بخشی از مقاله
چکیده:
صنایع پوشاک و لباس از جمله ی صنایعی است که با صنعتی شدن و بروز پدیده هایی چون پوشاک آماده، سایزبندی و تولید صنعتی آن، همچنان تولید سنتی و استادکاری آن زنده و پررونق است؛ و می توان گفت لباس های با کیفیت تر همچنان از طریق تولیدات سنتی و دستی در ارتباط مستقیم پیشه ور - برای مثال خیاط - و - مشتری - شکل می گیرد. در این میان اما، با توجه به تغییر و تحولات اجتماعی و اهمیت نوع پوشش افراد و از سویی تنوع بسیار زیاد پوشاک و گزینه های پیش روی افراد، بیش از هر زمانی لزوم حضور طراح در فرآیند انتخاب لباس، چه لباس های آماده و چه لباس هایی که به شیوه ی سنتی با خرید پارچه توسط مشتری و به دست خیاط دوخته می شود، قابل لمس است.
تلاش های فراوانی برای وارد کردن قشر طراحان لباس به چرخه ی پوشش و لباس در کشور صورت گرفته است. در این امر باید توجه داشت که ورود طراحان لباس به این چرخه باید به گونه ای باشد که لطمه ای به جایگاه های پیشه وران و کلیه ی اهرم ها و مهره های این حوزه وارد نساخته و باعث رونق و تعالی آن گردد. به نظر می رسد همراه شدن این ورود، با تفکر طراحی خدمات، و با استفاده از ابزارهای ارتباطی موجود، اثرگذاری مطلوب را به همراه داشته باشد. در مقاله ی پیش رو که با روش اسنادی نگارش شده است، ضمن مطالعهی وضعیت فعلی طراحی خدمات در حوزه ی مد، مدل های پیشنهادی استفاده از طراحی خدمات در طراحی لباس با توجه به بازار ایران، بررسی میگردد.
واژگان کلیدی: طراحی لباس، خدمات، ارتباط الکترونیک
-1 مقدمه
طراحی لباس به عنوان یکی از گرایشهای طراحی، همچون سایر حوزههای طراحی با گذشت زمان، جدیتر و با اهمیتتر میشود و لزوم وجود طراح متخصص و دارای علم و تجربهی لازم در این حوزه، در طراحی و تولید و ارائهی لباس پررنگتر میشود. پرداخت هزینهی چند برابر برای محصولات دارای نام و نشان و طراحی شده به دست طراحان توانمند نشان از این امر دارد. در واقع توانایی ها و عملکردهای هر مصنوع و محصولی که ارتباط شکلی و موضوعی با انسان پیدا میکند نیاز به طراحی دارد - هاشمی 1387، ص . - 28 چگونه پوشیدن و چه پوشیدن و سوالاتی اینچنینی در حوزهی لباس، نیاز به پاسخ و پاسخ دهندهای با دانش و اطلاعات بالا در این رابطه دارد؛ مسئلهای که از نظر فرهنگی دارای اهمیت است چرا که لباس به عنوان پرچم هویت افراد و جوامع درنظر گرفته میشود و ضرورت هدایت سبک پوشش با دیدگاهی فرهنگ محور و مشتری محور از سوی طراحان، احساس میگردد.
از سوی دیگر، استفادهی دائم، تنوع و تعدد منابع تولید و ارائه لباس، اعم از تولیدکنندگان کارگاهی و پیشه وری، خیاطان و مزون داران و فروشندگان و تجار، برقراری ارتباط موثر طراح و جامعهی مخاطب را پیچیدهتر میکند. طراح برای طراحی خوب، نیاز به شناخت هرچه بیشتر ظرفیتها و موقعیت مشتری دارد. حرکت جوامع و طراحی به سمت طراحی خدمت محور نیز، ضرورت این شناخت و ارتباط را مطالبه میکند. به نظر میرسد رویکرد-های طراحی خدمات، جزو ملزومات امروزی فعالیت طراحان لباس و ضامن حرکت موفق ایشان بوده و استفاده از فرصتهای ارتباطی عصر حاضر نیز راه حل و ابزاری برای استفاده در این رویکرد در کار و فعالیت طراحی باشد. در این مقاله، ضمن بررسی رویکردهای طراحی خدمات و نیازهای حوزهی طراحی لباس، با توجه به ویژگی بین رشته ای بودن طراحی خدمات ضرورت و راهکارهای ورود آن به چرخهی پوشاک و لباس به صورت کاربردی، با استفاده از منابع و تحلیل کیفی، بررسی می-شود.
-2 طراحی خدمات با پیشرفت طراحی، و کسب تجربههای مختلف در طراحی، پس از دورههای تولید سنتی و تولید صنعتی و تولید انبوه وحواشی تولید انبوه و پس از آن تلاش برای رفع مشکلات تولیدات صنعتی که از نظر فناوری به جایگاه مطلوبی رسیده بودند، به تدریج با مطرح شدن مفاهیم طراحی کاربرمحور و توجه به استفاده کنندگان، روحیات و رضایتمندی آنها، مبحث طراحی خدمات در بین طراحان، و متخصصین رشته های دیگر به طور جدی، مطرح گردید. مقوله ی خدمات ، موج جدیدی است متشکل از فعالیت های غیر ملموس که هدف آن پاسخ گویی به نیاز مشتریان و خلق ارزش های نو برای آنهاست - انزابی،. - 1391 در این رویکرد مشتری نه فقط یک محصول را تهیه میکند، بلکه مجموعهای از اتفاقات و کنشهای رفتاری و نیز همراهی خالق محصول را در دورهی مصرف و پس از آن، دریافت میکند.
پدیدهای که ارتباط او، با ارائه دهندهی خدمت را حفظ و دوسویه مینمایدو علاوه بر حفظ منافع ارائه دهندهی محصول و خدمت، با پاسخ گویی بهتر و بیشتر به نیازهای نهانو آشکار مشتری، رضایت مندی او از محصول و خدمت دریافت شده و در واقع از دورهی زندگی مرتبط با مصرف محصول و خدمت، را بیشتر میکند.به گفتهی استفان موریتز : »طراحی خدمات کمک می کند تا نوآوری - به وجود آوردن چیزی جدید - و یا بهینه سازی خدمات - موجود - انجام شود تا آنها را مفید، قابل استفاده و مطلوب برای مشتریان و کارآمد و کارگر برای سازمان ها نماید. این رشته یک رشته جدید جامع، چند رشته ای و یکپارچه است. « -3 طراحی خدمات در طراحی لباس اما طراحی خدمات در حوزهی لباس، به گفته ی دکتر جین بالی، به علت گستردگی و متنوع بودن ذینفعان آن، به گونهای که نیاز تمام مصرف کنندگان را پوشش دهد، امری ناممکن به نظر میرسد.
با این حال مثالها و کاربردهایی از طراحی خدمات در این حوزه ، اجرا شده است که از آن جمله میتوان به استفاده از طراحی خدمات در فروشگاهها و در ارائهی محصول - لباس - و یا نحوهی خرید و فروش و تهیهی لباس را مورد اشاره قرار داد. برای مثال برند سوئیسی مانکی در طراحی فروشگاههایش نوعی فضاسازی خاص، برای ایجاد رابطهی به یادماندنی با مشتری و خاطرهی خوبی از خرید را استفاده میکند. - شکل - 1 ساخت و به اشتراک گذاری مهارت همچون حرکت Wool and the Gang که به مصرف کنندگان پوشاک پشمی، امکان ساخت و باز تولید اثری نو از الیاف مورد استفاده در پوشاک پشمی بافته شده اش را با دیدگاه طراحی پایدار و استفاده مجدد از محصولات ، می دهد. و نیز تبادل کالا و سیستمهای طراحی شده جهت این منظور برای تبادل البسه ی قابل استفاده بین افراد از جملهی استفاده های موجود از طراحی خدمات در حوزهی طراحی لباس هستند. - Ballie,2014 -
و البته اصل ارتباط با مشتری و طراحی بر اساس رویدادها، رویکردها و دغدغه های مشتریان در ارائههای فصلی مد و استفاده از این عواطف و افکار در مدلهای طراحی شده، جزو همین حوزه قابل دسته بندی است. هلن گوورک - 2016 - بیان میدارد که پاسخ به تغییرات در الگوی مصرف و هویت مصرف کننده و تعالی خدمات و تجارب - در مد - ، متوجه بحث سفارشی سازی شده است. - Goworek 2016 - مبحث سفارشی سازی و ارتباط با مشتری، استفاده از نظرات، رویاها، و درخواست های خاص آنها، از دیگر آثار رویکرد طراحی خدمات در حوزهی مد و لباس در عرصه ی جهانی است. - شکل - 2برای درک بهتر و داشتن تعریفی واضح تر از طراحی خدمات در طراحی لباس، میتوان به خواستههای افراد از لباسشان، توجه نمود.
در واقع با استفاده از 5 اصل طراحی خدمات، یعنی کاربر محوری، هم آفرینی و درون سازمانی بودن و در نظر گرفتن همهی دست اندرکاران، ترتیب گذاری، شاهد داشتن از خدمات و جامعیت، این امر قابل اجراست. توجه به این امر که لباس ها در تمام لحظات زندگی افراد در انواع و حالتهای مختلف همراه آنها هستند، در نظر گرفتن خواستههای افراد از لباسهایشان، مسئله ی هویت و فرهنگ، مباحث اقتصادی، چرخهی مصرف و نیازهای افراد در این بازهی زمانی، جزو ملزومات این فرآیند است.
منابع تامین نیاز پوشاک ایران را مجموعه ای از فروشگاههای بزرگ و کوچک که ارائه دهندهی پوشاک تولیدی های داخلی و پوشاک وارداتی از سایر کشورها هستند و پوشاک "از پیش دوخته شده" و نیز کارگاههای کوچک خیاطی و مزونها که به صورت سفارشی دوز فعالیت میکنند، تشکیل میدهد. در اکثریت مراکز تولید و بخشی از مزونها، از متخصصین و طراحان لباس در مراحل مختلف تولید استفاده میشود که این امر بر اساس بند د مادهی 7 آیین نامه اجرایی قانون ساماندهی مد و لباس در سال 87 ، مبنی بر موظف شدن وزارت صنایع و معادن بر فراهم کردن امکان ارتباط مؤثر طراحان پارچه و لباسهای اسلامی با کارخانجات نساجی و تولیدکنندگان لباس، در سالهای اخیر بهبود یافته است اما در بخش اعظم کارگاه های خیاطی و فروشگاههای پوشاک آماده و خصوصا پوشاک وارداتی، در چرخهی تامین نیاز مصرف کننده به لباس و پوشش،
