بخشی از مقاله
چکیده:
نیمی از جمعیت جهان را زنان تشکیل داده ولی نقش آنان در آینده جوامع، بیش از یک نیمه است.زنان نخستین آموزگاروشکل دهنده شخصیت اصلی جامعه هستند.مردم ایران زمین تا قبل از برخورد با تمدن غرب اغلب حوزه های زندگی خود را بر اساس آموزه هایی سامان می دادند که در طول اعصار گذشته با آنها خو گرفته و به عنوان حقایقی انکارناپذیر در تمام عرصه های زندگی فردی و اجتماعی به کار می گرفتند. بر اساس این انگاره ها زنان بدون هیچ نظر خواهی به حوزه خانواده محدود می شدند و تسلیم و فرمانبرداری راز عزت او محسوب می شد.
زن به دلیل نقش خاصی که در دستگاه خلقت بر عهده دارد، به سرمایه های درونی بس گرانبهایی مجهّز است که جامعه بشری در رشد خود نیازمند این ارزش ها است. اگر زن از ایفای نقش اجتماعی و فرهنگیمحروم شود،مسلّماً جامعه رشد یافته ای نخواهد بود، زیرا جامعه از آحاد انسان هایی تشکیل می شود که با تربیت ها و فرهنگ های متفاوتی از خانواده ها شکل می گیرند و وارد اجتماع می گردند. زنان به دلیل نقش های چندگانه خود، انسان هایی مؤثر بر فرآیند تحول و پویایی در مدیریت نهادها و نظام های اجتماعی و فرهنگی می باشند.
آنان هم می توانند تأثیرگذار بر روند کلی حرکت در مدیریت باشند و هم می توانند هدایتگر و تغییردهنده رفتارها و منش ها در مناطق آسیب دیده باشند. پس به جرأت می توان گفت نقش آنان در توسعه وپیشرفت جوامع، اهمیت بسیاری دارد.بنابراین هرچه آگاهی زنان افزایش یابد، جامعه به سوی ترقی و پیشرفت گام خواهد برداشت.خوشبختانه زنان کشورمادرزمینه های اجتماعی وفرهنگی،بسیاری از دانستنی ها را می دانند.امامتأسفانه ازآن جایی که تاکنون به مسائل مدیریت زنان آن چنان که باید اهمیت داده نشده است بر آن شدیم تابا انتشاراین نوشتارگامی موثر در جهت جایگاه و نقش زنان در مدیریت نهادها و نظام های اجتماعی و فرهنگی بپردازیم.
مقدمه
زنان بابرعهده داشتن مسوولیت خطیر پرورش نسل آینده در نظام طبیعی و تداوم بخشیدن به این نقش درخانواده وجامعه به گونه ای موثردر روند توسعه اجتماعی نقش داشته اند.جایگاه زنان درجوامع به عنوان قشرفرهنگ ساز، ازجمله موضوعات در خور اعتنایی است که می توان ازمنظرانسانی به آن توجه کردوابعادآن را بابهره گیری ازتلاش های علمی و پژوهشی مورد کاوش قرار داد. باورهای روزمره درنگرشی که ازمدیریت زنان درنهادخانواده شکل می گیرددرصورت تداومتبدیل به باورهای اساسی زندگی درنظام اجتماعی وفرهنگی بزرگتری خواهدشدکه ستونهای جامعه راخواهندساخت.درعصرکنونی،جایگاه و نقش زنان در مدیریت نهادها ونظام های اجتماعی و فرهنگی ،بسیار والا است. بررسی ومطالعه جایگاه و نقش زنان در مدیریت نهاد هاونظام های اجتماعی و فرهنگی است. و لازم است در زمینه موضوع فوق دقت و مطالعات بیشتر صورت گیرد.
نقش و جایگاه زنان در مدیریت طبیعی:زنان به حکم طبیعت و دستگاه آفرینش درسه نقش طبیعی ابراز وجود میکنند:نقش دختری،نقش همسری ونقش مادری. از میان این هرسه نقش آن چه جایگاه و منزلت ویژه وشایسته تعظیم و تکریم به زن میدهد، منزلت و جایگاه مادری است.نقش زنان در جایگاه دختر خانواده:قرآن کریم ازهرسه نقش پیشین سخن گفته است،اما نه به یک پیمانه و ارزشگذاری برابر و همسان؛ سخن قرآن از زن در نقش دختر خانواده، به سه ساحت برمیگردد:یک: دفاع ازمنزلت انسانی دختران و زنان:قرآن کریم نسبت به جایگاه دختران زنانو توجّه داشته وهمواره رفتارظالمانه وستمگرانه وتحقیرآمیز علیه آنان راکه در بسیاری ازفرهنگهاازجمله عربجاهلی رایج بوده است،مورد نکوهش قرار داده است.
قرآن درآیات وشیوههای بیانی مختلف، نگاه فرودستانه به دختران وزنان را نکوهش کرده و چنان نگرهای راباارزشهای انسانی وباورهای توحیدی ناسازگاردانسته است .دو:تأییدرهیافتهای شخصیتشناختی و روان شناسانه دختران: قرآن کریم دریک مورد ازشعور بالا،دقیق، دریافت واقعنگر و شخصیتشناسی درست دختران،سخن گفته است وآن قضاوت وشناختی است که دختران شعیبعلیه السلام پس ازدیدار کوتاه باموسی به هنگام آبدادن گوسفندان بدان رسیدندوهنگامی که به خانه برگشتندآن دریافت رابه پدرابرازداشتند:یکی ازآن دودخترگفت: - …قصص - 26/یادکرداین فرازحکایت موسی ودختران شعیب ازسوی قرآن،نوعی تأییدذکاوت،تیزهوشی وروانشناسی قوی برای دختران به ویژه در امر همسریابی به شمار میرود.
سه: توانمندی دختران در عرصه کار اطلاعاتی:شایستگی دختران درعرصههای خبری واطلاعاتی که از عرصههای دشوار و پیچیده حیات اجتماعی انسانهابه ویژه درجوامع بسته ومستبدبه شمارمیروددرداستان حضرت موسی سراغ میرود؛چه درآن داستان خواهرموسی به عنوان گماشته مادر،درتعقیب وردیابی برادرش موسی توانست وظیفه ومسئولیت محول شده به خودرابه شایستگی انجام دهدوضمن ورودبه کاخ فرعون زمینه بازگشت موسی به آغوش مادرراسامان دهدوبه فرجام دلخواه برساند...وضع وحال اوراپیگیری کن.
اونیزازدور ماجرارامشاهده کرد،درحالی که آنان بیخبربودند...تاتنهابه آغوشمادربازگرددوخواهرشگفت:آیاشمارابه خانوادهای راهنماییکنمکه می تواندایننوزادرابرای شماکفالت کنندوخیرخواه اوباشند؟... - قصص - 11-13 نقش زن در جایگاه همسریزن در جایگاه همسری از منظر قرآن، نقشهای بیشتر و مهمتری را در دو ساحت خانواده و جامعه عهدهدار است.الف-ساحت خانوادهیک: کاملکننده وتمامیت بخش وجودو هستی مرد قرآن کریم درمواردی چنداززوجآفرینی موجودات ازجمله انسان سخن گفته است؛این مفهوم گذشته ازبارمعنایی همانندیتمام جانبه زن ومرد درابعاداساسی و اصول انسانی همچون،ارزشها،کمالیابی وهویت انسانی،کامل کنندگی هریک برای دیگری رانیزمیرساند.
دو: تداوم بخشیدن نسل آدمیدرهمان آیه شریفه پیش گفته،پس ازآن که خداوند اززوجآفرینی انسان و یگانگی آن دودرمنشأ وگوهرآفرینش یادمیکند،میافزاید:»ازآن دومردان وزنان فراوانی منتشر ساخت.« - نساء - 1/آیه شریفه نقش مشترک وهمانندبرای زن ومرددرتکثیروگسترش نسل آدمیان، قائل میشود.پوشاننده عیبهاوبرآورنده نیازهاوکاستی های شوهراندرنگره قرآنی مردان وزنان کارکردلباس وپوشش نسبت به یکدیگررادارندهمسرانتان-زنان-لباس شما هستندوشما لباس آنها... تعبیر لباس از زن ومرددر نقش همسری، میرساند که از فوائد و کارکردهای همسری، مصونیت بخشی، حفظ وقار و آراستگی هریک ازهمسران نسبت به دیگری است. - بقره - 187/پنج : مشاور همسر در امور خانوادهخداوند دردوسوره از قرآن، زنان را مشاور همسرانشان معرفی کرده است - بقره - 233/
شش : پاسخدهی به نیازهای طبیعی همسری:زنان شما محل بذرافشانی شما هستند؛پس هر زمان که بخواهید، میتوانید با آنها آمیزش کنید. - بقره - 223/لحن ترغیبگرایانه آیه شریفه برتأمین نیازجنسی و کامروایی-ازرهگذر آمیزش باهمسران - درهر لحظه و هر جای که احساس نیاز شود، همزمان، مطلوب بودن ونیز نقش باثباتی همسران در اشباع جنسی شوهران را میرساند.ب- ساحت جامعه قرآن کریم ازهمسران نوح و لوط - علیها السلام - ،به عنوان نمادهاونمونههای کفرو بیایمانی نام میبرد.
چنان که از همسر فرعون، به عنوان الگوی مثبت وسزامنداقتدابرای همه مردان و زنان یاد کرده است - تحریم/ 10و. - 11خداوند برای کسانی که کافر شدهاند،به همسر نوح وهمسر لوط،مثل زده است،آن دوتحت سرپرستی دو بنده ازبندگان صالح ما بودند ولی به آن دو خیانت کردند و ارتباط با این دوپیامبرسودی به حالشان - در رهایی از عذاب الهی - نداشت و به آنها گفته شد: »وارد آتش شوید همراه کسانی که واردمیشوند.وخداوند برای مؤمنان به همسر فرعون مثل زده است،درآن هنگام که گفت: » پروردگارا خانهای برای من نزد خودت در بهشت بساز و مرا از فرعون و کار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایی بخش.
کارکردهای زنان در نقش مادری
الف-رشد کودک در آغوش مادرقرآن نهادخانواده راکانونی برای تربیت - پرورش استعدادهای درونی - - مطهری، 1365؛سادات، - 1373ورشدتواناییهای بالقوه فرزندان میشناسدوبرای سامانیابی ثمربخش وظیفه کودکپروری،نقش وکارکرد هر یک از پدرو مادررا تعیین میکندبقره» - 233/مادران فرزندان خودرادوسال تمام شیرمیدهند، - این - برای کسی است که بخواهددوران شیرخوارگی را تکمیل کندوبرآن کس که فرزندبرای اومتولدشده - =پدر - لازم است خوراک وپوشاک مادررابه طورشایسته هیچکس موظف به بیش ازمقدارتوانایی خودنیست-نه مادر - به خاطراختلاف باپدر - حق ضررزدن به کودک راداردونه پدر.«برخی پنداشتهاند که این تقسیم وظیفه به عصروزمانی نظر داردکه مادران خانهنشین بودهاند.
ازسوی دیگر قرآن خود تصریح کرده است که این حکم،الزامی نیست؛ بنابراین می تواندمؤسسات پرورش کودک،پدرویاهرکسی دیگری جانشین مادرشودوتربیت کودک رابرعهده بگیردمهر و عطوفت، ظرافت ولطافت طبع،صلحجویی،رقّت قلب،شکیبایی زن راوظیفه مادری،تربیتی وپرورشی بخشیده است.این حقیقت در دنیای امروزکه دنیای فاصلهگرفتن مادران ازفرزندان و پرداختن به کار بیرون ازمنزل است،نسبت به سایرزمانهاروشنتر شده است که هیچ،جایگزینی برای شیرمادرنمیتوان سراغ گرفت وهیچ پرورشگاهی نمیتوانداحساس،عاطفه،گرما،آرامش،نیروبخشی وسایر کارکردهای روانی وعاطفی آغوش مادرراجبران کند.
دکتر بنیامین اسپاک1روانپزشک ومتخصص کودکان،درآمریکاعصاره دریافت سالهاپژوهش وتحقیق - خوددراین باره راچنین بازگومی کند:»کودکان می توانندرشدوتربیت طبیعی داشته باشند.برای رسیدنبه اینهدف منبه نتایجی رسیدهامکه بهطورخلاصه ازاین قراراست:ساعتیبعدازتولدنوزاد،فرزندرادراختیارمادر قراردهند،تااورامدتی لمس کند،تغذیه باپستان مادربایدتشویق شودوتاحدامکان نوزادهنگام انجام کارها،همراه مادرباشد.
