بخشی از مقاله
چکیده
حجاب به معنای پوشاندن بدن زن در برابر نامحرم از احکام ضروری دین اسلام است. در ادیان الهی دیگر از جمله آئین زرتشت، یهود و مسیحیت نیز این حکم با تفاوتهایی وجود دارد. در سرزمینی که اسلام در آن ظهور کرد زنان با صورتی گشاده و گریبانی چاک در معابر آمد و شد می کردند. برخی نویسندگان چنین اظهار نظر کرده اند که پوشش اسلامی نتیجه تعامل فرهنگی بین اعراب و ایرانیان و رومیان است و در نتیجه، اسلام نسبت به چگونگی حضور زن در برابر نامحرم قانونی خاص ندارد و آن چه امروز به صورت دستوری شرعی در آمده، مستندی شرعی ندارد. این مقاله به تحقیق درباره صحت و سقم این نظر می پردازد.
واژگان کلیدی:حجاب.پوشش زنان.اسلام.ایران
مقدمه
صرف نظر از مباحثی چون ادله حجاب، محدوده حجاب اسلامی، فلسفه آن و مباحث دیگر، یکی از مباحث لازم در این باره، بررسی پیشینه این حکم است; به این معنا که آیا اسلام خود قانون و دستور خاصی برای پوشش زنان در برابر مردان نامحرم ارائه داده است یا نه، رسم موجود بین بانوان مسلمان ریشه ای دیرینه دارد؟ ضرورت طرح این بحث از آن جا ناشی می شود که برخی مدعی شده اند: »ارتباط عرب با ایران از موجبات رواج حجاب در قلمرو اسلام شد« و معتقدند که »حجاب رایج میان مسلمانان عادتی است که از ایرانیان، پس از مسلمان شدنشان به سایر مسلمانان سرایت کرد.« برخی دیگر نیز گفته اند: »حجاب از ملل غیر مسلمان روم و ایران به جهان اسلام وارد شده است.« این مقاله در صدد کشف اثبات این مسئله است.
مفهوم لغوی حجاب
به گفته اهل لغت این واژه به صورت متعدی و به معنای در پرده قرار دادن به کار می رود. ابن درید می گوید: »حجبت الشیء. .. اذا سترته، و الحجاب: السﱢتر...، احتجبت الشمس فی السحاب اذا تستترت فیه. حجاب، پوششی است که روی شیء را فرا می گیرد و حجاب یعنی پرده...، زمانی که خورشید در ابر فرو می رود عرب می گوید: احتجبت الشمس فی السحاب.« فیومی این واژه را چنین توضیح می دهد:حجب فعلی متعدی است و به معنای مانع شدن به کار می رود. به پرده، حجاب می گویند، زیرا مانع از دیدن است، و به دربان، حاجب گفته می شود، زیرا وی مانع از ورود افراد است.
این واژه در اصل بر موانع جسمانی اطلاق می گردد، ولی برخی مواقع به موانع معنوی نیز حجاب گفته می شود. از گفتار اهل لغت می توان نتیجه گرفت که در زبان عرب، حجاب به پوششی گفته می شود که مانع از دیدن شیئی پوشانده شده می شود. شهید مطهری نتیجه تحقیقات لغوی خود را درباره این واژه، چنین بیان می کند .شهید مطهری می فرماید :کلمه حجاب هم به معنی پوشیدن است و هم به معنی پرده و حاجب، بیشتر استعمالش به معنی پرده است. این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش می دهد که پرده وسیله پوشش است و شاید بتوان گفت که به حسب اصل لغت هر پوشش حجاب نیست; آن پوشش حجاب نامیده می شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد.
این واژه در قرآن و حدیث نیز با عنایت به همین معنای لغوی به کار رفته و معنای خاصی پیدا نکرده است در قرآن کریم در داستان سلیمان غروب خورشید را این طور توصیف می کند: »حتی توارت بالحجاب« یعنی تا آن وقتی که خورشید در پشت پرده مخفی شد. تعبیر حجاب با همین معنا در آیه 51 سوره شوری و نیز در آیه 53 سوره احزاب به کار برده شده است... . در دستوری که امیر المومنین - علیه السلام - به مالک اشتر نوشته است می فرماید: »فلا تطولن احتجابک عن رعیتک« یعنی در میان مردم باش کمتر خود را در اندرون خانه از مردم پنهان کن. حاجب و دربان تو را از مردم جدا نکند بلکه خودت را در معرض ملاقات و تماس مردم قرار ده.
پوشش زنان عرب قبل از اسلام
شواهد متعددی از قرآن حاکی از این نکته است که در جامعه عرب قبل از اسلام زنان برای حضور در اجتماع از پوشش مناسب و مطلوبی برخوردار نبودند. به همین دلیل همسران پیامبر صلوات اللّه و سلامه علیه و آله از متابعت آن الگو ﱠ کَأَحَد مﱢنَعمیالنﱢسَاءشوند: إِنِ اتﱠقَیتُنﱠ فَلَافَیطْمَعَتَخْضَعْنَالﱠذِی بِالْقفِیقَلوْبِهِلِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًاکُنﱠ وَلَا تَبَرﱠجْنَ تَبَرﱡجَ الْجَاهِلِیهِ الْأُولَی; ای همسران پیامبر شما مانند هیچ یک از زنان ]دیگر [نیستید اگر سر پروا دارید پس به ناز سخن مگویید و گفتاری شایسته گویید ومانند روزگار جاهلیت قدیم زینت های خود را آشکار مکنید.دستورات اصلاحی اسلام نسبت به پوشش زنان نیز حاکی از برخی نقص ها و کاستی ها در پوشش زنان آن با پوشش مورد سفارش اسلام است یا أَیهَا النﱠبِی قُل لﱢأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَالْمُؤْمِنِینَوَِسَاءیدْنِینَ عَلَیهِنﱠ ی أَن یعْرَفْنَ فَلَا یؤْذَینَ وَکَانَ اللﱠهُ غَفُورًا رﱠحِیمًا; ای پیامبر به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو پوشش های خود را بر خود فروتر گیرند این برای آن که شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند ]به احتیاط[ نزدیک تر است و خدا آمرزنده مهربان است.
همین نکته، از آیات سوره نور نیز که درباره آن ها بحث خواهد شد، فهمیده می شود.شأن نزول آیه سوره نور اشاره ای به کیفیت پوشش قبل از دستور حجاب دارد. در این شأن نزول آمده است »کان النسا یتقنعن خلف آذانهن; زنان دنباله مقنعه خود را به پشت گوش های خود می انداختند« بنا بر این، گلو و بنا گوش آن ها هویدا بود. تاریخ پژوهان نیز این نکته را که زنان جزیره العرب از حجاب مناسبی برخوردار نبودند، تأیید می کنند.اکنون سخن دراین است که این وضعیت به دنبال وضع قانون اسلامی مبنی بر ضرورت حجاب برهم خورد.
علت پیدایش حجاب
مخالفان حجاب سعی کرده اند جریانات ظا لما نه ای را به عنوان علت پیدایش حجاب ذکر کنند ، و در این جهت میان حجاب اسلامی و غیر اسلامی فرق نمی گذارند و نیز وانمود می کنند که حجاب اسلامی از همین جریانات ظالمانه سر چشمه می گیرد.در باب علت پیدایش حجاب نظریات گوناگونی ابراز شده است و غالبا" این علتها برای ظالمانه یا جاهلانه جلوه دادن حجاب ذکر شده است .که در اینجا به مجموع آنها اشاره می شود.نظریاتی که بدست آورده ایم بعضی فلسفی ،بعضی اجتماعی ،بعضی اخلاقی و بعضی اقتصادی وبعضی روانی است که ذیلا" ذکر می شود:
-1میل به ریاضت و رهبانیت - ریشه فلسفی - :
ارتباط مسئله پوشش یا فلسفه ریاضت و رهبانیت از این جهت است که چون زن بزرگترین موضوع خوشی و کامرانی بشر است ، اگر زن ومرد معاشر و محشور با یکدیگر باشند ، خواه نا خواه دنبال لذت جویی و کامیابی می روند پیروان
