بخشی از مقاله
چکیده
مسکن انطباق پذیر به عنوان مسکنی تعریف می شود، که برای انتخاب در مرحله طراحی از لحاظ اجتماعی، اجرا و یا برای تغییر در مدت عمر مفیدش طراحی شده است. مسکن استاندارد به عنوان یک موضوعیت بسیار ایستا و غیر منقول ساخته می شود، اما کسانی که در آن ها زندگی می کنند اینگونه نیستند. خانواده ها رشد می کنند، کوچک می شوند و تغییر می کنند و به همین صورت نیازهای آن ها نیز تغییر می کند.
انطباق پذیری یک راه برای برآوردن انواع زیادی از نیازها و تغییر نیازهای کاربران مسکن - مالکان و مستاجران - در ی ک ساختمان با بهره گیری از ابزارهای بالقوه ای که تکنیک های ساختمان و سیستم مدیریت پیشنهاد می کند. در این پژوهش فرض بر این است که انطباق پذیری فیزیکی بالقوه و امکان بهره گیری از آن دو چیز متفاوت هستند و موضوع تأثیر متقابل این دو بر هم مطرح می شود. انطباق پذیری فیزیکی ممکن است با وجود آنکه ارائه شده باشد، به خوبی مورد بهره برداری قرار نگیرد. پژوهش حاضر در ابتدا با بررسی تعاریف انطباق پذیری، به شناخت عوامل مؤثر در بهره گیری از انطباق پذیری می پردازد و در نهایت با دسته بندی این عوامل به صورت فیزیکی و اجتماعی، اصولی را برای مسکن انطباق پذیر تدوین می نماید.
مقدمه
نتایج مطالعات در جهان نشان داده اند اکثر قریب به اتفاق مردم به احتمال زیاد در خانه های خود به مدت طولانی می مانند، اگر آن خانه ها قابلیت انطباق پذیری با نیازها ی آن ها را داشته باشد. در مقابل درصد بالایی از مردم با توجه به این واقعیت که قادر به انطباق پذیر کردن خانه های خود نیستند، خانه های خود را عوض می کنند. ایده مسکنی که قادر باشد با تغیی ر انطباق پذیر شود، موضوع ابتکارات بزرگ، رقابت های معماری، پروژه های تحقیقاتی و گزارش های دولتی بسیاری در سراسر قرن بیستم بوده است. - - 1 مسکن انطباق پذیر یک ایده جدید نیست، در آغاز معماری مدرن " میسون دومینو" - 1914 - توسط معمار معروف " لوکوربوزیه"طراحی گردید. این پروژه شامل تخته ها وستون های بتنی بود که در آن تعداد زیادی از پلان های طبقات می توانستند با بهره گیری از بسته های درونی ایجاد شوند.
میسون دومینو" - 1914 - طراحی توسط معمار معروف " لوکوربوزیه"
در یک دوره کوتاه پایداری تنها بر کاهش کربن متمرکز بود، ولیکن مهم است که ما ویژگی های گسترده تری را که مکان ها را در درازمدت پایدار می کند، درک کنیم . انطباق پذیری به عنوان یک ویژگی طراحی ، نمایانگر راهبردهای فضایی، سازه ای و خدماتی است که در پاسخ به دگرگونی پارامترهای عملیاتی در طول زمان، سطحی از پایداری را به دست ساخت های فیزیکی می دهد. این جهت گیری نشان دهنده این است که ساختمان ها ، نه به عنوان یک کار به پایان رسیده بلکه به عنوان اشیایی که دارای کاستی هایی هستند و به طور مداوم در حال تحولند تا با دگرریختی کاربردی، فنی و زیبایی شناختی خود را با شرایط جامعه تطبیق دهند.
- - 2 کرکستن - - 2003 اشاره می کند: اگر یک ساختمان دگرگونی و بهره گیری دوباره را پشتیبانی نکند، شما تنها یک توهم از پایداری دارید. ما معتقد هستیم که دستیابی به ساختمان انطباق پذیر، به گسترش درک ما از با یک رویکرد متعادل تر وابسته است ، بدین معنی که ما ساختمان را به عنوان ی ک محصول اجتماعی در نظر بگیریم که پیوسته در حال ساخت است . همانطور که تیل - - 2009 "زمان چند لایه را توصیف می کند و بیان می کند که اینجا معماری دیگر نمی تواند به عنوان یک نام اندیشیده شود ، بلکه به عنوان یک فعل همیشه در حال جنبش اندیشیده می شود که به یک محیط که دگرگون می شود پاسخ می دهد.
انطباق پذیری، طراح را وا می دارد که به یک فرآیند اجتماعی پاینده بین طراح و کاربر در طول زمان تبدیل شود. طراح باید بر روی قادر ساختن انطباق پذیری برای رخ دادن؛ نه تلاش برای کنترل تجربه ها و پیش بینی آینده تمرکز کند. - - 3 هرتزبرگر - - 1991 تأکید می کند،"معماری باید انگیزه ای برای کاربران خود ارائه دهد تا هر جا که ممکن است آن را تحت تأثیر قرار دهند، نه تنها به منظور تقویت هویت خود بلکه به طور ویژه به منظور ارتقاء و تأیید هویت کاربران آن"
تعریف انطباق پذیری :
واژه انطباق به معنای - 1 - مص ل . - برابر شدن ، یکسان گشتن . - - 2 اِمص . - برابری ، یکسانی . ج . انطباقات . - فرهنگ معین - با نگاه رو به عقب، ریشه شناسی واژه انطباق پذیری می تواند به اوایل قرن 14 در واژه لاتین APTUS ، به معنی" برازنده، جور شده" تا adapter ، به معنی " پیوستن" تا واژه فرانسوی میانه، adapter تا ریشه های انگلیسی آن در سال 1610 به معنی "جور شدن با چیزی برای برخی از هدف ها" برگردد - 4 - تعاریف کنونی با ظرافت دگرگون شده اند، "برازنده کردن با نیازها یا شرایط، تنظیم یا دگرگونی برازنده" - 5 - همچنین در نوشتارهای معماری انطباق پذیری می تواند به این معانی باشد:
دسترسی پذیری: توصیف دسترسی پذیر کردن فضا ها برای همه با بررسی مراحل مربوط به زندگی و شرایط فیزیکی مختلف - - 6 پاسخگویی ساختمان: توصیف یک ساختمان تعاملی به وسیله دگرکونی ها در زمان واقعی از طری ق بهره گیری از سیستم های متحرک در پاسخ به دگرگونی های زیست محیطی از طریق جنبش، مکان یا هندسه متغیر - - 8-7 ساختمان مبتنی بر عملکرد: توصیف جنبه های عملکردی یک ساختمان با بررسی عملکرد و حفظ هدف برازنده در طول زمان با توجه به مسائل برنامه ریزی، برنامه و مردم - - 10-9 مفهوم انطباق پذیری به برنامه ریزی و طرح بندی مربوط می شود مانند اندازه اتاق ها و ارتباط میان آن ها که نیازهای کاربران آن ها را معین می کنند.
سازگاری به طرح معماری به عنوان قابلیت تنظیمات و تغییرات برای استفاده های مختلف اجتماعی است. - 11 - سازگاری در ساختمان ها توسط طراحی مناسب بدست می آید و آن ها می توانند در راههای متنوعی به کار گرفته شوند. - 12 - انطباق پذیری فیزیکی : منظور از انطباق پذیری فیزیکی در مسکن عواملی همچون تغیی ر تعداد آپارتمان ها، تغییر روابط اتاق ها و تغییر لوازم جانبی و تجهیزات داخلی در مسکن می باشد.
الف- تبادل اتاق ها: آپارتمان می تواند با گرفتن اتاق از آپارتمان همسایه بزرگ شود، یا اندازه آپارتمان می تواند با دادن اتاق به آپارتمان همسایه کاهش یابد.
ب- تغییر تعداد آپارتمان ها: تعداد آپارتمان ها می تواند با تغییر دادن اندازه آپارتمان ها در سازه ساختمان تغییر کند. اتاق چند منظوره: کاربرد اتاق می تواند بدون تغییر ابعاد اتاق تغییر کند.
پ- تغییر روابط اتاق ها: اتاق ها در داخل هر آپارتمان چندین اتصال ممکن با یکدیگر دارند.
ت- تغییر کمیت و اندازه اتاق ها: تقسیمات اتاقها می توانند با حرکت دادن دیوارهای انطباق پذیر یا قابل حرکت تغییر کنند.
ج-تغییر لوازم جانبی: لوازم جانبی آپارتمان می توانند بوسیله مستاجران انتخاب یا به راحتی جایگزین شوند.
انطباق پذیری اجتماعی :
انطباق پذیری اجتماعی توانایی است که به کاربر حق انتخاب می دهد تا تعیین کند ،چطور می خواهد از فضا استفاده کند، Bبه جای اینکه از نظر معماری زندگی اش از پیش تعیین شده باشد. به گفته معمار فرانسوی آرسن- هنری، مسکن انطباق پذیر" قلمرویی خصوصی فراهم میکند که انتظارات هر کدام از ساکنین را برآورده سازد. - 13 - مفهوم توانمند سازی یک ویژگی محوری برای فرآیند های طراحی مشارکتی است.
مسکن انطباق پذیر به کاربران اجازه می دهد که محیط خود را نه تنها پس از سکونت بلکه در طی مرحله طراحی نیز، کنترل کنند. به طور کلی ساختمان هایی که برای انطباق پذیر بودن در طول زمان طراحی شده اند، به کاربر اجازه می دهند در طی فرآیند طراحی مشارکت کند. یکی از پرشورترین حامیان مشارکت، معمار آمریکایی" اتوکار یوهل" بود که پیشنهاد کرد: پیشرفت معماری از طریق فرم حاصل نمی شود بلکه فقط از طریق مشارکت در فرآیند طراحی و ساخت به دست می آید. - - 14 با توجه به این تعاریف این پژوهش با دو فرض آغاز می شود، نخست، انطباق پذیری به عنوان امکان بهره گی ری دیده می شود. انطباق پذیری فیزیکی و امکان بهره گیری از آن دو چیز متفاوت هستند اگرچه ان ها با یکدیگر برهم کنش می کنند.
انطباق پذیری فیزیکی ممکن است با وجود اینکه ارائه شده باشد، به خوبی بهره گیری نشود. در واقع انطباق پذیری مسکن نه تنها یک عامل فیزیکی ، بلکه مسأله دانش و مدیریت است. بنابراین "انطباق پذیری فیزیکی قابل بهره گیری" یک گزاره بهتر از " انطباق پذیری فیزیکی" صرف برای توصیف مسکن انطباق پذیر است. دوم، انطباق پذیری به عنوان یک فرآیند دیده می شود، تاریخچه هر آپارتمان یا ساختمان می تواند به پنج مرحله خلاصه شود: برنامه ریزی، طراحی و نقشه ریزی، ساخت و ساز، اقامت و بازسازی. یک مفهوم انطباق پذیری در طول مرحله طرح ریزی پدیدار می شود و در طول چهار مرحله بعد اعمال می شود و مورد استفاده قرار می گیرد. فراهم آوردن انطباق پذیری یک استراتژی یکباره نیست، بلکه باید فرصت های بهره گیری در دراز مدت تضمین شوند.
عوامل مؤثر در بهره گیری از انطباق پذیری ساختمان
استفاده از انطباق پذیری بالقوه یک فرآیند بسیار پیچیده است که به عوامل بسیاری همچون فیزیکی و اجتماعی بستگی دارد. هر یک از شرایط خاص، زمانی که به اندازه کافی به کار برده نشوند می توانند باعث شوند ویژگی های انطباق پذیری کمتر مورد استفاده قرار بگیرد. جیا بیسی - - 15 این عوامل مهم را در یک رده بندی چهارگانه معرفی می کند: اولین رده "کاربردهای انطباق پذیری"است. روابط بین انطباق پذیری و فرآیند مسکن سازی مطرح می شود. رده دوم، "رویکرد فنی برای ایجاد انطباق پذیری" است.
مسکن انطباق پذیر راه حل هایی دارد که با شرایط متفاوت زندگی منطبق می شوند. در این رده بندی راه حل های فیزیکی خاص برای انطباق پذیری مطرح می شود. رده سوم، مربوط به "توزیع دانش درباره انطباق پذیری" است. مفهوم انطباق پذیری مسکن هنوز در بازار به خوبی شناخته نشده است، چرا که مسکن سازی انطباق پذیر یک راه جدید برای بهره گیری از فضا است.لازم است به کاربران اجازه دهیم تا از مزایای بهره گیری از مسکن انطباق پذیر و روش های استفاده آن مطمئن شوند. در این قسمت روش های ارتباطی میان معماران، مالکان و مستأجران مطرح می گردد. آخرین رده مربوط به "مدیریت برای انطباق پذیری" است. توانایی بهره گیری از انطباق پذیری در مسکن اجاره ای بستگی به چگونگی مدیریت استفاده دارد.
کاربردهای انطباق پذیری
انطباق پذیری می تواند در طول هر یک از چهار مرحله: طراحی و طرح ریزی پروژه، ساخت و ساز، اقامت و بازسازی اجرا شود. در ارزیابی ارائه شده در اینجا مرحله اقامت به دو زیر مجموعه تقسیم شده است: مرحله اقامت -1 تغییر نیازهای خانگی و مرحله اقامت -2 تغییر مستأجران مرحله طراحی: در این مرحله سازه ممکن است به گونه ای طراحی شود که امکان افزایش تعداد آپارتمان ها و یا تغییر اندازه آپارتمان ها با توجه به انواع خانواده فراهم شود.
مرحله ساخت و ساز: برای بهره گیری از انطباق پذیری این امکان فراهم می شود که مستأجران در مرحله ساخت و ساز مشارکت داشته باشند و این مشارکت شامل انتخاب محل و مقدار کابینت های قابل حمل، طرح پایانی کف ها و دیوارها و کابینت ها، محل آشپزخانه و نوع توالت ، اثاثیه ثابت در حمام و تعداد موقعیت های برق و ... می باشد.
مراحل اقامت: با تغییر نیازهای یک خانوار و یا تغییر مستاجران در یک ساختمان باید امکان تغییر و انطباق پذیری با نیازهای جدید فراهم گردد.
مرحله بازسازی: در این مرحله باید امکان بازسازی عناصر و بخش های انعطاف پذیر وجود داشته باشد و این بخش ها طوری برنامه ریزی شوند که امکان بازسازی آن ها در آینده نزدیک فراهم شود.
شکل :2 دسته بندی کاربردهای انطباق پذیری بر اساس ساختار فیزیکی و اجتماعی آنچه در مورد کاربردهای انطباق پذیری ذکر شده قابل تأمل است تأثیر عوامل اجتماعی است که برنقش کاربران و مشارکت آنان تأکید می کند. در مراحل طراحی و بازسازی، انطباق پذیری فیزیکی شکل پر رنگ تری به خود می گیرد، در صورتی که در مراحل ساخت و ساز و اقامت نقش عوامل اجتماعی قابل ملاحظه است.
رویکردهای فنی برای ایجاد انطباق پذیری
رویکردهای فنی بسیار مهم هستند زیرا آن ها فرصت های بالقوه زیادی را به کاربران برای انطباق پذیر کردن آپارتمان خود فراهم می کنند. رویکردهای فنی شامل فضا و ترکیبات کاربردی، ابعاد فضا، مواد و تکنیک ها برای قطعات، رنگ ها وسیستم های نصب انعطاف پذیر و غیر انعطاف پذیر هستند.
- تغییرات رابطه اندازه بین دو آپارتمان می تواند با بهره گیری از انجام روش های پیچیده و همچنین روش های بسیار ساده انجام شود. در این شیوه نه تنها بخش های دیواری می توانند انتقال یابند، بلکه برق، آب و سیستم های گرمایشی نیز باید به طور ویژه برای تغییرات آینده با افزایش هزینه کم طراحی شوند. اندازه آپارتمان می تواند به راحتی تغییر کند اگر بتواند یک آپارتمان کوچک نزدیک را ترکیب کند یا یک آپارتمان کوچک را بوجود آورد که به طور جداگانه اجاره داده شود.
- همچنین اگر مواد و رنگ های ساختمان در یک طبقه، به شکل خنثی و مشابه باشند، انطباق پذیری در تغییر اندازه آپارتمان به راحتی انجام می شود.
- یکی دیگر از راه های انطباق پذیر کردن فضا چند عملکردی بودن آن است که از دو طریق انجام می شود : استفاده از دیوارهای متحرک و برداشتنی برای بازتعریف های متعدد فضا و دیگری استفاده از اتاق های چند منظوره - اتاق هایی با اندازه یکسان عملکرد خنثی و از پیش تعیین نشده -
- تغییر در لوازم جانبی ساخته شده و تجهیزات داخلی فضا مانند کابینت ها و لوازم جانبی در آشپزخانه، نشیمن، حمام و نهارخوری که قایل انطباق محیط با تغییر شرایط زندگی هستند ، راه فنی دیگری برای انطباق پذیری در مسکن می باشد. دسته بندی رویکردهای فنی برای ایجاد انطباق پذیری بر اساس ساختار فیزیکی و اجتماعی در مجموع رویکردهای فنی برای ایجاد انطباق پذیری، ساختاری فیزیکی دارند و عملیاتی شدن آن ها مستلزم برنامه ریزی مشخصی خواهد بود که طراح برای روابط و اجزاء مسکن پیش بینی می کند.
