بخشی از مقاله
چکیده
بی تردید زنان درطول تاریخ از موقعیت مطلوب و شأن بالایی برخوردار نبوده و غالباً مورد بی لطفی و بی مهری و ظلم و ستم واقع شده اند. فرهنگهای منحط و آداب و رسوم غلط در طول تاریخ انواع ظلم و جور و سختی را بر زنان تحمیل نموده و آنان را به استثمار و استضعاف کشیده اند.اما دنیای متمدن امروز مدعی است که به زن آزادی بخشیده است و دیگر از آن همه جور و ستم خبری نیست و با سردادن شعار فمنیسم ادعا میکنند که به زن برتری و هویت بخشیده اند. و اسلام عزیز را به حقکشی و سلب آزادی از زنان متهم کرده اند؟ و آیا به راستی چنین است؟برای روشن شدن مطلب و برای اینکه زن مسلمان شکوه و کرامت خویش را بازیابد به گوشهای از توجهات اسلام به زن اشاره میکنیم و حقوق زن را برمیشماریم. باشد که زن مسلمان در سایهسار فرامین الهی و رعایت حدود آزادی خویش و پایبندی به احکام ناب شرع محمدی - ص - قله های رفیع سعادت را فتح نماید .و در تربیت نسلی متعهد موفق تر از قبل باشد و با آگاهی از حقوق حقه خویش راه تکامل و سعادت را بپیماید و به ساحل آرامش برسد.
مقدمه
در تمام اعصار و قرون و در تمام آیینها پیرامون زن و مسائل مربوط به آن از مهمترین مسائل بوده است. هر مکتب و هر آیینی به نوعی به مسائل ویژه زنان پرداخته است. یکی راه افراط را در پیش گرفته و دیگری مسیر تفریط را پیموده است. اما اسلام چهارده قرن پیش ظهور کرد. آن هم در عصر و جامعهای که ز بسیار حقیر انگاشته میشد. تا جایی که زنده به گور میشد و وجود دختر لکه ننگی بود برای خانواده. اسلام آمد و خط بطلان بر روی تمام عقاید جاهلی کشید. اسلام در تمام مسائل و مواردی مربوط به زنان ارائه طریق نموده است . آیات و روایات موجود در این زمینه شاهد مدعاست. در ادامه دیدگاه اسلام را در مورد زن مورد بررسی قرار میدهیم، و چند شبهه را پاسخ داده حقوق زن را از منظر فقه حنفی بررسی میکنیم.
جایگاه زن در اسلام
نگاه اسلام به انسان نگاهی متعالی است و از دریچه عقلگرایی و عزتمداری انسان را مینگرد و تمام مؤلفههای برتریجویی جز تقوا و ایمان را رد کرد و تنها مایه برتری انسان را تقوا معرفی میکند» ان اکرمکم عنداالله اتقاکم]« حجرات: ]. 13در این میان دید اسلام نسبت به زن بسیار شفاف و متعادل است. زن در تعابیر قرآن و آیات مظهر صفات جمال خداوند است. این تعبیر در هیچ مکتب و آئینی نیامده و هیچ دینی به اندازه اسلام به زن شرافت و اصالت نبخشیده است.
در نگاه دنیای مدرن با الگوی غربی، زن ابزاری است چون دیگر ابزارها و کارآمدی این ابزار زمانی جلوه ی بیشتری خواهد داشت که از هرگونه وابستگی اخلاقی و ارزش و اعتقادی دور شده باشد. در این نوع تفکر زن باید در خدمت ماشین و تکنولوژی باشد و فقط در این راستا هویت مییابد. دنیای مدرن مدعی است که زن را از زیر یوغ ستم و کار در مزرعه رهانیده است. آری ما هم معتقدیم که زن را از مزرعه بیرون اورد و اما به کجا برد؟
زن در دنیای مدرن و تمدن برگرفته از الگوی غرب، از مزرعه و کار در منزل به ویترین مغازهها نقل مکان کرد، انسانیت و هویت از زن گرفته شد، و ابزاری شد برای تبلیغ کالا، کالایی شد برای لذت جویی مردان، وسیله ای شد برای ترویج فرهنگ برهنگی زن بی هویت شد، کانون خانواده از هم پاشید. زن از کار در مزرعه آزاد شد، جسمش از اسارت آزاد شد اما روح او اسیر شد، عقل و فکر و روح زن به بردگی گرفته شد اسیر هوا و هوس، آری زن از مزرعه و کارهای طاقتفرسا آزاد شد اما به چه قیمتی؟ و چه بهایی را پرداخت کرد؟ اما در اسلام، زن به عنوان یک انسان و یک موجود شریف پا به عرصه هستی میگذارد و از حقوقی همچو مردان برخوردار است. اسلام معتقد است زن و مرد از یک گوهر و سرشت بوده و هیچگونه برتری خلق شده اند و این نکته در آیات متعددی بارها یادآوری شده است.
…هو الذی خلقکم من نفسٍ واحده و جعل منها زوجها لیسکن الیها]« اعراف: »[189 اوست که همه شما را از یک تن بیافرید و زوج آن را نیز بیافرید تا با او آرامش یابد.» …و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجاً لتسکنوا الیها - « روم: - 21 …و از نشانههای قدرت اوست که برایتان از جنس خودتان همسرانی آفرید تا در کنار آنها آرامش یابید.» سپس طبق نظریه اسلام زن در خلقت از همان جوهر مرد است و تمام اعتقادات معاندین اسلام توسط این آیات نورانی فسخ شد.
اسلام معتقد است که زن همانند مردان میتواند به رشد و تکامل روحی و معنوی برسد و این نکته به زیبایی در آیات قرآن تصریح شده است. و من عمل… صالحاً من ذکرٍ أو انثی و هو مؤمن فلنحیینه حیاهً طیبهً و لنجزینهم أجرهم بأحسن ما کانوا یعملون]« نحل: ]97 هرکس چه زن و چه مرد کار شایسته انجام دهد و مؤمن باشد، به او - در این دنیا - زندگی پاکیزه و خوشایندی میبخشیم و - در آن دنیا - پاداش آنان بر طبق بهترین کارهایشان خواهیم داد. این آیه زن و مرد را مخاطب ایمان قرار داده و به سبب داشتن ایمان و انجام عمل صالح زندگی پاک و طیب و بهترین پاداشها را وعده داده است. و آیه به زیبایی بیان میکند که حیات طیب فقط به دو چیز بستگی دارد: 1 عمل صالح 2 مؤمن بودن، خواه فرد مؤنث باشد یا مذکر.
تعریف حق
لفظ حق در لغت دارای معانی فراوانی است از جمله میتوان به موارد زیر اشاره نمود: 1 نقطه مقابل باطل
2 ثبوت و وجود همانگونه که در قرآن آمده است » و لکن حقت کلمه العذاب علی الکافرین - « زمر: - 71در این آیه حق به معنای ثبوت وجوب است یعنی عذاب کافران لازم و واجب است. اما حق در اصطلاح فقیهان به چیزی اطلاق میشود که با ثبوت شرعی ثابت است یعنی آنچه به حکم شرع و اقرار آن به اثبات رسیده باشد و به سبب آن، پشتوانه شرعی هم دارد! - حقوق و تکالیف زن در اسلام، عبدالکریم زیدان ترجمه سهیلا رستمی، ص - .26 در ارتباط با حقوق و تکالیف باید به چند نکته توجه نمود:
1 از آنجا که حقوق انسان، هدیه ای از جانب خداوند است، تکالیف هم هدیهای دیگر است که به حکم خداوند بر انسان واجب شده است. 2 اصل تساوی زنان و مردان در حقوق و تکالیف، بدان معانیست که هیچ تفاوتی میان آنها وجود ندارد. زیرا احکام شرعی مبنی بر علتها و صفتهای مشخص است .پس چنانچه مکلفان زنان - و مردان - در شرایط احکام برابر باشند. حتماً در احکام هم برابر خواهند بود . و اگر در شرایط تفاوت داشته باشند حتماً در خود احکام و در مواردی از حقوق و واجبات که احکام آنها را ثابت مینمایند متفاوت خواهد بود.
حقوق زن در فقه حنفی
1 حق حیات و زندگی حق زندگی در اسلام برای زن و مرد محفوظ است و کشتن آنها بدون سبب از گناهان کبیره به شمار میآید و من یقتل… مؤمناً متعمداً فجزاءه جهنم خالداً فیها و غضب االله علیه و لعنه و اعد له عذاباً عظیماً - « نساء: - 93 در حدیث شریفی امام بخاری از پیامبر روایت کردهاند که پیامبر فرمودند: از جنایتهای هفتگانه دوری کنید پرسیدند یا رسول االله آنها کدامند؟ فرمود: شرک به خدا، سحر و قتل نفس و... - التاج الجامع الاصول من احادیث الرسول، ج3، ص - 4 کلمه نفس در این حدیث دربرگیرنده مذکر و مؤنث، مسلمان و کافر میشود.
2 حق کرامت و احترام تجاوز به کرامت انسان مسلمان و بدرفتاری با او در اسلام حرام است این حرمت نسبت به زن مسلمان از تأکید بیشتری برخوردار است. پیامبر - ص - در این باره سفارش فرمودهاند:إستوصوا» بالنساء خیراً« درباره زنان یکدیگر را به نیکی سفارش کنید] حقوق و تکالیف زن در اسلام، عبدالکریم زیدان، ترجمه سهیلا رستمی، ص. - 76 …رفقاً بالقواریر« با زنان به نرمی و مدارا - به عیان شیشه - رفتار نمایید - همان - . 3 آزادی عقیده و حق آزادی بیان هدف از آزادی عقیده، آزادی انسان در پذیرش دینی است که برمیگزیند.
طبق آیات قرآن هرچند مردم به اسلام دعوت میشوند. اما در پذیرش آن اجباری و اکراهی نیست» لا اکراه فیالدین قد تبین الرشد من الغی - « بقره: . - 256 اجبار و اکراهی در قبول دین نیست زیرا که هدایت و کمال از گمراهی مشخص شده اس ت. و اما حق آزادی رأی و بیان زن همانند مرد از آزادی رأی و بیان برخوردار است. برخی از رویدادهایی که در زمان پیامبر - ص - و صحابه ارجمند روی داده است نشانهای قاطع بر این مدعاست. از جمله میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
1 قد سمع االله قول التی تجادلک فی زوجها - مجادله: - 1
خداوند گفتار آن زنی را میپذیرد که درباره شوهرش با تو بحث و مجادله میکند.این آیه که در رابطه با داستان خویلبه دختر ثعلبه نازل شده است. نشانهای قاطع و آشکار برای حق زن مسلمان در بیان رأی و نظرش در دفاع از چیزی است که به او مربوط میشود و بدان معتقد است تا حکم شرعی آن روشن گردد. 2 امام بخاری در صحیح خود از بیوه زنی به نام خنساء دختر خذام انصاریه روایت نموده که پدرش او را بدون مشورت شوهر داده بنابراین نزد پیامبر رفت و ازدواج با او را رد نمود.
