بخشی از مقاله
چکیده
فریدون مشیری شاعری بوده کهمستقیماً با عواطف آدمی سر و کار داشته است، او این عواطف را به گونه ای زیبا با زبانی ساده، بی پیرایه و مهربان در اشعار خود بیان کرده است. به دلیل داشتن چنین زبان و بیانی شعر او همواره مورد توجه بوده است . مشیری تا پایان زندگی شعریاش برای عشق ناکام خویش، شعر سروده است. »درونمایه شعرهای مهرمدار مشیری، حرمان، مرگ و مویههای دلپریش انسانی است که به بهانهی گذر عمر و تنهایی، بر خویشتن دل میسوزاند و مرثیه خوان دغدغههای همیشگی روح پریشدهی آدمهای مرعوب، مغلوب و منفعل است.
مویه ها و سوز و گدازهای عاشقانهی مشیری بر گور خاطراتش در همهی دفترهای شعریاش کم و بیش به چشم میخورد که حکایت از عشقی جاودان و ماندگار دارد. عشق با گذر زمان در دل عاشق شاعر نه تنها کمرنگ نشده است بلکه باعث کمال وی نیز گشته است. شاعران وجود خداوند را در همه ذرات هستی جاری و ساری میبینند،آنها جمال زیبای خدا را در چهرهی معشوق خویش نیز دیدهاند. مشیری در شعر جمال خدا در دیدگان معشوق خویش جمال خدا را میبیند. عواملی که سبب قوی شدن بعد عاطفی اشعار مشیری گشته است به شخصیت سرشار از عشق و مهر و انساندوستانهی وی بازمیگردد.
او شاعری است که با سادگی و صمیمیت و قلب مهربانش، شاعر مهربانی، طبیعت و انسانیت نام گرفته است. مشیری همواره با وجود تمام تلخیها، و تمام دغدغههای فردی، اجتماعی و انسانی در زندگی، هرگز اجازه نداده است که مفاهیم یأس و نومیدی بر شعرهایش غلبه کند. یأس در شعر او گذرا و ناپایدار است. او حتی در تاریکترین و سیاهترین لحظات و موقعیتهای زندگی که انسانها از بهبود اوضاع نومید گشتهاند، از نور و روشنی و امید سخن گفته است. مشیری در شعرهایش واژهی عشق را مدام تکرار کرده و عاجزانه از انسانها خواسته تا این موهبت الهی را که در نهاد هر انسانی وجود دارد را در خود نمیرانند.
مشیری در اشعار خود سعی میکند به زوایای پیچیده پنهانی روح انسان و به درون آدمی راه بیابد و این پیچیدگی را به زبان ساده بیان کند. دغدغهی وی داشتن جهانی آرمانی و مدینهی فاضلهای است که در آن انسانیت و آدمیت نمرده باشد. به دلیل قوی بودن بعد عاطفی اشعار فریدون مشیری، در این مقاله به تحلیل مضامین عاطفی اجتماعی در شعر وی پرداختیم و برای انجام این پژوهش از روش کتابخانهای استفاده کردیم. جامعهی آماری ما در این زمینه کلیّهی دفاتر شعری فریدون مشیری است.
مقدّمه
در تمامی نظریههایی که دربارهی ماهیت و حقیقت شعر ابراز شده است به این موضوع که شعر انگیختهی عاطفه، در ارتباط با شاعر و انگیزندهی عاطفه در ارتباط با مخاطب است، اذعان شده است. هر عاطفهای با انگیزش معنا و پیامی همراه است، چنانکه هر معنی و پیامی نیز میتواند انگیزهی عاطفهای باشد.
عاطفه واکنشی است که انسان در برابر تجربیات درونی و محیطی از خود نشان میدهد. شعر با غلبهی احساس و عاطفه بر روح شاعر آغاز میگردد و این عنصر چگونگی برخورد شاعر را در برابر حوادث نشان میدهد. با آنکه محرک عاطفی هنرمند، به عوامل بیرونی و محیطی بستگی دارد اما وابستگی آنها با درون شاعر بیشتر است و ارتباطی مستقیم با درون شاعر دارد. زیرا »آنها بیشتر هنگامی بروز میکنند که تمایلات دائمی یا ادواری فرد به طور ناگهانی خواه تسهیل و خواه عقیم میشود. بنابراین وابستگی آنها به ماهیت محرک بیرونی بسیار کمتر از وابستگی آنها به شرایط کلی درونی زندگی فرد در زمان بروز محرک است
هنر عرصهی انتقال عاطفه است. اگر در عناصر تشکیل دهندهی شعر؛ یعنی عاطفه، تخیل، اندیشه، آهنگ و زبان شعر، نیک بنگریم، با اندکی تأمل درمییابیم که از میان آنها، عنصر عاطفه بیش از سایر عناصر در شکلگیری آن مؤثر است. وقتی سخن از عاطفه است بیش از هر چیز، احساسات عاشقانه به ذهن متبادر میشود، حال آن که عنصر عاطفه در شعر، همه عواطف انسانی را در بردارد؛ از مهر و کین و خشم و لطف و قهر، تا عشق و نفرت و حماسه و امید و یأس و اندوه و شادی.
عملکرد عنصر عاطفه در شعر سنتی ضعیفتر از شعر معاصر است زیرا شعر معاصر بر خلاف شعر سنتی، شعری رئالیست است و آنچه برای شاعر معاصر مهم است و بیش از هر چیز مورد توجه او قرار میگیرد معنا و مفهوم شعر است. توجه شاعران به تجربههای ذهنی و عینی خود که منجر به قوی شدن بعد عاطفی شعر میگردد، مسئلهایست که در شعر گذشته کمتر به چشم میخورد. اصولاً کلامی برای انسانها خوشایندتر است که خودشان بتوانند آن را حس و تجربه کنند و قادر به درک آن باشند. شعر معاصر این امکان را به انسان معاصر داده است.
به دلیل قوی بودن بعد عاطفی اشعار فریدون مشیری، در این مقاله به تحلیل و بررسی اجمالی مضامین عاطفی در شعر وی پرداختیم و برای انجام این پژوهش از روش کتابخانهای استفاده کردیم. جامعهی آماری ما در این زمینه کلیّهی دفاتر شعری فریدون مشیری است.
عواملی که سبب قوی شدن بعد عاطفی اشعار مشیری گشته است به شخصیت سرشار از عشق و مهر و انساندوستانهی وی بازمیگردد. او شاعری است که با سادگی و صمیمیت و قلب مهربانش، شاعر مهربانی، طبیعت و انسانیت نام گرفته است. مشیری همواره با وجود تمام تلخیها، و تمام دغدغههای فردی، اجتماعی و انسانی در زندگی، هرگز اجازه نداده است که مفاهیم یأس و نومیدی بر شعرهایش غلبه کند.
یأس در شعر او گذرا و ناپایدار است. او حتی در تاریکترین و سیاهترین لحظات و موقعیتهای زندگی که انسانها از بهبود اوضاع نومید گشتهاند، از نور و روشنی و امید سخن گفته است.
پیشینهی پژوهش:
فریدون مشیری شاعری بوده که مستقیماً با عواطف آدمی سر و کار داشته است، او این عواطف را به گونه ای زیبا با زبانی ساده، بی پیرایه و مهربان در اشعار خود بیان کرده است. به دلیل داشتن چنین زبان و بیانی شعر او همواره مورد توجه بوده است.کتاب و پایان نامه ها و مقالاتی را به عنوان نمونه میتوانیم نام ببریم که در آنها شعر او را از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار داده اند:
-1باقری - 1388 - در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان مقایسه زبان و اندیشه در شعر فریدون مشیری و گلچین گیلانی با راهنمایی استاد سید جمال الدین مرتضوی به نقد اندیشه و زبان این دو شاعر پرداخته است.
-2بوذری درباره فریدون مشیری مقاله ای با عنوان سیری در گلستان خیال مشیری و همچنین مقاله ی دیگری با عنوان گزارشی ازتصاویر بلاغی در اشعار فریدون مشیری نوشته است.
-3دهباشی - - 1379 در کتاب به نرمی باران - جشن نامه فریدون مشیری - در ده بخش به زندگی و آثار مشیری پرداخته است این بخش ها عبارتند از: خاطراتی از فریدون مشیری، نقد و بررسی آثار او،گفتگوها، سرودههایی برای مشیری، مقالات، گزیده اشعار وی، ترجمه اشعار مشیری به زبان انگلیسی و فرانسه، کتاب شناسی کتاب ها و مقالات مشیری، آثار و ترانه ها و عکس ها و اسناد مربوط به مشیری.
-4رحیمی کاشانی - 1388 - در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان بررسی سبک شناختی شعر فریدون مشیری، با راهنمایی استاد رضا روحانی شعر مشیری را در سه سطح زبانی، ادبی و فکری مورد بررسی قرار داده است.
-5شاکری یکتا - 1384 - در کتابی با عنوان آسمانیتر از نام خورشید، به بررسی زندگی و شعر فریدون مشیری پرداخته است.
-6شریفیان - 1386 - در مقاله ای با عنوان بررسی فرآیند نوستالژی غم غربت در اشعار فریدون مشیری غم غربت را به عنوان یکی از رفتارهای ناخود آگاه فرد، در شعر فریدون مشیری بررسی کرده است.
-7 عزیزی - 1388 - در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان بررسی مؤلفههای ملی و مذهبی - ایرانی، اسلامی - در شعر فریدون مشیری، پس از مطالعه تمامی اشعار مشیری مؤلفههای ملی و مذهبی را مورد بررسی قرار داده است. به این منظور اشعار او از جنبه های هستی شناسی، خداشناسی، انسان شناسی و تقابل خیر و شر مورد بررسی قرار گرفته است.
-8محمدی - 1387 - در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان بررسی غزلواره های - احمد شاملو، فریدون مشیری، نادر نادر پور و فروغ فرخزاد - با راهنمایی استاد سید ابوطالب میرعابدینی ساختار بیرونی و درونی غزلوارههای این شاعران را مشخص و طبقهبندی کرده و برای هر نوع از این اشعار با توجه به ساختار بیرونی و درونی آنها شواهد مثالی ذکر کرده است. در انتها اوزان و بحور عرضی غزلوارههای این چهار شاعر را مورد نقد و بررسی قرار داده است.
