بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله بررسی عوامل اصلی بهبود کارایی اقتصادی، نظام راهبری بنگاه - حاکمیت شرکتی - است که در برگیرنده مجموعه ای از روابط های ذینفع است. تحقیق حاضرتأثیر نظام حاکمیت شرکتی بر رابطه بین ساختار سرمایه وارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی می کند. ساختار سرمایه نیز شامل نسبت بدهی های کوتاه مدت بر ارزش بازار ، نسبت بدهی های بلندمدت بر ارزش بازار حقوق صاحبان ، نسبت بدهی های کوتاه مدت بر ارزش دفتری حقوق صاحبان و نسبت بدهی های بلندمدت بر ارزش دفتری حقوق صاحبان میباشد .جامعه آماری تحقیق شامل 78 شرکت از بین شرکتهای پذیرفته شده در بورس بوده که در فاصله سالهای 1389 لغایت 1393 دارای شرایط تعیین شده برای جامعه آماری باشند .. یافته های تحقیق حاکی از آن است که حاکمیت شرکتی نقش میانجی در رابطه بین ساختار سرمایه وارزش شرکت ندارد و همچنین بین حاکمیت شرکتی با ارزش شرکت و ساختار سرمایه رابطه معناداری وجود دارد .
کلیدواژهها: حاکمیت شرکتی؛ ساختار سرمایه؛ ارزش شرکت.
.1 مقدمه و بیان مسئله
قرن 20 قرن مدیریت و قرن 21 قرن حاکمیت ، شفافیت و پاسخگویی است . مدیریت و حاکمیت هر دو کنترل شرکت را مد نظر قرار می دهند اما حاکمیت همواره مستلزم بررسی اهداف اساسی و مشروعیت آن اهداف است .حاکمیت شرکتی ساختار قانونی و سازمانی است که روی کلیت درونی شرکت وجود دارد . بنابراین حاکمیت یک مجموعه از قراردادها و قوانین است که در پر تو آن، وظایف جنبه ی قانونی پیدا میکند و بوسیله ی تصویب قوانین و حمایت از طریق اصول و الزامات قانونی هر حکومت یا دولتی بکار می رود - لویس، - 2005 حاکمیت شرکتی از مفاهیمی است که در چند دهه ی اخیر در مفاهیم سازمانی مطرح و مورد توجه قرار گرفته است .
در این دیدگاه ذی نفعان مختلف از درونی و بیرون از محیط سازمان می توانند در فضای شفاف تصمیم گیری واقدام نمایند - دهدشتی شاهرخ و عبدالعلی، - 1390 امروزه حفظ منافع عمومی، رعایت حقوق سهام داران، ارتقای شفافیت اطلاعات والزام شرکت ها به ایفای مسئولیت های اجتماعی از مهمترین آرمانهایی است که بیش از یک دهه گذشته توسط مراجع مختلف نظارتی و اجرایی مورد توجه قرار گرفته است .تحقق این آرمانها مستلزم وجود ضوابط استوار و ساز و کارهای اجرایی مناسب است که مهم ترین آنها نظام حاکمیت شرکتی است - احمدپور، 1390 - حاکمیت شرکتی یک مجموعه مقررات، فرهنگ و ترکیبات نهادی است که تعیین میکنند چگونه یک مؤسسه کار میکند، چه کاری انجام میدهد، چه کسی آن را اداره میکند، چگونه کنترلها در آن اعماال میشود و چگونه مخاطرات و نتایج بدست آمده از فعالیتهای خود را تخصیص می دهد.
حاکمیت شرکتی که به وسیله ی آن سازمان هدایت، کنترل و ارزیابی میشود و دلایل اهمیت آن مثل ثبات و هماهنگی از طریق قرار دادن عملیات در جهت اهداف ، ایجاد مطابقت با استفاده از قوانین و مقررات، قراردادها و سیاست و اهداف که آن را اثر بخش میکند - لویس، - 2005 حاکمیت شرکتی از یک مفهوم سازمانی را میتوان از نوشته های کنس آررو بدست آورد .یک سازمان گروهی از جستجوگران فردی هستند که برای رسیدن به تعدادی هدف کلی درتلاشند.هر عضوی برای خود هدفی دارد مدیر نیز عضوی از سازمان استکه ممکن است با سازمان اصلی منطبق نباشد. همچنین هر عضو در گسترهای از مسائل اختیار تصمیم گیری دارد .
محیط خارجی و تصمیمات اعضا میتواند حدود سازمان را بشکند و به نوعی بر سازمان حاکمیت داشته باشد - آررو، - 1974 هدف اولیه از حاکمیت شرکتی تعیین و توجه به معیارهای حاکمیت بوسیله ی درک روابط بحرانی متغیرهایی که به وسیله ی سیاستها و برنامهها و اجماع استراتژیک پشتیبانی میشود .تعیین قواعد از فعالیتها، سیاستها و استراتژیها بوسیله ی اجماع و ائتلاف سازمانی صاحبان، مدیران و کارمندان و کلیه ذی نفعان و بکارگیری آن به شکل مناسب در سازمانها مؤثر خواهد بود - احمد پور، - 1390 یکی از حوزه هایی که در آن نحوه تأثیر گذاری نظام راهبری شرکتی بر فرآیند تصمیم گیری در شرکت ها قابل بررسی است، تصمیم گیری های مرتبط با ساختار سرمایه است که تا کنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
با توجه به این که یکی از مهمترین تصمیماتی که در یک سازمان اتخاذ می گردد، نحوه تأمین مالی از محل انتشار سهام یا دریافت وام - ایجاد بدهی - است واین موضوع تعیین کننده ترکیب سرمایه شرکت است که هر کدام از این دو راه کار که انتخاب شود، تأثیرات متفاوتی بر شرکت می گذارد، لذا بررسی تأثیر مکانیزم های نظام راهبری شرکتی همچون ساختار هیأت مدیره بر ساختار سرمایه از اهمیت بسزایی برخوردار است - کریمی و اشرفی، - 1389 در گذشته افراد جهت تصمیم گیری در خصوص انتخاب محل های سرمایه گذاری تنها به اطلاعات مالی به دست آمده از صورتهایی که بر مبنای ارزشهای تاریخی تهیه میشد و توسط کارشناسان مورد تحلیل قرار میگرفت اکتفا میکردند .
ولی از زمان فروپاشی شرکتهای بزرگی نظیر اندرون و ورلدکام در خصوص عدم افشائ رسواییهای مالی مدیران شرکتها، سرمایه گذاران توجه بیشتری به نقش برجسته حاکمیت شرکتی و اصول آن دارند .از طرف دیگر پس از جدا شدن شخصیت حقوقی بنگاههای تجاری از شخصیت حقیقی مالکان آنها و توسعه تجارت جهانی و احساس نیاز مالکان به منابع تامین مالی بحث چند مالکی در شرکتها شکل گرفت و موجب به وجود آمدن شرکتهای سهامی شد .در این میان هرکدام از سهامداران به خصوص آنهایی که دارای نفوذ بیشتری بودند که عمدتا بخاطر بالا بودن حجم سرمایه شان بود، سعی در جهت دادن تصمیمات مالی شرکتها به سوی منافع خود بودند .
مهمترین تصمیمات مالی در یک شرکت مربوط به تصمیمات در خصوص گونههای متنوع تامین مالی و هزینه های مربوط به ساختار سرمایه است - هاشمی و کیوانی، - 1390 یکی از مشکلات اساسی سیستم حسابداری سنتی، عدم کفایت و ناتوانی آنها در حاکمیت درست شرکت به طوری که حقوق همه ذی نفعان در نظر گرفته شود و متعاقب آن قابلیت سود آوری پایدار و مستمر شرکتها بیش از بازده سرمایه های مالی به کار گرفته شده است .انواع حاکمیت شرکتی کدامند؟آیا رابطه معناداری میان میزان حاکمیت شرکتی ساختار سرمایه و ارزش شرکت شرکت وجود دارد؟ بر این اساس مساله اصلی این تحقیق بررسی ارتباط بین حاکمیت شرکتی و ساختار سرمایه و ارزش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.
.2 مبانی نظری و پیشینه پژوهش تحقیقات داخلی
رضایی و همکاران - - 1390به بررسی تاثیر متغیرهای ساختار مالکیت - مالکیت نهادی، مالک عمده، سهام شناور آزاد - وهمچنین اثر تعاملی این متغیرها بر سیاست تقسیم سود در صنایع مختلف پرداختند. سیاست تقسیم سود عبارت از نسبت سود نقدی بر سود هر سهم می باشد،آزمون فرضیه های تحقیق به کمک تجزیه و تحلیل رگرسیون چندگانه با استفاده از روش حداقل مربعات تلفیقی - PLS - وروش حداقل مربعات تعمیم یافته - GLS - ازطریق داده های تابلویی انجام شده است. در تحقیق حاضر تاثیر متغیرهای مستقل بر سود تقسیمی به دو صورت مورد بررسی قرار گرفته است، تاثیر هر کدام از متغیرها به طور جداگانه برسود تقسیمی با استفاده از روش حداقل مربعات تلفیقی وتاثیر تعاملی متغیرهای ساختار مالکیت به همراه نوع صنعت به عنوان متغیر مجازی را بر سود تقسیمی با استفاده از روش حداقل مربعات تعمیم یافته مورد ارزیابی قرارداده است.
جامعه آماری مورد بررسی همه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در محدوده زمانی بین سال های 1383 تا 1387، به استثناء شرکت های سرمایه گذاری و واسطه گری مالی می باشد. در نهایت تعداد 65 شرکت که همه اطلاعات مورد نیاز در مورد آنها در دسترس بود مورد آزمون قرار گرفت. نتایج نشان داد که از بین متغیرهای ساختار مالکیت، مالکان نهادی وسهام شناور آزاد ارتباط معنی دار با سود تقسیمی دارند و همچنین تاثیر تعاملی ساختار مالکیت بر سیاست تقسیم سود در صنایع مختلف معنی دار و متفاوت می باشد و از این رو متغیر نوع صنعت می تواند اثر تعدیل کننده ای بر رابطه بین متغیرهای ساختار مالکیت وسیاست تقسیم سود داشته باشد.سینایی و همکاران - - 1390
به بررسی تاثیر فرصتهای رشد بر رابطهی بین ساختار سرمایه، سود تقسیمی و ساختار مالکیت با ارزش شرکت، در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دورهی زمانی 1383 - 1387 پرداختند. قبل از تجزیه و تحلیل دادهها آزمون های پایایی متغیرها، آزمون چاو و هاسمن به منظور تعیین مدل مناسب برای برآورد پارامترها و تاثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته استفاده شد. سپس، از طریق دادههای ترکیبی و مدل اثرات ثابت فرضیههای تحقیق مورد آزمون قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان میدهد بین ساختار سرمایه - اهرم - و سود تقسیمی با ارزش شرکت رابطهی معنیداری وجود دارد و در حالت وجود فرصتهای رشد، این رابطهی منفی و معنیدار است اما، بدون فرصتهای رشد، رابطه مثبت و معنیدار خواهد بود. همچنین، نتایج نشان داد که رابطهی غیرخطی و معنیداری بین ساختار مالکیت و ارزش شرکت وجود داشته و فرصتهای رشد تاثیر معنیداری بر این رابطه دارد.
فضل زاده و همکاران - - 1388 به تعیین نقش ساختار مالکیت بر عملکرد شرکتها پرداختند. بدین منظور در این تحقیق تاثیر متغیرهای ساختار مالکیت که عبارت اند از: تمرکز مالکیت، مالکیت نهادی و تمرکز مالکیت نهادی؛ بر عملکرد 137 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در 6 صنعت مختلف و طی دوره زمانی 1380 تا 1385 بررسی شده است. تحقیق حاضر از لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی است زیرا با هدف برخورداری از نتایج یافته ها برای حل مسائل موجود در سازمانها صورت گرفته است. همچنین روش تحقیق از نوع تحقیقات علی می باشد. با توجه به اینکه اطلاعات مورد بررسی هم به صورت مقطعی و بین شرکتهای مختلف است و هم به صورت سری زمانی می باشد، از روش تحلیل رگرسیون داده های تلفیقی استفاده شده است. یافته های کلی تحقیق نشان می دهد تمرکز مالکیت تاثیر معنی داری
