بخشی از مقاله
چکیده
بنا به نظرمحققان، تاریخ زندگی بشردر مسیرتوالی امواج خروشان تحول،اکنون به دورانی رسیده که از آن به عنوان عصر"حضورفراگیر رایانه ها" ویا به عقیده آلوین تافلر "عصر ا لکترونیک" نام برده می شود. وی براین باوراست که تاریخ بشر دو انقلاب را پشت سر گذاشته، انقلاب کشاورزی و انقلاب صنعتی و اکنون در آستانه سومین آن، یعنی انقلاب الکترونیک قرار دارد. دسترسی به اطلاعات و دانش با استفاده از ابزار فناوری اطلاعات مانند رایانه، شبکه های متنوع محلی و جهانی و اینترنت به همراه توسعه نرم افزارها و سخت افزارها نتایج عصرحاضر بوده است.در این سیرتحول،فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان بارزترین مشخصه عصرالکترونیک، با دگرگون سازی وتأثیربرتمامی فعالیت ها یاقتصادی،اجتماعی و فرهنگی و... درحرکت به سوی تعاملات و ارتباطات روان تر وسازنده تر جوامع است. اکنون جهان نوینی در حال پیدایش است که با دگرگون سازی مفاهیم جهان اقلیدسی و به تبع آن مفهوم فضا، بر معماری نیز تاثیرگذارده است.آنچه که امروزه تحت عناوین مختلفیهمچون فضای سایبر یا واقعیت مجازی مطرح می گردد،بازتاب تغییرات ایجاد شده درمفهوم فضا و مکان می باشد که به ارائه تعریف نوینی از معماری - از نظر فرم ،کارکرد،فرآیند وارزش - انجامیده است. این معماری،معماری نوینی از سیالیت،روانی و بی ثباتی است که می خواهد جهانی خلاق ،خود تنظیم،خود تغییر و پیش بینی ناپذیر ودر حال شدن را نشان دهد.این بار معنای بناها با شرایط بوجودآمده ازعصراطلاعاتی متحول شده و زمان آن رسیده که به نیازهای حاصل ازاین انقلاب الکترونیک در عرصه معماری نیزپاسخ داده شود.این مقاله کنکاشی است پیرامون معماری سایبری و در این راستا به بررسی و تحلیل نمونه های شاخص معماری سایبری پرداخته شده است وهدف ازاین پژوهش آشنایی بیشترمحققان و معماران جوان با این موضوع جدیدو نزدیک شدن به پاسخ این پرسش ها است که آیا معماری مجازی توانایی جایگزینی با معماری واقعی در فضای فیزیکی راخواهد شد؟ معماری مجازی در چه فضاهایی ارجحیت دارد؟
مقدمه
بشر تا به امروز دو دوره تاریخی اساسییا به تعبیر آلوین تافلردو موج عظیم تحول را پشت سر گذارده و اینک در آستانه سومین دوره یا موج سوم قرار گرفته است که عبارتنداز: عصر کشاورزی،عصر صنعتی و عصر ا لکترونیک.
در" موج اوّل خانواده ها بصورت دسته جمعی زندگی می کردند و به صورت یک واحد تولیدی کار و کشاورزی می کردند ولی با تحول موج دوم، خانواده ها مجبور به تحرک شدند. مردها به کار در کارخانه ها پرداختند. موج دوم تکنولوژی را به جهتی نوین سوق داد. ماشین های جدید نقشی بیش از تقویت نیروی عضلانی انسان را عهده دار بودند. زیرا آنها قادر به حس کردن، لمس کردن، شنیدن و دیدن بودند. آن هم با دقتی فراتر از دقت انسان. دستاورد موج دوم تولید انبوه بود. در نتیجه نحوه توزیع کالا متحول شد و دارای تکامل گردید. علوم الکترونیک،کامپیوتروبیولوژیک ستون اصلی موج سوم را تشکیل میدهند.موج سوم بر این مفهوم بنا شده که تاریخ بشر دو انقلاب را پشت سر گذاشته، انقلاب کشاورزی و انقلاب صنعتی و اکنون در آستانه سومین آن، یعنی انقلاب الکترونیک قرار داریم. موج سوم توجه ما را نه به اهمیت نظم،بلکه به اهمیت بی نظمی وتصادف درتکامل پدیده ها معطوف میدارد" - تافلر،. - 1380 اینک درراستای سومین موج زندگی بشردرتمامی جوانب اعم از زندگی اجتماعی و خصوصی متحول گشته است.بدیهی است فعالیت هایی نظیر آموزش، تجارت وتفریح و ... دارای معانی نوینی گشته اند.
در این میان معماری به عنوان پدیده ای اجتماعی که درگذران تاریخ از تحولات هردوره درمصون نبوده و هماره آینه ای از اندیشه های انسان در رابطه با فضا بوده است، بازتاب کننده تحولات ذکرشده وارائه دهنده تعاریف جدیدی از فضاهای معماری است.
کلمه فضای مجازی - سایبر اسپیس - 1 از درون کلمه سایبرنتیکس2 که در سال 1948 بوسیله نوربرت وینر3 ابداع شده بود پدید آمد. سایبرنتیکس علم نظریه کنترل است و در مورد سیستم های پیچیده بکار می رود. کلیه سیستم هایی که با روش های خودفرمایی اداره می شوند در واقع سیستم های سایبرنتیکی هستند" - ویتاکر،. - 2004"اگر به مسئله روح زمان که چارلز جنکز4 آن را مطرح کرده توجه کنیم،درخواهیم یافت که اگرصنعت وانقلاب صنعتی در معماری به ایجاد مکان های کار وکارخانجات صنعتی ودر عرصه زندگی خصوصی به انبوه سازی انجامیده است،امروزه در عصر اطلاعات نیاز به فضاها وساختمان های جدید احساس می شود" - محمودی،26،. - 1383 معماری مجازی بنیانی است برای ترکیب، تجسم و طراحی به کمک فن آوری واقعیت مجازی که درآن کاربر این امکان را مییابد تا با محیطی شبیهسازی شده توسط رایانه اندرکنش داشته باشد وبه اهدافی نظیر کاهش محدودیت های محیط و روش های رایج متداول برای طراحی معماری همانگونه بی نظم وتصادفی ودرعین حال کامل که تافلربه توصیف آن پرداخته است دست یابد.هدف این نوشتار کنکاش در معماری سایبری است و در این راستا به بررسی چندنمونه از معماری سایبری پرداخته شده است.
سایبر اسپیس
از نگاه دیوید بل 5 فضای مجازی فقط مجموعهای از سخت افزار نیست بلکه مجموعهای از تعاریف نمادین است که شبکهای از عقایدرا در قالب داد و ستد بیت رد و بدل میکنند. این نام نخستین بار به وسیله ویلیام گیبسون6در رمان نورومانسر 7 ابداع شد. دیدگاه گیبسون خود بخود به وجود نیامده و دگرگونی های مبتنی بر فناوری انجام شده در دهه های1980 و 1990 نقش زیادی در ظهور این اصطلاح داشت - شاقاسمی،". - 1385مایکل بندیکت8 فضای سایبر را به عنوان یک واقعیت جهانی وابسته به شبکه،پشتیبانی شده توسط کامپیوتر،قابل دسترسی با کامپیوتر و تولید شده با کامپیوتر،چندبعدی و ساختگییا مجازی تعریف کرده است. فضا ی سایبر، یک نظام اجتماعی وابسته به ساختار ایجاد شده توسط سیستم تکنولوژیکی است که از افراد،مزایا،قابلیت ها وارزش ها ی مختلف ومتعدد تشکیل می شود. درکل می توان گفت فضای سایبر جهان جدید را به ارمغان آورده است،جهانی به موازات عالم فیزیکی که به وسیله خطوط ارتباطی و کامپیوتری دنیا ایجاد شده و توسط آنها پشتیبانی
می شود،دنیایی که مبادله جهانی دانش،اسرار،اندازه ها،شاخص ها،سرگرمی ها وفعالیت ها مهمترین مشخصه آن است " - یوسف پور،مجله معماری و ساختمان - .
معماریمجازی
"معماری مجازی از همگرایی نقشه برداری اطلاعات، فرم سازی دیجیتال، معماری اطلاعات و تئوری و ساختمان های حقیقتمجازی9 ساخته شده است. این شاخه از تحقیقات به وسیله پروژه ها و کارفرماهایی تعریف می شوند که با یکدیگر به طور عمده تفاوت می کنند.
معماری مرسوم در گذشته تمایل دارد تا برمبنای هندسه و پایداری پایه گذاری شود. در حالی که در معماری مجازی از تکنولوژی های دیجیتال استفاده می کنند تا به اتفاقات، زمان و فضای حقیقی بیفزایند.در معماری مجازیفرض بر این است که موقعیت های فضایی، اطلاعاتی و مادی به تجربه هایی منجر می شود و مجموعه هایی را می سازد که قابل لمس و شکل پذیرند. از طرف دیگر، ساختمان های مجازی تمایل به نمایش دادن ساختمان و فضاهایی ساخته شده را دارند" - پورجعفر، مجله ساختمان و کامپیوتر - .به عقیده محققان مارکوس نواک 10 اولین فردی شناخته می شود که باپژوهش در زمینه سایبر اسپیس معماری در حوزه دیجیتال را تعریف کرد و تئوری معماری سیال 11را مطرح نمود. دراین معماری،نواک معماری را پیشنهاد می کند که زاده کامپیوتراست و فرم هایی رامطرح کرده است که رها ازپرسپکتیو ومنطق وجاذبه زمین است.او ایده هایش را به عنوان یک بیان از بعد چهارم می داند
."گرگ لین12 در نمایشگاهی که در سال 1997 تحت عنوان معماری مجازی در دانشگاه توکیو برگزار شد، یک سخنرانی در رد طراحی فضا با سیستم دکارتی ایراد کرد که امری بدیهی در زمینه سایبر است چرا که هندسه اقلیدسی و سیستم دکارتی پاسخگوی آزادی های عرصه فضای سایبر نیستند.به لحاظ فرم نیز پیچیدگی در فضاهای سایبر مشهود است چرا که ابزار آن نیز فراهم آمده و ایده ها نیز به خاطر عدم محدودیت های سایت،سازه وجاذبه زمین و غیره به سمت پیچیدگی هر چه بیشتر میل می کند که البته این پیچیدگی پس از بروز معماری دیکانستراکشن در عرصه بناهای ساخته شده و طرح های اجرایی نیز دیده می شود.ویلیام ج. میشل خاطر نشان می کند:فضاهای الکترونیکی ظاهرا هر نوع فرم هندسی را انکار می کنند.پروفسور تاجیما نام "باروک مجازی" بر این ایده نهاده که بیانگر پیچیدگی فرم ها و بیان اکسپرسیونیستی آن هاست. تئوری های نوربرگ شولز،هایدگر،دلوز و گتاری؛نظریه کوانتوم و نظریه آشوب که امروزه مطرح هستند می توانند روش و ایده معماری مجازی را شکل دهند تا مفاهیم عمیق روز را در قالب تکنولوژی جدید در حوزه مجازی کامپیوتر نمایان سازند.مارکوس نواک می گوید: معماری سیال درفضای سایبریک معماری فاقد ماده است.معماری است که باعناصرانتزاعی اش مدام در حال تغییر است و معماری است که به موسیقی گرایش دارد.معماری سایبر یک سمفونی در فضاست در طول زمان؛اما یک سمفونی که هرگز تکرار نمی شود و ممتد نیست تا کامل شود" - پیشه ور،مجله معمار - .
فضای سایبروفرآیند طراحی معماری
فضای سایبر توانسته است چندین جنبه جدید را به معماری ببخشد وبینش وابزاری نو بیافریند." ارائه پیش نمایشی از معماری ساخته شده که به واقعیت نزدیک باشد، از جمله کارکردهای فضای سایبر در معماری است. در حال حاضر نرم افزارهای معماری،به نمایش گذاشتن مدل معماری را در در محیط مجازی مهیا کرده اند و معماری را به صورت واقعی بازسازی می کنند. کامپیوتر به عنوان یک ابزار طراحی در جهت تسریع بیان و ارائه ، معماران را قادر می سازد تا هر تجربه از معماری را نمایش داده و بسازند. هم چنین کامپیوتر به عنوان یک عنصر واسطه در فرآیند تبدیل ایده به فرم عمل می کند ، به طوری که اسکیس معمار هم چون داده ای به کامپیوتر داده می شود و پس از پردازش به حجم نهایی تبدیل می شود. استفاده فرانک گری13 از نرم افزار خاص در طراحی موزه بیلبائو یکی از مواردی است که در این زمینه می توان به آن اشاره کرد. با توجه به تاثیر فضای سایبر بر فرآیند طراحی معماری که در بالا به آن اشاره شد، در عصر حاضر می توان میان سه نوع معماری تفاوت قائل شد
