بخشی از مقاله
چکیده
این آزمایش به منظور بررسی تاثیر عصاره گیاه دارویی گزنه بر سیستم ایمنی جوجه های گوشتی انجام شد. در این آزمایش تعداد 288 عدد جوجه یک روزه از نژاد راس 308در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تیمار و 4 تکرار - هر تکرار دارای 12 قطعه جوجه - از سن 1 تا 42 روزگی مورد آزمایش قرار گرفتند. گروه های مورد آزمایش عبارت بودند از: - 1شاهد-آب آشامیدنی بدون عصاره گیاه دارویی گزنه، - 2آب آشامیدنی حاوی 0/1 درصد عصاره گزنه، - 3 آب آشامیدنی حاوی 0/2 درصد عصاره گزنه. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که تیمارهای متفاوت گزنه بر پاسخ سیستم ایمنی نسبت به SRBC در هیچ کدام از گروه های سنی اثر معنی داری نداشت . - P 0/05 - ولی در سنین 26 و 32 روزگی تیمارهایی که با 0/2درصد گزنه تغذیه شده اند بالاترین میزان مقاومت را نشان دادند.
.1 مقدمه
بدون شک آنتی بیوتیک های افزوده شده به جیره و آب آشامیدنی نقش اساسی در پرورش دام و طیور به عنوان محرک رشد، سلامت و ایمنی داشته اند. با این حال اخیراً استفاده از آنتی بیوتیک های محرک رشد در صنعت طیور به دلیل ایجاد مقاومت میکروبی و آثار مضر آنها بر سلامت انسان به شدت تو سط سیاست گذران دولتی و مصرف کنندگان دچار مشکل شده است. هم اکنون در اتحادیه اروپا ممنوعیت مصرف آنتی بیوتیک ها در صنعت دام و طیور اعلام شده است. خطرات مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها به شرح ذیل می باشد:
▪ واکنش های ازدیاد حساسیت گسترده در جمعیت میزبان همراه با افزایش حساسیت آنافیلاکسی، بثورات جلدی، تب، اختلالات خونی، هپاتیت، کاستاتیک و احتمالاً بیماریهای بافت همبند.
▪ تغییر در فلور طبیعی بدن همراه با بروز بیماری ناشی از عفونت مربوط به رشی بیش از حد میکروارگانیسم های مقاوم به دارو و قارچ ها.
▪ پوشیده و مخفی کردن عفونت شدید بدون ریشه کن کردن آن به عنوان مثال ممکن است تظاهرات بالینی یک آبسه مخفی و مهار شود در حالی که فرایند عفونت ادامه یافته باشد.
▪ مسمومیت دارویی.
▪ باقیمانده های غیر معمول دارو.
▪ پیدایش مقاومت روییدا در جمعیت های میکروبی که عمدتاً ناشی از حذف میکروارگانیسم های حساس به دارو و جایگزینی آن توسط میکروارگانیسم مقاوم به دارو است.
خارج کردن تدریجی آنتی بیوتیک های محرک رشد از چرخه غذایی بر صنایع پرورش دام و طیور تأثیر گسترده ای دارد و رشد بهینه را کاهش می دهد. برای به حداقل رساندن این کمبود رشد، نیاز به جانشینی برای آنتی بیوتیکها وجود دارد. ترکیبات متعددی مانند آنزیمها، اسیدهای آلی، پروبیوتیکها، پریبیوتیک ها و گیاهان دارویی به منظور بهبود سرعت رشد و یا سلامتی پرندگان مورد استفاده قرار گرفته اند.
گیاهان دارویی
در مباحث جایگزینی آنتی بیوتیک های محرک رشد، موضوع مشتقات حاصل از گیاهان دارویی و عصاره این گیاهان ازجایگاه مناسبی برخوردار است. این گیاهان و عصاره آنها نقش مهمی بر سلامت حیوان میزبان دارند. آنها دارای طیف وسیعی از فعالیت ها هستند که می توانند بر تحریک مصرف خوراک، تحریک ترشحات داخلی، رفتار ضد میکروبی، خاصیت ضدکوکسیدیوزی و فعالیت ضدانگل دارند. گیاهان دارویی از مدت زمان طولانی است که در محصولات غذایی، عطری و درمان های دارویی مختلف مورد استفاده قرار میگیرند. در سیستمهای پرورش حیوانات اهلی از گذشته متابولیت های گیاهی به طور عام و به عنوان عوامل ضدمیکروبی به شمار می رفته اند. ممنوعیت و محرومیت های اخیر در استفاده از آنتی بیوتیکهای محرک رشد سبب افزایش تمایل به استفاده از فرآورده های طبیعی با منشا گیاهی شده اند.
گیاهان دارویی حاوی متابولیت های ثانویه با وزن مولکولی پایین هستند و عمده اثر این متابولیت ها بر مشتقات طبقه ایزوترپن ها، فلاونوئیدها و گلوکوزینولات ها تعلق دارند. از بسته های تجاری گیاهان دارویی تحت عنوان ایمن، مقرون به صرفه و دوستدار محیط زیست نام برده می شود که فاقد بسیاری از اثرات ثانویه هستند. این ترکیبات سبب ارتقای عملکرد پرندگان، بهبود قابلیت هضم مواد مغذی، حفظ سلامت و ممانعت از عفونت های تنفسی می گردد. گیاهان دارویی و عصاره و روغن های فرارنهاآ سالیان متمادی به فعالیت ضدمیکروبی شناخته شده بودند. اخیراً، عصاره گیاهان دارویی گسترش یافته و در تغذیه طیور به عنوان ضدمیکروب طبیعی استفاده می شوند. عصاره چندگیاه دارویی به طور گسترده به دلیل خواص دارویی و درمانی ازجمله ضدباکتری، ضدقارچ، ضدپروتوزوا، ضد ویروس بدون اثرات مضر استفاده می شوند. با توجه به محدودیت روزافزون استفاده از آنتی بیوتیک ها در تغذیه طیور و لزوم استفاده از ترکیبات جایگزین مناسب و مطالعات اندکی که در مورد استفاده از گیاهان دارویی در تغذیه طیور انجام شده است مطالعه حاضر با هدف بررسی تاثیر گیاه دارویی گزنه بر سیستم ایمنی جوجه های گوشتی انجام شد.
.2 بیشینه تحقیق گزنه
Urtica dioica گیاهی از تیره گزنه است. این گیاه در بخش های مختلفی از جهان می روید و به عنوان محرک رشد از آن استفاده می شود. تاریخ استفاده از این گیاه به زمانهای بسیار دور بر می گردد بطوری که از قدیم الایام در جهت رفع سرماخوردگی به کار می رفته است. این گیاه در تغذیه طیور استفاده می شود و بعلاوه علوفه خوبی برای گاوان شیرده می باشد. زمان جمع آوری آن قبل از گل دادن است. نوع دیگر گزنه با نام گزنه کوچک یا انجُرَه صغیر نامیده میشود و شبیه گزنه معمولی است ولی برگها و گلهای آن کوچکتر است. گزنه یونانی نوع دیگری از گزنه است که برخلاف دو گونه دیگر گیاه دو ساله است. قسمتهای مورد استفاده: برگ های تازه ، ریشه، دانه و شیره حاصل از آن مصارف درمانی می رسد. ترکیبات شیمیایی گزنه یک گیاه غنی از منابع نیتروژنی است. در گیاه تازه 6 - 5 درصد پروتیین و در گیاه خشک شده 24-23 درصد پروتیین وجود دارد. که در حدود 70 درصد آن پروتیین قابل هضم است. چربی خام در برگ و ساقه در حدود 5-3 در صد است و در دانه در حدود % 10 است. ویتامین هایC، K، B2، اسید پانتوتنیک و اسید فولیک در آن وجود دارد. همچنین دارای تانن، موسیلاژ، نوعی ماده مومی، اسید فرمیک نیترات پتاسیم و کلسیم ، ترکیبات آهن دار و ماده اورتیسین است. کاربردهای درمانی گیاه گزنه و فراورده های آن در مرغداری ها اطلاعات علمی و مقالات کمی در مورد کاربرد این گیاه در مرغداریها وجود دارد ولی آنچه که مسلم است به طور سنتی پرورش دهندگان طیور این گیاه را می شناخته اند و در تغذیه طیور از آن استفاده می کرده اند علت توجه به این گیاه غنی بودن آن از لحاظ مقادیر چربی و پروتئین بوده است. این گیاه از گذشته گیاهی عالی در پرورش طیور مطرح بوده است و از آن در افزایش تحم مرغ و افزایش وزن طیور و در پیشگیری و کنترل با انگلهای روده ای طیور استفاده می کرده اند در از سایر خواص این گیاه موارد زیر را می توان برشمرد:
▪ کمک در هضم و محرک رشد
▪ تامین نیاز های غذایی طیور
▪ افزایش تخمگذاری طیور
مطالعات و بررسی های گوناگونی از تاثیر گیاهان دارویی مختلف بر سیستم ایمنی جوجه های گوشتی انجام شده است. سمیه و همکاران - 2011 - با بررسی اثرات سطوح مختلف گیاه دارویی گزنه بر عملکرد، کیفیت لاشه، پارامترهای بیوشیمایی خونی و ایمنی جوجه های گوشتی در گروه آغازین و رشد با سطوح 0/75 و 1/5 و 0 درصد از این گیاه نشان داد که اثرات بارزی بر کیفیت لاشه می گذارد و بطور کلی نتیجه گرفت که مصرف 1/5 درصد گیاه دارویی گزنه تاثیر چندانی بر سایر پارامترها ندارد بجز کیفیت لاشه. زمزمی و همکاران - 1393 - به بررسی اثر استفاده از سطوح مختلف پودر برگ گیاه گزنه بر عملکرد، صفات لاشه و پاسخ ایمنی جوجه های گوشتی پرداختند. مقادیر صفر، 0/5، 1، 1/5 و 2 درصد پودر برگ گزنه به جیره های غدایی جوجه های گوشتی افزوده شد. نتایج نشان داد استفاده از 1، 1/5 و 2 درصد پودر برگ گزنه باعث افزایش وزن تیموس شد. همچنین استفاده از 2 درصد پودر برگ گزنه درصد پودر برگ گزنه باعث افزایش وزن روزانه و بهبود ضریب تبدیل در دوره پایانی و کل دوره شد و نیز استفاده از 2 درصد پودر برگ گزنه در جیره سبب بهبود عملکرد و ارتقای ایمنی سلولی و هومورال جوجه های گوشتی شد.
نوبخت - 1391 - به بررسی اثرات گیاهان دارویی آویشن، گزنه به همراه یونجه بر عملکرد، اجزای لاشه، فراسنجه های خونی و پاسخ ایمنی جوجه های گوشتی پرداخت. گروه های آزمایشی شامل آویشن 1درصد، گزنه 0/5درصد و یونجه 0/5درصد، آویشن 0/5درصد، گزنه 1درصد و یونجه 0/5درصد، آویشن 0/5درصد، گزنه 0/5درصد و یونجه 1درصد بودند. نتیجه گیری می شود در جوجه های گوشتی با استفاده از 2درصد مخلوط سه گیاه دارویی فوق الذکر مطابق گروه آزمایشی شامل آویشن 0/5درصد، گزنه 1درصد و یونجه 0/5درصد بهبود عملکرد و پاسخ ایمنی امکان پذیر است. حیدری و همکاران - 1389 - آزمایشی به منظور ارزیابی اثرات گیاهان دارویی گزنه، پونه و کاکوتی بر عملکرد، کیفیت لاشه و فراسنجه های بیوشیمیایی و ایمنی خون جوجه های گوشتی انجام دادند. سطوح مورد استفاده شامل 1/5درصد از گیاه گزنه، چونه و کاکوتی و همچنین 1/5درصد ترکیب گزنه و پونه، گزنه و کاکوتی و پونه و کاکوتی و همچنین 1/5 درصد ترکیب هر سه گیاه دارویی بوده است. نتایج حاصله نشان داد که استفاده از سطوح مختلف گیاهان دارویی گزنه، پونه و کاکوتی دارای اثرات معنی داری بر بر عملکرد، کیفیت لاشه و فراسنجه های بیوشیمیایی خون می باشد. نتیجهگیری می شود که استفاده از گیاهان دارویی گزنه، پونه و کاکوتی و مخلوط های آنها دارای اثرات مثبتی بر عملکرد، کیفیت لاشه و فراسنجه های بیوشیمیایی خون در جوجه های گوشتی می باشد.
