگران ،و رفع تضاد ها و تعارض ها می شود. از نظر روانشناسی عواملی وجود دارند که در موفقیت یا عدم موفقیت ارتباطات تاثیر دارند که این عوامل شامل آگاهی فرستنده از تغییرات رفتاری ، آشنایی فرستند با گرایش ها و انگیزه های دریافت کننده، دسته بندی کردن دریافت کنندگان توسط فرستنده می باشد که در این مقاله به بررسی جایگاه و نقش روانشناسی در ارتباطات بین فردی پرداخته خواهد شد.
کلمات کلیدی: ارتباطات، ارتباطات بین فردی، عوامل روانشناختی
مقدمه
ارتباطات یک فرایند شخصی است که درگیر تبادل رفتار می باشد. در ادبیات رفتار سازمانی تعریف ارتباطات عبارتست از : انتقال مفاهیم، اطلاعات، معنی و احساس ها بین افراد سازمان، با واسطه یا بدون واسطه" به عبارت دیگر میزان هماهنگی یا رابطه ای است که بین ارکان داخل و خارج سازمان وجود دارد و فرایند است پویا که زیر بنای بقای رشد و تحولات تمام سیستم های زنده در سازمان می باشد - حقیقی، :1388 . - 224 ارتباطات اثربخش وقتی برقرار می شود که معنای مورد نظر منبع پیام و معنایی که دربافت کننده درک کرده است ، یکی باشند. این گونه برقراری ارتباطات باید در همه ارتباطات میان اشخاص به عنوان هدف مدیریت تلقی شود اما همیشه به دست نمی آید حتی هم اکنون که ما می نویسیم نگران آن هستیم که آیا کلمات به همان گونه که منظور ما است تعبیر و تفسیر می شود .
ارتباطات کارامد وقتی تحقق می یابد که کمترین منابع برای ارسال پیام صرف شود ارتباطات کارآمد همیشه موثر نیست . به عنوان مثال ارتباطات با پایین ترین هزینه ممکن است در وقت فرستنده صرفه جویی کند اما همیشه نتایج مطلوب بر حسب معنایی که دریافت کننده درک کرده است . بدست نمی دهد . همین طور یک ارتباط موثر ممکن است کارامد نباشد برای یک مدیر در صورتی که هر کارمندی را ملاقات کند و تغییر جدید در روش ها را توضیح دهد ممکن است درک درست هر فردی را در مورد تغییر تضمین کند اما ممکن است از لحاظ صرف هزینه و وقت گران تمام شود - شرمرهورن و همکاران، ترجمه ایران نزاد پاریزی و همکاران، . - 258 -1386:257 تمام شواهد، آشکارا حکایت از آن دارد که مهارتهای روانشناختی در ارتباط نه تنها برای کسب شغل بلکه در عملکرد مؤثر در کار نیز حیاتی و دارای اهمیت بسیار است. امروزه با شناخت عوامل روانشناختی می توان ارتباطات را در سازمان بهبود بخشید و آنها را اثربخش کرد که در این مقاله به بررسی این موضع پرداخته می شود.
ارتباطات
ارتباطات کلمه ای مثل سازمان است. هر فردی می داند معنی ارتباطات چیست مگر اینکه از او بخواهند تعریف رسمی ارائه دهد . ارتباطات را می توان به عنوان فرایند ارسال و دریافت نشانه هایی که معنی دار هستند از یک شخص به شخص دیگر تعریف کرد. این مبانی میان اشخاص ، اساس و پایه ای را برای بحث درباره مسائل بزرگتر ارتباطات در سازمان فراهم می کند . ارتباطات سازمانی فرایندی است که به وسیله آن واحدها اطلاعات را مبادله می کنند و به تفاهم می رسند - شرمرهورن و همکاران، ترجمه ی پاریزی و همکاران، . - 255 : 1378 منبع اطلاعات یک شخص یا گروهی از اشخاص است که به دلایلی با شخص دیگر ارتباط برقرار می کند دلایل منبع برای برقراری ارتباطات شامل تغییر طرز تلقی ها ، آگاهی ها یا رفتار دریافت کننده است .
قدم بعدی در این فرایند رمز گذاری است. یعنی فرایند تبدیل یک ایده یا فکر به نشانه های معنی دار . این فرایند تبدیل به انتقال یک پیام می انجامد که ممکن است ، شفاهی، کتبی یا غیر کلامی و یا ترکیبی از هر سه باشد. پیام آن چیزی است که فرستاده می شود . مجاری ارتباط فرایندی است که از طریق آن می توان پیام را ارسال کرد - شرمرهورن و همکاران، ترجمه ی پاریزی و همکاران، . - 256 : 1378 سازمان بدون وجود ارتباطات شکل نخواهد گرفت زیرا بهترین ایده ها، عقایدها ، برنامه ریزی ها، تصمیم گیری ها، هدایت و برنامه ریزی ها و ... بدون توانایی انتقال ، محکوم به زوال هستند . فرایند روابط صحیح در یک سازمان به منزله ی رگهای خونی است که روند ادامه ی اطلاعات را در سازمان به جریان می اندازد و برنامه ها و تصمیمات را از بالا به پایین و نیازها و کاستی ها را را از بالا به پایین انتقال می دهد. سبب حرکت منطقی سازمان گردید و رضایت اعضا را فراهم می آورد - آتش پور و همکاران، . - 289 : 1387
انواع ارتباطات بین افراد
ارتباطات دارای انواع مختلف و متنوعی است که به تعدادی از آنها اشاره می کنیم ارتباطات از بالا به پایین : به آن دسته از ارتباطات سازمان اطلاق می شود که پیام از مافوق به زیر دستان ارسال می شود اینگونه ارتباطات به ویزه در سازمان هایی که با جو اقتدار سازمانی بنیانگذاری شده است وجود دارند. ارتباطات از پایین به بالا : این نوع ارتباطات از زیردستان آغاز و با گذر از سلسله مراتب ارتباطی سازمانی به مدیران بالا می رسد . این جریان ارتباط بیشتر توسط مدیرانی که در زنجیره ارتباطات سازمانی جای دارند وپیامدهای رسیده از رده های پایین تر به ویژه پیامدهای ناپسند را از صافی می گذرانند و با دشواری روبرو می شود.
ارتباطات عرضی: این نوع ارتباطات بر دو دسته می باشند الف: ارتباطات افقی: که بین افراد همان سطوح یا سطوح مشابه سازمانی صورت می گیرد. ب" ارتباطات مورب : بین افراد در سطوح مختلف سازمانی صورت می گیرد ارتباطات مستقیم: ارتباطی است بدون واسطه بین انسانها ارتباطات غیر مستقیم: این نوع ارتباط، ارتباط همراه با واسطه است مانند نامه نگاری. ارتباط احساس بر انگیز: فرایندی ارتباطی است که از طریق سخن با نهادهای گوناگون برقرار می گردد. ارتباط معطوف به هدف : نوعی خاص از ارتباط است که در ان برقرار کننده ارتباط دارای هدف خاص از پیش تعیین شده است و برخودرا از برنامه ای مدون است.
ارتباطات بازتابی: در این نوع ارتباطات هدفی از قبل تعیین نشده است بلکه افراد بطور اتفاقی و ناخودآگاه و اتفاقی در جریان امور قرار می گیرند. ارتباط اجتماعی: به ارتباطی گفته می شودد که موجبات ایجاد معانی یا پیامهایی در بین جمع یا گروهی را فراهم می کند. فرا ارتباط: ارتباطی است که چارچوب ارتباط های بعدی را تبیین می کند و بر دو نوع است فرا ارتباط مستقیم که با مقدمه شروع می شود فرا ارتباط غیر مستقیم: که بدون مقدمه و یکباره در مورد ارتباطات صحبت می شود. ارتباط یک جانبه: در این ارتباط فرستنده بدون انتظار یا دریافت بازخور از طریق گیرنده ارتباط برقرار می کند. ارتباط دو جانبه: در این نوع ارتباط از گیرنده انتظارپاسخ می رود و گیرنده نیز به فرستنده پاسخ می دهد - حقیقی، . - 237 -239 : 1388
شیوه های ارتباط بین فردی
در ارتباط سه شیوه به وسیله فرستنده و گیرنده مورد استفاده قرار می گیرد در اصل ارتباطات مکاتبه ای ، شفاهی وغیر کلامی آن سه شیوه در سازمان هستند تقریبا بیشتر موارد شیوه با یکدیگر ترکیب می شوند. ارتباط کلامی: ارتباط کلامی گسترده ترین نوع ارتباط سازمانی است . ارتباط کلامی در هر جا از جمله در گفتگوهای غیر رسمی در جریان انجام کار ، در جلسه گروهها و کمیته های کار و در سخنرانی ها و نمایش های رسمی تحقق می یابد . ارتباط کلامی علاوه بر آنکه کلمات، اهنگ و زیر و بم ، سرعت و بلندی صدای گوینده را نیز در بر میگیرد . اشخاص به عنوان شنونده برای فهمیدن پیام از همه این حالات استفاده می کنند . علاوه بر این ،دریافت کنندگان پیام های کلامی آنها را در عرصه ارتباطات قبلی و شاید با توجه به واکنش دیگر دریافت کنندگان پیام تفسیر کنند.
ارتباط مکاتبه ای: سازمان ها، ارتباطات مکاتبه ای زیادی را ایجاد می کنند . نامه ها ، گزارش ها، دستورالعمل ها، یادداشت ها از متداولترین اشکال ارتباط در سازمان ها می باشد . این اشکال معرف کوشش هایی هستند که برای ارتباط موثرتر و قابل دسترس کردن اطلاعات به عمل آمده اند. ارتباط غیر کلامی: ارتباط غیر کلامی شامل ارتباطاتی است که ارتباط انسانها با یکدیگر را برقرار می کند ولی جزو ارتباط های مکاتبه ای و کلامی نمی باشند . در اصل ارتباط غیر کلامی ، موضوع جالبی است که بر ارتباط مدیریت و انتقال اطلاعات بدون استفاده از کلام شفاهی یا نوشتاری تکیه میکند . ارتباطات غیر کلامی شامل حالات و حرکات بدنی است، از قبیل بیان چهره ، حالات چشم ، حرکات دست، گره کردن مشت ، که آگاهانه یا غیر آگاهانه پیام هایی را به دیگران مخابره می کند - قاسمی، . - 275 -276 : 1382
