بخشی از مقاله
چکیده
یکی از جریانهای ناب عرفانی که در جهان اسلام ظهور کرد، مکتبی بوده که از جناب ابوعلی سینا شروع شده است. مکتب عرفانی که در بستر قواعد فلسفی متولد و رشد کرد ، در مکتب حکیم طهرانی - آقا علی مدرس زنوزی - ره - - شکل تکامل یافته خود را مبتلور نموده است. یکی از رساله های گرامی حکیم الهی آقا علی مدرس - ره - رساله حقیقت محمّدیه - ص - می باشد که معارف ×بسیار بلندی ارائه نموده است. این رساله با موضوعات محوری؛ مراتب سلوک و حقیقت عرفان خلق للحق که همان غایات خلق است، بهانه مقاله حقیر گردید و نویسنده سعی می کند تا در این مقاله برخی از محورهای عرفان محمدی - ص - را بر اساس رساله نوریّه حقیقت محمّدیّه - ص - تحریر نماید، مانند:
-1×معرفی و بررسی مسیر سلوک عقلی سالک
-2×جایگاه ولایت در مراتب سلوک
-3×مرتبه حقیقت محمدیه بعنوان غایت و حقیقت عرفان خلق للحق
4×حقیقت- محمدیّه مرشد و هادی حقیقی اهل سلوک است.و ...
کلید واژه:حقیقت محمّدیّه،عرفان خلق للحق،ولایت،عقل،حکیم طهرانی - ره -
مقدمه
یکی از طروق شناخت و بطبع تکامل در سایه آن، شناخت عرفانی می باشد که با وجود صعوبت ، همواره مورد توجه نفوس واقع می شود. بخصوص، عصر حاضر که به جهت شدت و کثرت علاقمندان، به عصر معنویت معروف گشته است. از این روی، سعی گردید تا به بهانه کنگره حکیم طهرانی - ره - به محوریت رساله گرامی حقیقت» محمدیّه« آن جناب، روایتی سترگ از سلوک عرفانی بر مشرب فلسفی حکمای متأله اسلامی ارائه گردد. در نتیجه سعی می گردد قبل از بیان موضوع محوری این مقاله، مقدماتی که برای بیان ×موضوع، لازم می باشد، ذکر گردد. - معرفی1× مشرب عرفانِ فلسفی علت بیان اصطلاح سلوک عرفانی بر مشرب فلسفی، از این قرار است که طرائق عرفانی در جهان اسلام، به دو سبک ترویج یافته است، سبک اول؛ روش متصوفه می باشد که در سایه قرآن و سنت نبوی - ص - و ولوی - ع - ×رشد کرده و البته در دو جلوه عرفان عملی و نظری رخ نمود.
سبک دوم: روش فلاسفه اسلامی می باشد که شاید در انتخاب این سلک از سلوک عرفانی از متصوفه متأثر بوده شند،با ولی به جهت تصلّب در معارف عقلی ، سعی کردند از همان ابتداء بر محور عقل و تفکر عقلانی و ×با زبان فلسفی به بیان اندیشه های عرفانی خود بپردازند. این سبک از همان ابتدای تاریخ علوم عقلی در جهان اسلام نمایان گشت ولی در آثار جناب ابن سینا - ره - بود که ظهور و بروز پیدا کرد. بطوری که آخرین آثار شیخ مشحون از این معارف عرفانی است. که برترین آنها ×نمط نهم اشارات یعنی مقامات العارفین می باشد. این سلوک با بزرگانی چون شیخ اشراق - ره - و خواجه نصیرالدین طوسی - ره - ادامه یافت تا اینکه چهره برجسته این مشرب ، حکیم ملاصدرای شیرازی - ره - و تالیف اثری سترگ چون »اسفار« کار را به نهایت کمال خود رساند و نشان داد که چگونه سالک عارف در بستر عقل می تواند با اسفار چهارگانه اش به کمال ×فوق تمام برسد.
- 2×نقش ولایت در عرفان محمدی - ص -
یکی از بحث های مهم در شناخت شناسی عرفان اسلامی، شناخت حقیقت ولایت است تا بدین وسیله سالک بداند که جز در مسیر ولایت نمی توان رشد نمود. زیبائی و اهمیت رساله شریفه حقیقت» محمدیّه« در آن است که علاوه بر معرفی منازل و مراتب سلوک عرفانی به مسیر و هویت سلوک الی االله نیز پرداخته است، و در حقیقت سعی نمود تا علاوه بر معرفت شناسی سیر و سلوک عرفانی به هستی شناسی آن نیز ×بپردازد. امری که متأسفانه کمتر بدان پرداخته شده است. حکیم طهرانی - ره - با نگاهی هستی شناسانه بیان می کنند که سلوک در حقیقت مسافرت در حریم و متن ×ولایت تحقق پیدا می کند از این روی ولایت را مقدم بر نبوت می داند. »زیرا حقیقت ولایت متقدم بر مجرد فنای ماسوی است از نظر مشهود عارف سالک که ملازم است با بقای او به صفات حق، اگر فنا، فنای در صفات بود و یا بقای بحق اگر فنای او فنای در ذات باشد. پس ولایت ملازم فناست که عبارت از عدم التفات سالک عارف به ماسوی است. و هم ملازم بقا است که عبارت از انحصار ×مشاهده او در آثار حق است.
اگر فنا، فنای در آثار باشد. و یا در افعال حق ، اگر فنای او فنای در افعال باشد، یا در صفات حق، اگر فنای او ×فنای صفات باشد، و یا در ذات ، اگر فنای او فنای در ذات باشد.«ٌ ×اما اینکه حقیقت ولایت چیست؟ مطلب عرشی تر و نورانی است که حکیم - ره - در این رابطه می نویسد: »پس ولایت مسافرت است از خلق به سوی حق و سیر در حق است به حق، مسافرت از حق فنا است و سیر در حق بقا است.«ٍ این تقدم و اهمیت ولایت را مرحوم حکیم آقا محمدرضا قمشه ایی در رساله مشهوره خود در باب اسفار ×اربعه مطرح کرده اند که ما روایت حضرت امام خمینی - ره - از این مسئله را بیان می کنیم.
الاول؛» السفر من الخق الی الحق برفع الحجب الظلمانیه و النورانیه التی بینه و بین حقیقته التی معه ازلاً و ابداً . اصولها ثلاثه و هی الحجب الظلمانیه و النورانیه العقلیه و الرّوحیه ای بالترقی من المقامات الثلاثه یرفع الحجب الثلاثه فاذا رفع الحجب یشاهد السالک جمال الحق و فنی عن ذاته و هو مقام الفناء و فیه السرّ و الخفیّ و الأخفی فینتهی سفره الاول و یصیر وجوده وجوداً حقانیّاً و یعرض له المحو و یصدر عنه الشطح فیحکم بکفره فان تدارکته العنایهالالهیه یشمله و یزول المحو فیقرّ بالعبودیه بعد الظهور بالربوبیّه. ثم عند انتهاء السفر الاوّل یاخذ فی السفر الثانی و هو السفر من الحق الی الحق بالحق و انما یکون بالحق لانّه صار ولیّاً و وجوده وجوداً حقانیّاً فیاخذ بالسلوک من الذات الی الکمالات حتی یعلم الاسماء الاّ ما الستاثره عنده
