بخشی از مقاله
حق بر آموزش در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
چکیده
آموزش رکن اساسی اجتماع برای رشد و پیشرفت است وهر فرد حق دارد از بدو خلقت از آموزش بهره مند گردد، لذا باید از حمایت ومساعدت دولتی به حد اعلای ممکن برخوردار گردد به ویزه در زمینه آموزش های ابتدایی، هدف مقاله حاضر بررسی اصول قانون اساسی مرتبط با عناصر تحکیم حق بر آموزش و تفسیر آنها با متد حقوقی بوده است و نهایتا به این نتیجه رهنمون شده که قانون اساسی به شکل جامعی شرایط لازم برای تحکیم حق بر آموزش را پیش بینی کرده است و این رسالت قانونگذار عادی و دستگاه های اجرایی است که با اتخاذ تدابیر لازم زمینه اجرایی اصول قانون اساسی را در خصوص موضوع مورد بحث فراهم نمایند.
واژه گان کلیدی
دیباجه
آموزش ، حق بر آموزش، حقوق، قانون، قانون اساسی، اصول.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به جهت اهمیتی که برای حق بر آموزش قایل بوده 2 اصل از مجموع 177 اصل خود را به مساله آموزش اختصاص داده است:
اصل سوم - (تکالیف دولت در جهت تحقق اهداف نظام سیاسی) دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم، همه امکانات خود را برای امور زیر به کار برد: ...
-3 آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه، در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی. اصل سی ام- آموزش و پرورش رایگان برای همه ملت
دولت موظف است وسائل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسائل تحصیلات عالی را تا سرحدّ خود کفائی کشور به طور رایگان گسترش دهد. در ذیل به تفصیل این اصول را مورد ارزیابی قرار می دهیم:
اول - تعریف حق بر آموزش و بررسی تطبیقی آن در اعلامیه جهانی حقوق بشر
-1 حق بر آموزش شامل فراگیری معلومات از طریق آموزش و پرورش ابتدائی و عمومی و تخصصهای علمی از طریق آموزش کاربردی نظیر آموزش فنی و حرفهای میباشد ( هاشمی، 1384، ص .(501
-2 حق بر آموزش در اسناد جهانی مورد تأکید قرار گرفته است، از جمله مادهء 25 اعلامیه جهانی حقوق بشر مقرر میدارد:
»الف- هر شخصی حق دارد که از آموزش و پرورش بهره مند شود. آموزش و پرورش، و دست کم آموزش ابتدایی و پایه، باید رایگان باشد. آموزش ابتدایی اجباری است. آموزش فنی و حرفه ای باید همگانی شود و دست یابی به آموزش عالی باید با تساوی کامل برای همه امکان پذیر باشد تا هرکس بتواند بنا به استعداد خود از آن بهره مند گردد.
ب- هدف آموزش و پرورش باید شکوفایی همه جانبهء شخصیت انسان و تقویت رعایت حقوق بشر و آزادیهای اساسی باشد. آموزش و پرورش باید به گسترش حسن تفاهم، دگرپذیری و دوستی میان تمام ملتها و تمام گروههای نژادی یا دینی و نیز به گسترش فعالیتهای ملل متحد در راه حفظ صلح یاری رساند.
ج- پدر و مادر در انتخاب نوع آموزش و پرورش برای فرزندان خود، بردیگران حق تقدم دارند.«
-3 آموزش و پرورش حق همه افراد ملت است و همگان باید امکان دسترسی به آن را داشته باشند. در همه سطوح از ابتدائی ، متوسطه و عالی باید بدون تبعیض و یا تساوی بر اساس استعداد افراد در اختیار آنها باشد.
-4 آموزش و پرورش حداقل در سطح ابتدائی اجباری باید باشد و برای تعمیم آن تلاش شود. تا پایان دوره متوسطه به سمت رایگان بودن باید پیش برود و در سطح عالی نیز تسهیلات لازم و در صورت امکان مجانی بودن آن فراهم شود.
-5 جهتگیری آموزش و پرورش باید رشد شخصیت انسانی، حس تفاهم، احترام به عقاید مخالف و دوستی بین تمام ملل و تقویت احترام به حقوق بشر و آزادیهای اساسی باشد (مهرپور، 1387، ص .(72
دوم – اصول راهنمای حق بر آموزش در قانون اساسی ایران
-1 اصل آموزش و پرورش رایگان:
الف- مسأله آموزش نباید با عدم استطاعت مالی افراد اصطکاک داشته باشد.
ب-از طریق تأسیس مدارس خصوصی و جذب معلمان برجسته در آن مدارس ترجیحاً استعداد ثروتمندان پرورش داده شود و برای این طبقه اولویت در کسب مدارج عالی علمی و راهیابی به دانشگاهها ایجاد نگردد تا موجبات اختلاف و سلطه طبقاتی و تحقیر اقشار مختلف و محروم ملت فراهم نشود.در این خصوص وجود مدارس غیر انتفاعی (ماده 1 قانون تأسیس مدارس غیر انتفاعی مصوب (1367/3/5 بدواً با قانون اساسی مغایرتی ندارد. اما منابع مالی آن از محل شهریه دریافتی دانشآموزان تأمین میشود. به این ترتیب اصل اساسی رایگان بودن آموزش و پرورش نادیده گرفته میشود با توجه به اینکه مدارس غیرانتفاعی اکثراً با دریافت شهریههای کلان و ایجاد محیط آموزشی جذاب فرزندان افراد متمول را در خود جای میدهند و خدمات آموزشی ارتقاء دهندهتری را نسبت به مدارس دولتی ارائه میدهند و بدین وسیله آنان را با موقعیت بهتری به نحو آماده و مستعد راهی دانشگاهها مینماید . نتیجه این امر حصول موقعیت آتی بهتر اجتماعی برای این طبقه خواهد بود. بدون شک این روند با اصل تساوی در برخورداری از حقوق برای همه افراد ملت و عدالت اجتماعی مغایرت دارد (هاشمی ، 1384، ص .(505
