بخشی از مقاله
چکیده
بشردوستی و توجه به پیوندهای عمیق انسانی، از جمله مباحثی است که از دیرباز گستره وسیعی از زبان و ادبیات فارسی را به خود اختصاص داده و در اشعار شاعران بسیاری در نهایت شیوایی و انسجام نمود یافته است. آگاهی و نشاندادن روش به کارگیری این واژهها و انعکاس این حالات در ادب فارسی و آثار بزرگان علم و ادب، ضمن شناساندن بهتر و بیشتر افکار و اندیشههای آن بزرگان، کمک شایانی برای ایجاد ارتباط مؤثر خواهد داشت. یکی از این شاعران توانمند و نکتهسنج در ادب فارسی، فریدون مشیری است که آوازه توانایی و نازکخیالیهای او در ادب معاصر شهرت عام و خاص است. با این اوصاف، این مطالعه با هدف تشخیص و تبیین افکار فریدون مشیری در زمینه اصطلاحات انساندوستانه در مجموعه »از دیار آشنایی«، برای ارزیابی بهتر و بیشتر اندیشههای این شاعر انجام شده است. نتایج حاصل از بررسیها در این مجموعه شعر نشان میدهد که با توجه به اهمیت انسان و ارزش و مقام او در هستی، بسیاری از مضامین مربوط به انسان و مفاهیم بشردوستانه در اشعار فریدون مشیری گنجانده شدهاند و شاعر برای دستیابی به این هدف، بر ارزشها و رفتارهایی اخلاقی همچون عشق و دوستی و محبت، همدلی، بردباری، آزادگی، علماندوزی، غمگریزی، دوستی، صلحجویی، تلاش و امید تأکید میورزد.
کلیدواژه: فریدون مشیری، از دیار آشتی، مفاهیم انساندوستانه.
.1 مقدمه
انسان موجودی اجتماعی است که به زندگی در میان مردم و پیوند و نزدیکی با همنوعان خود نیازمند است؛ آفرینش او با این ویژگی، بر حسب تصادف نبوده، بلکه بر اساس مصالح اجتماعی و رشد و سعادت همگانی شکل گرفته است. نگرانیهای دنیای به ظاهر متمدّن، جنگها و ستیزهای استعماری، استبدادی، فرهنگی، طبقاتی و مذهبی، نابرابریهای مادی و فقر روحانی بیش از پیش انسان را به سوی یأس و دلزدگی و ترس و انزواطلبی سوق داده و جوامع بشری را از یکدیگر دور کرده است؛ از اینرو، بشریت را چارهای نیست جز آنکه به مهر و دوستی بیندیشد و به اتّحاد و همدلی روی آورد. احترام به عقاید، مذاکره منطقی و گفتگوی مسالمتآمیز از عواملی است که موجب نزدیکی روابط بشری و همبستگی میشود؛ زیرا در هر ارتباط انسانی، افکار و آرزوها، تمایلات، نگرانیها و ترسهای فرد آشکار شده و معنای مورد نظر او به شکل کلمات، نشانهها و رفتارهای مشخصی در میآیند تا مخاطب بتواند با دریافت و رمزگشایی آنها به معنای مورد نظر منبع ارتباط، پی ببرد؛ بنابراین انتقالناپذیری معنا و مفهوم و وجود آن درون انسانها با این استدلال تأیید شده و معلوم میشود که آنچه که در ارتباط منتقل میشود، پیامی خواهد بود که مجموعهای از رمزها و نمادهاست - بهنام و همکاران، . - 45 :1395
از سویی دیگر، یکی از ویژگیهای انسانهای موفق، مهارت و توانایی آنان در برقراری ارتباط مؤثر با دیگران است. مهارت ارتباط مؤثر یک ویژگی ضروری برای موفقیت حرفهای و یک مهارت بین فردی، بینگروهی و فراگروهی به شمار میرود. با وجود تعاریف متعدد از ارتباط، میتوان آن را فرایند انتقال اطلاعات، احساسات و افکار بین مردم نامی که با افزودن متممهایی این تعریف شکل دقیقتری به خود میگیرد - همان: . - 45 در هر ارتباط انسانی، افکار، آرزوها، تمایلات، نگرانیها و ترسهای فرد آشکار شده و معنای مورد نظر او به شکل کلمات، نشانهها و رفتارهای مشخصی در میآیند تا مخاطب بتواند با دریافت و رمزگشایی آنها به معنای مورد نظر منبع ارتباط پی ببرد.
به عبارتی دیگر، آنچه که در ارتباط منتقل میشود، پیامی خواهد بود که مجموعهای از رمزها و نمادهاست. در ادبیات فارسی به نمونههای زیبا و ارزندهای بر میخوریم که در آنها در زمینه عشق و نوعدوستی و مهر و همدلی سخن گفته شده است. اشعار مشیری نمونهای از این نمودهای ارزنده است که در قالب مضامین متنوع و برجسته به خواننده عرضه میشود. شعر او مهر و عاطفه را در انسان بیدار میکند. سرودههای فریدون مشیری در بر دارنده مضامینی است که همراهی و همنوایی را در وجود انسان شکوفا خواهد کرد. از این رو در پژوهش حاضر به بررسی این مضامین بشردوستانه و شناسایی آنها در مجموعه »از دیار آشتی« پرداخته شده است.
.2 بحث
مضامین انساندوستانه و رفتارهای مطلوب اجتماعی در مجموعهشعر »از دیار آشتی« در چند گروه عمده جای میگیرند و به شرح زیر است:
عشق
عشق و محبت، موجب رشد روابط معنادار میشود، یونانیان قدیم سه نوع عشق را نام بردهاند؛ نخست » فیلیا« که مبین دوستی است. نوع دوم عشق »اورس« یا »عشق محبتآمیز« است. مانند عشق رومئو و ژولیت و نوع سوم آن عشق »آگاپی« یا »عشق برادرانه« که ناشی از خواستن خود برای فداکاری در راه همسایه است. این دوستداشتن به معنای علاقهمندی به او نیست؛ بلکه برای او آرزوی خوبداشتن است و مسئولیت یک من در برابر یک تو است. این عشق شخص را بر میانگیزد تا آنچه را برای خود میخواهد، برای دیگری نیز بخواهد - بولتن،. - 365 : 1381 در مجموعه »از دیار آشتی« فریدون مشیری حوزه وسیعی از اشعار را به شناساندن عشق و به تصویر کشیدن آن اختصاص داده است: در زیر این نیلیسپهر بیکرانه چندان که یارا داشتم، در هر ترانه نام بلند عشق را تکرار کردم با این صدای خسته، شاید، خفتهای را در چارسوی این جهان بیدار کردم من مهربانی را ستودم من با بدی پیکار کردم - مشیری، - 974 : 1388 اغلب عشقهایی که مشیری در این دفتر شعر از آن سخن میگوید در زیرمجموعه عشق نوع سوم یا همان عشق برادرانه جای میگیرند. عشق برای او برابر با مهربانی با نوع بشر است. در عشق، صداقت و صمیمیت معنادار میشود. عشق زمانی رشد میکند که افراد بتوانند با یکدیگر وارد تعامل شده و به گفتگو و تبادل عقاید بپردازند.در عشق تعصّبات و پیشداوریها رنگ میبازند و پیوندهای زخمخورده بهبود مییابند - کامکاری، . - 42-43: 1388 در شعر زیر هم تنها سخن شاعر این است که اگر مهر و محبت در ضمیر انسان پرورش یابد، زندگی زیبا میشود و پیامد آن چیزی جز آرامش نخواهد بود: در زمینی که ضمیر من و توست،
