بخشی از مقاله
چکیده :
ضرورت شناخت مولفه های تاثیر گذار بر پیاده روها به منظور پاسخگویی به نیازهای شهروندان، بیش از پیش مهم جلوه می کند. هدف پژوهش شناسایی مولفه های تاثیر گذار بر پیاده مداری شهروندان در خیابان سعدی شهر ایلام است.
روش پژوهش بر اساس روش کتابخانه ای است که طبق چهارچوب نظری پژوهش - نظریه ی پیکوران و همکاران - به بررسی هر یک از مولفه های تاثیر گذار بر طراحی مسیر پیاده راه ها در خیابان سعدی شهر ایلام پرداخته است. نتایج بیانگر آن است که در طراحی شهری، کف سازی، فضاسازی مناسب، مسیرهای پیاده روها و پل های عابر پیاده اثر مثبتی در رفتار شهروندان ایلامی از محیط خیابان سعدی این شهر را دارد.
-1 مقدمه
در بسیاری از آمد و شد های شهری در صورت وجود فضای مناسب و مطلوب، حرکت پیاده جایگزین مطلوبی در برابر حرکت سواره است که خود می تواند به کاهش گره های ترافیکی شهر کمک نماید.
پیاده روها نیز همانند بسیاری از جنبه های زندگی شهری، دارای ساختار اجتماعی و فیزیکی خاص خود هستند. در کشورهای گوناگون، تلاش های زیادی در سطوح متفاوت برنامه ریزی شهری برای تشویق و تسهیل حرکت در پیاده روها صورت می گیرد و حمایت های دولتی و شهرداری ها در این زمینه سهم بسزایی دارد. آن چنان که بسیاری از شهرها به تدوین برنامه ها و چشم اندازهای توسعه شبکه های پیاده در مقیاس های زمانی متفاوت و به ویژه با چشم انداز قرن بیست و یکم همت گماشته اند.
به دلیل وجو مشکلات عمده در پیاده روی از قبیل عدم طراحی مناسب پیاده روها، فقدان حفاظت های کافی از عابر پیاده در مقابل عوامل جوی و تهدیدهایی که توسط وسایل نقلیه موتوری صورت می گیرد، وجود آلودگی هوا و آلودگی صوتی در خیابان ها، تجاوز کاربری های مجاور معابر پیاده به پیاده روها و عدم استفاده از طرح های مناسب به منظور ترکیب حرکت سواره و پیاده در طی مسافت های عرضی و طولی خیابان، روز به روز از تعداد افرادی که تمایل به پیاده روی در شهر دارند کاسته شده و چه بسا شهروندان به دلیل خطرات بسیاری به دلیل خطراتی بسیاری که در مسیر پیاده با آن روبرو هستند، ترجیح می دهند، که حتی مسافت های بسیار کوتاه را با اتومبیل طی کنند. این امر باعث افزایش ترافیک و توجه مضاعف برنامه ریزان به حل مشکلات حمل و نقل موتوری است.
در این حوزه پژوهش های متعددی انجام گرفته است از جمله پژوهش معینی - - 1386 که بر 149 عابر در 4 معبر خیابان انقلاب، خیابان فلسطین، خیابان وصال و بلوار کشاورز تهران انجام داد و مولفه های تاثیرگذار آن از جمله پارامترهای فیزیکی، کالبدی - کاربری، ساختار پیاده رو، نظافت پیاده رو، توپوگرافی - و پارامترهای اجتماعی، فرهنگی - ترس از مزاحمت های خیابانی، آموزش ایمنی عابر پیاده، عدم آزادی در نوع پوشش و غیره - را در طراحی پیاده مداری را مورد بررسی قرار داد
همچنین لی - - 2006 در پژوهشی بر روی 438 نفر از ساکنین سیاتل - آمریکا، متغیرهای عینی متعدد که شامل مجاورت به نزدیکترین نقطه مقصد یا نقاط مقصد، اختلاط کاربری زمین، تراکم مسکونی، زیرساخت های پیاده رو، مستقیم بودن مسیر و توپوگرافی متغیرهای محیطی ذهنی شامل نوع محله، زیبایی محیطی و ترافیک را مورد بررسی قرار داد.
شهر ایلام با عنوان یکی از شهرهای غربی ایران، با بناهای تاریخی و مناظر طبیعی منحصر به فردی که دارد، زمینه های مناسبی برای ایجاد فضاهای باز و پیاده روها را دارا می باشد، اما همچنان این شهر به مانند سایر شهرهای ایران مسخر وسایل سواره رو شده است، آنچه در این شهر برخلاف سایر شهرها تاریخی در کشورهای اروپایی قابل تامل است این است که حتی در بافت های قدیمی مانند میدان سعدی، حضور خودروها چشمگیر می باشد به طوری که معضلاتی مانند آلودگی هوا، شلوغی و تراکم جمعیت، اختلالات بصری، برهم زدن آرامش محیطی و غیره را به وجود اورده است. هدف این پژوهش، شناسایی مولفه های تاثیر گذار بر پیاده مداری بر شهر ایلام با توجه به نیازهای گروه های مختلف انسانی و مبنی بر توان بدنی آنها می باشد. این پژوهش می تواند شناختی کامل از مسیر عابر پیاده با توجه به جنبه های مختلف اجتماعی، زیرساختی و فنی، دسترسی و غیره ارائه نماید.
-2 مفهوم و پیشینه پیاده مداری
پیاده مداری عبارت است از ایجاد خیابان ها یا فضاهای رها از آمد و شد سواره، هنگامی که در سال 1971 اولین مکان عمومی در سیدنی استرالیا به منظور صرف استفاده عابران پیاده اختصاص یافت، سیاستمدار محلی مسئول این امر - لئوپورت که خودش را با عنوان وزیر عابران پیاده نامید - همواره بر گفتن این جنبه مثبت تاکید داشت که آن خیابان برای عابران پیاده باز شده بود و نه اینکه برروی آمد و شد سواره بسته گردد.
اشپرای رگن نظریه پرداز دهه 1960، در عین حال که بسیاری از خیابان های بدون خودرو شهر را بی روح و مرده می داند، یادآور می شود که در صورتی که خودروها مزاحم آمد و شد آزاد عابران پیاده شوند، مشکل ساز خواهند بود و اگر خودروها با سرعت پایین حرکت کنند و ترافیک عبوری نیز به پایین حد ممکن کاهش یابد، می توان در کانون های شلوغ شهری، به هر دو آنها اجازه حضور داد. اما در حال حاضر بی نهایت، تقاطع در کانون های شلوغ شهری طراحی شده است تا حداکثر جریان ترافیک سواره را تامین نماید . در نتیجه رهگذر عابر پیاده را به انتظارهای طولانی و آزار دهنده وا می داد. اشپرای رگن راه حل این مشکل را در طراحی جزایر امن پیاده، پایین آوردن سرعت ترافیک، افزایش گذرگاه های پیاده و آسان سازی استفاده از آنها داد.
مطالعات زیادی در سالهای اخیر در مورد اثر محیط مصنوع بر رفتار عابر پیاده انجام گرفته است و نشان می دهد که ارتباط نزدیکی بین محیط مصنوع و رفتار عابر پیاده وجود دارد. نوسال - 2009 - بیان دارد که یکی از بهترین روش های سریع سنجش پیاده مداری یک بلوک، کریدور یا محله شمارش تعداد عابرینی است که در یک فضا پیاده روی کرده، مکث می کنند و از آن لذت می برند. تنوع مردم و خصوصا حضور کودکان، سالمندان و مردم با توانایی های خاص نشانگر کیفیت، موفقیت و سالم و بی خطر بودن یک فضای پیاده مدار است
در این فضاهاست که از طریق پیاده روی، امکان مشاهده مکان ها و فعالیت ها و احساس شور و تحرک زندگی و کشف ارزش ها و جاذبه های نهفته در محیط شهر برای شهروندان فراهم می شود. این پدیده از نظر ادراک هویت فضایی، احساس تعلق به محیط و دریافت زیبایی، از اهمیت اساسی برخوردار است.
-3 بررسی مولفه های تاثیر گذار بر پیاده راه ها
-1-3 سرزندگی: یکی از راه های رسیدن به تنوع، به کار گرفتن نمادهای شهری اند که بر گرفته از کالبد موجود و ارزش های بافت تعریف می گردند، که به خوانایی مسیر افزوده و آن را به نماد تبدیل می کند. از دیگر عوامل سرزندگی و تنوع پیاده راه ها، ایجاد کاربری های متنوع و متناسب با هرسکانس پیاده راه، استقرار کاربری های خدماتی که تداوم حضور شهروند را در پی دارد و همچنین استقرار کاربری های اوقات فراغت، تنوع مبلمان در طول مسیر و هماهنگی روشنایی مسیر بدنه ها و تاکید روشنایی روی عناصر و بناهای شاخص می باشد. [9] -2-3 نفوذ پذیری : نفوذ پذیری یکی از عوامل اساسی در دستیابی به مطلوبیت است، باید در اولین مراحل طراحی پیاده راه مورد توجه قرار گیرد
یک عنصر کلیدی در مورد قلمرو عمومی، قابلیت نفوذ پذیری و دسترسی است. این ماهیت نوعی قدرت از طریق کنترل فضا و دسترسی به آن می باشد. نیروهای مختلفی در جامعه به صورت هدفمند قابلیت دسترسی را برای کنترل محیط های ویژه و اغلب برای محافظت از سرمایه گذاری ها کاهش می دهند. به منظور رسیدن به نفوذ پذیری در مسیر پیاده را، ایجاد امکان رابطه متقابل بصری بین مسیر و بدنه می باشد. محور پیاده باید تا حد امکان بدون اختلاف سطح و مانعی، کلیه فعالیت ها و کاربری های متنوعی که در مقطع خیابان یعنی نزدیکترین مکان در خط دید وجود دارند را به هم متصل کرده و با ایجاد تمایزات بصری، وحدت و پیوستگی مسیر را القا میکند.
-3-3 خوانایی : به طور معمول، بخشی از درجات حق انتخابی که به وسیله یک مکان عرضه می گردد با میزان خوانایی آن ارتباط پیدا می کند ؛ یعنی مردم تا چه حد می توانند به فهم یا درک آن مکان نائل شوند.
-4-3 ایمنی و امنیت : حضور فعال مردم در عرصه شهر از عوامل افزایش ایمنی و امنیت در فضاهای شهری است که برای تداوم و بقای حیات آن، ایمنی و امنیت بسیار مهم است، که در صورت نبود آن، کیفیت شهر افت کرده و معنای شهریت از بین می رود. در پیاده راهها، شهروندان پیاده باید همواره در مقابل خودرو و موتور ایمن بوده و تردد اینگونه وسایل شدیدا کنترل شود.
-5-3 تعاملات اجتماعی : براساس هرم نیازهای انسانی مازلو - - 1954 احتیاجات افراد به دو گروه تقسیم می شوند، دسته نخست نیازهای مادی و جسمانی است که در صورت ارضای این دسته، طیف دیگری از نیازها مطرح می شود که به بعد روحی و روانی زندگی انسان باز می گردد. بر این اساس یکی از نیازهای فطری انسان ها نیاز به برقراری تعاملات و روابط اجتماعی است. بدین ترتیب از تعاملات و روابط اجتماعی هم با عنوان یک نیاز فطری انسان و هم وسیله ای برای ارضای نیازهای دیگر نام برده می شود. به طوری که انسان بدون برقراری روابط اجتماعی قادر به زیستن نمی باشد.
