بخشی از مقاله
چکیده
پیشرفت در ابعاد گوناگون زندگی بشر،امری مطلوب و معقول است، تلاش انسان در زندگی، برای بهبود وضعیت خویش، و دست یابی به وضع مطلوب میباشد، علاوه بر معقول بودن پیشرفت، منابع دینی نیز بر ضرورت سیر به سوی کمال و پیشرفت انسان تاکید دارند، به گونهای که ایستایی و عدم تحرک در ابعاد گوناگون زندگی را مورد نکوهش قرار دادهاند. مطالعهی در سیر زندگی بشر نیز انسان را به این امر رهنمون خواهد نمود که پیشرفتهای گستردهای در ابعاد مختلف زندگی انسان حاصل شده است.
جایگاه پیشرفت در و امام خمینی - ره - فراتر ازتعاریف نظری پیشرفت می باشدکه غالبا معطوف به مفاهیم اقتصادی و بعضا سیاسی است، نگرش امام به پیشرفت و توسعه متاثر از دیدگاه مذهبی ایشان میباشد، که نشات گرفته ازجهان بینی دینی است در اندیشه امام - ره - توسعه وپیشرفت باید در ابعاد مختلف خود می بایستی اهداف بلند و متعالی را برآورده سازد که آن اهداف از درون اندیشه دینی ناشی می شود. روش به کارگرفته شده توسط امام خمینی - ره - روش تجربی شهودی می باشد. امام در مسیر توسعه تک بعدی نبودند بلکه هم به روش تجربه و هم به روش شهود معتقد بودند که باید باهم به کار گرفته شوند. نویسنده در صدد است که با استفاده از روش اسنادی، توسعه را از منظر امام خمینی - ره - مورد بررسی قرار دهد.
مقدمه
پیشرفت و تکامل، یک احساس فطری است که در ذات انسان نهفته و انسان از ابتدای زندگی اجتماعی خود، همواره سعی در پیشرفت و بهبود شرایط زندگی خود داشته است - عمار، . - 118 : 1391 پیشرفت به معنای پیشرفتن و ترقی برتری یافتن و به درجات عالی رسیدن است ،در اصطلاح دینی و در فرهنگ متعالی اسلام پیشرفت شامل هر قول فکر و عملی است که انسان را به خداوند منان نزدیک کند و سعادت زندگی او را چه در دنیا و چه در آخرت تامین کند،جامعه ای که تمام تلاش و حرکتش به سوی کمال مطلوب باشد آن جا معه یک جامعه توسعه یافته و پیشرفته است، جوامع اسلامی از زمان پیامبر تا حالا دوره های مختلف پیشرفت و انحطاط را تجربه کرده اند و در دوره هایی به دلیل توجه به معیارها و رهیافت های پیشرفت به جلو رفته و توسعه پیدا کرده اند ولی در دوره های دیگر به دلیل خوش گذرانی و عدم توجه به اصول پیشرفت رو به انحطاط گذاشته اند .
مسلمین دوران عظمت و افتخار و اعجاب آوری را پشت سر گذاشته اند از آن جهت که نهضت و تحولی در پهنای گیتی به وجود آوردند و تمدنی عظیم و با شکوه بنا کردند که چندین قرن ادامه یافته مشعل دار بشر بود، مسلمین چندین قرن در علوم و صنایع و فلسفه و هنر و اخلاق و نظامات عالی اجتماعی بر جهانیان تفوق داشتند و دیگران از خرمن فیض آنها توشه می گرفتند ولی در دوره های بعدی به دلیل عدم توجه به اصول و معیارهای توسعه و پیشرفت، مسلمین رو به انحطاط رفته و غرب بر آنها پیشی گرفت - مطهری،. - 10: 1389 اساس فکری رهبران و دولت مردان و متفکران تمام جوامع را گسترش پیشرفت همه جانبه از طریق ارائهی راهکارهای اساسی با معیارها و شاخصهای معین تشکیل میدهد.
رسیدن و دست یابی به پیشرفت در هر جامعهای مستلزم تعیین راهکارها و بهرهگیری از الگو و در نظر گرفتن شرایط و امکانات و شاخصها است - عمار، . - 118 : 1391 در اسلام و قرآن بر مقوله ی پیشرفت توجه زیادی شده است و در طول این جریان پیامبر اعظم و ائمه - ع - به پیشرفت جامعه توجه فوق العاده ای داشتند و راهکارهایی را برای برون رفت جامعه ی مسلمین از انحطاط ذکر فرموده اند نویسنده در صدد است که مبانی فکری امام خمینی - ره - را در رابطه با توسعه مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. توسعه ای که در نظام غربی مطرح است با توسعه ای که در مبانی فکری امام خمینی - ره - مطرح است متفاوت است.
مبانی غرب در صدد است که با هر ابزاری که در دست دارد خودش را در مسیر توسعه قرار دهد و در این مسیر از هر روشی استفاده می کند نمونه اش غارت ثروت مناطق محروم و استثمار آن هاست در حالی که امام خمینی - ره - بر اساس مبانی اسلامی به توسعه نگاهی مقدس دارند و در نتیجه ابزار به کار گرفته شده توسط ایشان نیز از تقدس برخوردار است ایشان برای رسیدن به توسعه به ابزارهایی اشاره دارند که علاوه بر سعادت دنیوی سعادت اخروی را نیز برای انسان رقم بزند، ایشان با استثمار و استعمار کشورهای دیگر مخالفند در حالی که در نظام غربی با این همه ادعای حقوق بشر ثروت مناطق محروم را به غارت می برند و در مسیر توسعه و پیشرفت خود به کار می گیرند در حالی که امام خمینی - ره - توسعه ای را مد نظر داشت که در آن غارت نباشد، کلاه برداری نباشد و مبانی اسلامی در آن رعایت شود ایشان در سیر این مسیر از روش تجربی- شهودی استفاده کرده اند.
.1 مفاهیم و روش پژوهش
.1 .1 مفاهیم:
از پایه های پژوهشی در یک مقاله، توجه به مفاهیم کلیدی است به سبب این که با تعاریفی که از مفاهیم کلیدی در مقاله ارائه می گردد، فرآیند فهم مقاله آسانتر می گردد به همین دلیل مفاهیم کلیدی مقاله حاضر با توجه بر بیانات امام خمینی - ره - مورد بررسی قرار می گیرد که به شرح زیر می باشد:
.1 .1 .1 فرهنگ
امام خمینی - ره - فرهنگ را اساسی دانسته و در رابطه با آن می فرماید:
»بیشک بالاترین و والاترین عنصری که در موجودیت هر جامعه دخالت اساسی دارد فرهنگ آن جامعه استاساساً. فرهنگ هر جامعه هویت و موجودیت آن جامعه را تشکیل میدهد و با انحراف فرهنگ، هر چند جامعه دربُعدهای اقتصادی، سیاسی، صنعتی و نظامی قدرتمند و قوی باشد ولی پوچ و پوک و میان تهی است. اگر فرهنگ جامعهای وابسته و مرتزق از فرهنگ مخالف باشد، ناچار دیگر ابعاد آن جامعه به جانب مخالف گرایش پیدا میکند و بالاخره در آن مستهلک میشود و موجودیت خود را در تمام ابعاد از دست میدهد.
استقلال و موجودیت هر جامعه از استقلال فرهنگ آن نشأت میگیرد، و سادهاندیشی است که گمان شود با وابستگی فرهنگی، استقلال در ابعاد دیگر یا یکی از آنها امکانپذیر است. بیجهت و من باب اتفاق نیست که هدف اصلی استعمارگران که در رأس تمام اهداف آنان است، هجوم به فرهنگ جوامع زیر سلطه است. اتفاقی نیست که مراکز تربیت و تعلیم کشورها و از آن جمله کشور ایران از دبستان تا دانشگاه مورد تاخت و تاز استعمارگرانخصوصاً غربیها واخیراً امریکا و شوروی قرار گرفت - صحیفه امام، ج15، ص: « - 243
.2 .1 .1 توسعه:
تعاریف مربوط به توسعه متنوع و گوناگون است و مبانی آن در برگیرنده ی چارچوب های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و انسانی ارائه دهندگان آن است. در واقع توسعه، مجرای واقعی تحقق آرمان ها و خواست های جوامع بشری است. در این میان بی تردید توسعه ی مطلوب جوامع در گرو تحقق همزمان توسعه ی اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. توسعه را می توان بهینه سازی در استفاده از نیروهای بالقوه مادی و انسانی یک اجتماع بیان کرد. نیز می توان آن را فراگردی تعبیر کرد که در چارچوب آن، جامعه از وضعیتی نامطلوب به سوی وضعی مطلوب متحول می شود - اسماعیل زاده،. - 49: 1389 در جوامع اسلامی مثل جمهوری اسلامی ایران، در رویکرد توسعه محور و زیربنا، فرهنگ است و عوامل دیگری چون سیاست، اقتصاد و اجتماع، ذیل فرهنگ است که مسیر توسعه را سیسر می کنند به عبارتی خطوط توسعه در ابعاد دیگرد با زیر بنای فرهنگی است.
