بخشی از مقاله
چکیده
پروژه بررسی تنوع ژنوم انسانی یک پروژه جهانی است و هدف آن یافتن شباهت ها و تفاوت ها در همه نمونههای انسانی می باشد. پروژه HGD هم اکنون مراحل طرح و برنامه را پشت سر می گذارد و در صدد یافتنبهترین روش ها برای رسیدن به اهداف خود می باشد.پروژه ژنوم انسان در اواخر دهه 1980 و اوائل دهه 1990 و در جهت نیل به پیشرفتهایی در علم پزشکی آغاز و تا حدود سال 2003 طرح آن تکمیل شد این پروژه علمی در بطن خود دارای مسائل و موضوعات اخلاقی، اجتماعی و حقوقی است که در این مقاله به طور خلاصه به موضوع ژنوم انسان از منظر حقوق بشر و برخی مسایل اجتماعی و اخلاقی می پردازیم. و امید آن داریم که این مختصر مطالب بتواند پیش زمینه های اساسی را در درک بهتر پروژه و ابتکار عمل های آن ایجاد کند.
کلید واژه: پروژه ژنوم انسان ،حقوق بشر ، کرامت انسانی
-1 مقدمه
پروژه ژنوم انسان یک تلاش بین المللی است که 13 سال به طول انجامید و به طور رسمی در اکتبر 1990 آغاز به کار کرد. پروژه 15 ساله طراحی شده بود، اما پیشرفت سریع فناوری، کامل شدن آن را شتاب داد و پروژه در سال 2003 به اتمام رسید. اهداف پروژه تعیین توالی کامل 3 میلیارد زیر واحد DNA ، تعیین همه ژن های انسان، و قابل دسترس قرار دادن اطلاعات ژنی برای مطالعات زیستی بیشتر بود. همچنین بخشی از پروژه ژنوم انسان این بود که به موازات، توالی یابی ژنوم برای جانداران مدل نظیر باکتری ای-کولای، برای کمک به گسترش فناوری و تفسیر عملکرد ژن های انسان، صورت گیرد. دپارتمان انرژی برنامه ژنوم انسان و موسسه ملی سلامت تحقیقات ژنوم انسان مشترکاً حامی مالی پروژه ی ژنوم انسان بودند.بیش از 18 کشور، برنامه های تحقیقاتی ژنوم انسان را دایر کردند.
برخی از برنامه های عظیم تر در استرالیا، برزیل، کانادا، چین، دانمارک، اتحادیه اروپا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، کره، مکزیک، هلند، روسیه، سوئد، انگلستان و ایالات متحده است. برخی از کشورهای درحال توسعه از طریق مطالعات تکنیک های زیست مولکولی برای تحقیقات ژنومی و مطالعه ی موجودی که خاص ناحیه جغرافیایی آنهاست، مشارکت داشته اند. سازمان ژنوم انسان - HUGO - به هماهنگی همکاری جهانی در پروژه ژنوم کمک می کرد.شکلگیری قواعد حقوق بین الملل بشری صیانت از کرامت انسانی در برابر فناوری به اواخر دهه1960 بر میگردد. کنفرانس بین المللی حقوق بشر که در سال 1968 در تهران برگزار شد، برای نخستین بار به این مقوله پرداخت. در بیانیه تهران اعلام شد که علیرغم افقهای گستردهای که کشفیات جدید علمی و پیشرفتهای فناوری، در پیشرفتهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گشودهاند، تکامل آنها به هر صورت به حقوق وآزادی افراد صدمه وارد نموده و نیاز به توجه دائم دارد.
سوالات مقاله
در این مقاله سوالاتی بعنوان پیش فرض انتخاب شد تا به آنها پاسخ داده شود، از آن جمله می توان به سوالات زیر اشاره کرد :
-1 رابطه حقوق بشر با ژنوم انسانی چگونه است؟
-2 آیا ارزش و منزلت کرامت انسانی در اعلامیه جهانی ژنوم انسانی و حقوق بشر رعایت شده است؟
-3آیا کشفیات جدید علمی به حقوق انسان لطمه می زند؟
-2گفتار اول :مفهوم ژنوم انسان و مفاهیم مرتبط
در این گفتار برای آشنایی با پیشینهی موضوعات مطرح عرصهی زیست شناسی به پنج موضوع که در این سالها توجهات زیادی را در گفتمانهای حقوق بشری جهانی به خود جلب کرده به اختصار اشاره می کنیم.
-1-2تعریف ژنوم
ژنوم اصطلاحی است که از چند سال پیش خیلی متداول شده »ژنوم چیست؟« برای بسیاری مبهم است. این که ارتباط ژنوم با چگونه است هنوز برای بسیاری واضح نیست.است. این در حالی است که پاسخ این پرسش که dna کروموزوم ها، ژن ها، پروتئین ها و آمینو اسیدهاژنوم انسانی همه ماده ژنتیکی یک فرد است. ژنوم دستورالعمل های ارثی برای ساخت، پیشبرد و نگهداری یک موجود زنده است. ژن ها از والدین به ارث برده می شوند - ژنوتیپ - و صفات آنها را تعیین می کنند.ژنوم انسانی حاوی بیش از سه میلیارد ذره رمزی DNA است. DNA از چهار بلوک شیمیایی به نام نوکلئوتیدها تشکیل شده که شامل آدنین - - adenine ، گوانینguanine ، کیتوسین cytosine و تیمین thymine هستند. این کد چهار حرفی میلیون ها و حتی میلیاردها بار در سراسر ژنوم تکرار شده.
کلمه ژنوم از ترکیب دو کلمه به وجود آمده است. یکی ژن …gen» که از کلمه آلمانی genom به معنیژن گرفته شده و دیگری …ome» که از کلمه کروموزوم به دست آمده است . ژنوم انسان عبارت است از ژنهای انسانی موثر و ایجادکننده تمام رفتارها و تغییرات جسمانی بشر.
-2-2پروژه ژنوم انسان
به عنوان یک پروژه تحقیقاتی بین المللی، برای کشف و ضبط ساختار نقشههای فیزیکی و ژنتیکی ژنوم انسان طراحی شد به نحوی که تولیدات علمی این پروژه حاوی منبع کاملی از اطلاعات درباره ساختمان و نحوه عمل DNA انسان باشد.این پروژه اولین بار در سال 1984 در کنفرانسی در Alta Ultra مطرح شد و تامین قسمتی از بودجه این پروژه را دپارتمان انرژی امریکا بر عهده گرفت.در سال 1998 کنگره آمریکا رسما اجرای پروژه ژنوم انسانی را از سال 1991 به - حقوق ، شماره 11 ، - 173 حوزه شبیه سازی انسان ایجاد کرد به بررسی ابعاد موضوع پرداخت و اینگونه نتیجه گرفت که به رغم کاربرد گسترده نتایج تحقیق درباره ژنوم انسانی بر بهبود سلامتی افراد و بشر بهطور کل،چنین تحقیقی لزوما باید بهطور کامل منطبق با کرامت انسان،آزادی و حقوق بشر باشد و همچنین ممنوعیت تمامی اشکال تبعیض مبتنی بر ویژگیهای ژنتیک را محترم بدارد.
از این رو،کنفرانس عمومی در راستای تحقق این مهم اقدام به تنظیم اصولی در قالب»اعلامیه ژنوم انسان و حقوقبشر«مشتمل بر 25 ماده کرد.این اعلامیه،تلاشی است ارزشمند در جهت پیشبرد احترام به برابری و کرامت انسانی و در بردارنده نکات مهم در خصوص ژنوم انسان و ارتباط آن با حقوق بشر و کرامت انسانی است. چرا که به نظر میرسد بیش از سایر شاخههای فعالیتهای انسانی،موضوعات مربوط به ژنوم انسان بهطور مستقیم به حساسیتهای مذهبی و معنوی نه تنها گروههای مذهبی جهان بلکه به وجدان بسیاری از اشخاص،فارغ از گرایشهای مذهبیشان آسیب وارد میکند. - S.Rosenne,2004,p.231 -
