بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین مهارت های اجتماعی و رفتارهای فردی در دانش آموزان مقطع ابتدایی می باشد. برای این منظور در این پژوهش ، چهار فرضیه مطرح شدند که عبارتند از : -1بین میزان آموزش مهارت های اجتماعی و ارتباط فردی دانش آموزان رابطه وجود دارد. -2بین سطح تحصیلات والدین و ارتباطات فردی دانش آموزان رابطه وجود دارد. -3بین ارتباطات فردی دانش آموزان و جنسیت آنها رابطه وجود دارد. -4 بین مهارت اجتماعی والدین و ارتباطات فردی فرزندان رابطه وجود دارد. روش پژوهش با توجه به ماهیت موضوع از نوع روش های همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دانش اموزان که در سال تحصیلی 93 - 92در شهرستان بوشهر مشغول به تحصیل می باشند. از این جامعه آماری تعداد 400 نفر بر اساس روش نومنه گیری تصادفی طبقه ای به عنوان نمونه انتخاب شدند و با استفاده از پرسشنامه استاندارد شده مهارت های اجتماعی - Tiss - مورد پرسش قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از آزمون t مستقل استفاده شد و نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها به تأیید فرضیه های یک، سه و چهار انجامید و تنها فرضیه شماره دو مورد تأیید قرار نگرفت.
واژگان کلیدی: مهارت اجتماعی، ارتباطات فردی، دانش آموز مقطع ابتدایی.
مقدمه
ارتباط غیر کلامی ابتدایی ترین وسیله پیوند میان انسانها بوده و انسان اولیه به کمک آن با همنوع خود و حتی با حیوانات رابطه برقرار می کرد و نیازهای خود را با ترسیم آن براورده می ساخت با پیدایش زبان گفتاری ، اختراع خط، صنعت چاپ ، پیشرفت جوامع، تغییرات ، تحولات شدید صنعتی و … نیاز انسان را به ارتباط پیچیده و مؤثر بیشتر کرده است.خود باوری توانایی است که فرد از طریق ابراز آن می تواند به طور موثری نیازهای خود را براورد کند. در حالیکه به حقوق سایرافراد نیز احترام بگذارد. مهارتهای اجتماعی اغلب به عنوان مجموعه پیچیده ای از مهارتها تعریف می شوند که شامل ارتباطات ، حل مساله تصمیم گیری ، قدرت نمایی ،تعامل با گروه و دوستان - همسالان - و خود رهبری است.
این مهارت ها ، شایستگی های ضروری برای کودکان هستند که از طریق آنها تقلید می کنند و روابط اجتماعی مثبتی را با همسالان ، مربیان ، خانواده و سایر افراد جامعه بر قرار می کنند. مهارتهای ارتباطی جرئی از رفتار اجتماعی انسان هستند که خود زیر مجموعه مهارتهای اجتماعی به حساب می آیند. مهارتهایی همانند، همدلی، همکاری، دلسوزی، درخواست کمک از دیگران، گوش دادن فعال، تشویق دیگران و رعایت حقوق دیگران و … جزء مهارتهای اجتماعی مثبت به حساب می آیند که محققان و دانشمندان در صدد افزایش این مهارتها در انسانها هستند تا به کمک آنها بتوانند ناهنجاری هایی مانند خودخواهی، خشونت ، دزدی و تقلب را در جامعه کاهش دهند - هاگر و واون، . - 1999
اخیرا تحقیقات و پژوهشهایی در مورد رفتارهای اجتماعی و بخصوص مهارتهای اجتماعی که پایه و اساس ارتباطات هستند و در تمام جهان مورد توجه روانشناسان ، محققان علوم اجتماعی و علوم تربیتی قرار گرفته است.به نظر آنان جوامعی که به کمک ارتباطات کارساز در عرصه حساسیت، تجارت علم و عمل مطلوب واقع شده اند، به سرعت پیشرفت کرده اند و به جایگاه بالاترین دست یافته اند - بیابنگرد، . - 1379 افراد سرآمد هر جامعه به عنوان رهبران، دانشمندان، مدیران و مسئولان اینده جامعه باید از مهارت های ارتباطی و اجتماعی بالایی برخودار باشند تا بتوانند به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کنند و به اهداف خود نزدیکتر شوند.
انسان اصولا موجودی اجتماعی است و به همین دلیل از لحظه تولد تا اخر عمر در اجتماع بسر می برد و دائما در تعامل با انسانهای دیگر می باشد. او در یافته است که در جمع بودن می تواند مشکلات او را مرتفع سازد. و به همین منظور همواره یاد می گیرد که چگونه بایستی در جمع زندگی کند و نیازهای خود را ارضا نماید بنابراین لزوم آموزش مهارتهای اجتماعی در زندگی فرد مطرح می شود. اینکه چگونه و با چه کیفیتی در جمع حضور یابد و رفتارهای متناسب و مقبول گروهی را از خود بروز دهد مطرح می گردد. موضوع مهارتها اجتماعی کودکان بخشی از مساله انان شده است و اجتماعی شدن جریانی است که در ان هنجارها، مهارتها، انگیزه ها و طرز تلقی ها و رفتار فرد شکل می گیرد، تا ایفای نقش کنونی یا اتی او در جامعه مناسب و مطلوب شناخته شود.
مهمترین عوامل اجتماعی شدن را می توان فرهنگ، خانواده و نهادهای اجتماعی دانست که در قالب نقش جنسیتی ، پرخاشگری ، اخلاقیات و انگیزه پیشرفت بررسی می شوند تا پیچیدگی مساله اجتماعی شدن و چگونگی ان اشکارتر شود.از دهه 1970 سنجش مهارتهای اجتماعی و اقدامات مربوط به ان یکی از فعالترین عرصه های تحقیقات روان شناسان رفتاری بوده است. اگر چه بیشتر این تحقیقات در مورد بزرگسالان بوده است ولی بطور پیوسته توجه خاص و با اهمیتی به مهارتهای اجتماعی شده است خصوصا توجه اصلاحگران رفتار را به خود جلب نموده است.
کودکانی که رفتار اجتماعی مناسب دارند و به دنبال مربیان خود هستند و با او در باره انجام تکالیف ارتباط برقرار می کند و به سئوالات او پاسخ می دهند، یا سعی در پاسخ دهی به او را دارند، به معلم لبخند می زنند و به درس توجه دارند عموما توجه بیشتر معلم را به خود جلب می کنند و میزان توفیق تحصیلی انها بیشتر است. گاهی از مهارتهای انها به عنوان مهارتهای اجتماعی خاص نام مهارتهای زندگی نیز می توان اشاره کرد که توسط ان میزان پیشرفت انها در زمینه های مختلف تحصیلی قابل پیش بینی است - به کمک اموزش مهارت زندگی می توان میزان پیشرفت تحصیلی را نیز افزایش داد .
مهارتهای اجتماعی
کنار امدن با فشارهای زندگی و کسب مهارت های فردی و اجتماعی ، همواره بخشی از واقعیت زندگی انسان بوده و در ادوار متفاوت به اشکال گوناگون تجلی یافته است . در دوره کودکی تعرضها جلوه چندانی ندارند . اما با افزایش سن و مواجهه با مشکلات ویژه سنین نوجوانی و جوانی ، کشمکشهای درونی و محیطی تظاهر پیدا میکنند همزمان با رشد جسمانی و روانی انتظارات خانواده و جامعه از فرد افزایش می یابد . به طوری که نوجوان میپذیرد به سبب زندگی اجتماعی بخشی از تمایلات خود را محدود نماید و در چارچوب هنجارهای اجتماعی و گروهی قرار دهد . سرانجام دوره بی مسئولیتی که کودک در اثر الزام های اجتماعی خود را به پذیرش واقعیتها و تن دادن به خواسته های اجتماعی میدهد در حقیقت ، هدف رشد روانی نیز رهایی از - خود محوری - و نیل به - جامعه نگری - است .
از یک سو گریز از هنجارهای گروهی و فرهنگی ، موجب مخالفت و احیانا واکنش جامعه و نهادهای متولی پاسداری از هنجارهای ارزشی ، فرهنگی و اخلاقی می گردد و از سوی دیگر ، در ژرفای شخصیت فرد با ایجاد اضطراب و احساس - گناه و شرم - که در اصطلاح روان شناسی - اضطراب اخلاقی - نامیده میشود او را تحت فشار قرار میدهد . در صورت استمرار رفتار ضد اجتماعی ، نتیجه واکنش هم زمان جامعه و درون فرد اسیب روان شناختی در مشخص ، انحرافات و ناهنجاریهای اجتماعی در جامعه است . علوم اسیب شناسی روانی و اسیب شناسی اجتماعی با هدف شناخت و کاهش عوارض این اسیبها به وجود امدهاند .
اختلافات ذکر شده در این واقعیت ریشه دارد که متاسفانه ، افراد یک جامع همواره در مسیر بهنجار رشد روانی و اجتماعی قرار نمیگیرند . و به دلایل گوناگون تعداد زیادی از کودکان و نوجوانان ، توان دریافت محرکهای بیرونی و ایجاد توازن بین این محرکها و انگیزه های درونی خود را ندارند و بدین ترتیب رشد موزون و همه جانبه ، که هدف اصلی تعالی انسان به طور کامل و حتی به طور نسبی است ، تحقق نمی یابد . در این میان هرچه جامعه پیچیده تر و ارتباطات فردی و اجتماعی وسیع تر بگردد تعارضهای درونی و محیطی نیز سیر صعودی پیدا میکنند و این همه به سرگشتگی و اشفتگی بیشتر فرد منجر میگردد - طارمیان و همکاران ، . - 1380
امروزه علی رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و تغییر در شیوه زندگی ، بسیاری از افراد در رویارویی با مسائل زندگی ، فاقد توانایی ها لازم و ضروری هستند و همین امر انها را در مواجهه با مسائل و مقتضیات زندگی روزمره اسیب پذیر نموده است . انسانها برای مقابله سازگارانه با استرس ها ، موقعیتهای مختلف و کشمکشهای زندگی به کارکردهایی نیاز دارند که انان را در کسب این توانایی تجهیز نماید . این کارکردها بسیار زیر بنایی هستند و در فرایند تحول ، شکل میگیرند . کاکردهایی نظیر شناختها ، رفتارها و عواطف که در قالب ساختارهای مانند عزت نفس ، خودکارامدی ، توانایی حل مسئله ، مقابله درک خود ، مهارتهای اجتماعی و سبکهای اسناد تجلی مییابند - محمدخانی و قاسم ابادی ، . - 1380
آن چه که امروزه به - مهارت اجتماعی - مشهور است حاصل کار پژوهشگران عصر ما نیست بلکه بسیاری از این مهارتها در لا به لای تعالین دینی و بخصوص در قران کریم و احادیث معصویمن بیان شده است .تلاش برای برقراری ارتباط موثر و مفید با دیگران ، خود شناسی و توجه به ارزشها که از مفهوم اصل درس مهارتهای زندگی است، به کرات در ایات قران، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه و احادیث منقول از معصومین مورد تاکید قرار گرفته است .ایه مشهور » من عرف نفس ، فقد عرف ربه « از امام علی - ع - سرلوحه بهرهمندی از یک زندگی مطلوب و موثر است و مهارتهای زدگی بدون خود شناسی بی معناست . هرگاه مجموع مهارتهای اجتماعی را در نظر بگیریم و همه انها را در کل مورد ملاحظه قرار دهیم خواهیم دید که هیچ موردی از انها در تعالیم قران کریم و بزرگان دین ناگفته نمانده است . روان شناسان نیز این مهارتها را در عمل و براساس برنامه ریزیهای پژوهش مد نظر قرار دادهاند . و برای اثبات تعالیم دینی شواهد عینی
