بخشی از مقاله
چکیده:
دراین مقاله، برای نخستین بار وبه اختصار ، با بهره مندی از منابع ومآخذ معتبر وغنی درفقه ، مبانی حقوق اسلام وحقوق مدون ایران - که شامل حقوق مدنی ، حقوق خصوصی وحقوق تجارت وحقوق ثبت می باشد - به جایگاه رفیع و قانونی موسسه داوری پرداخته و بضرورت ، اشاره ای نیز به توسعه آن می شود. دربخش اول ، به قصد انطباق ویاد آوری دراصول فقهی آن تحقیقی صورت گرفته ودر بخش دوم نیز ، از جایگاه قانونی موسسات داوری درحقوق مدون ایران ، تحقیقی متقن ومستدل به عمل آمده است. از آنجا که داوری یک نهاد اجتماعی مقبول عرف وشرع بوده است وپیشینه ای به وسعت تاریخ حقوق وحتی قبل از صدر اسلام ونزول آیات قرآنی دارد - چنانچه می توان حقوق و داوری را همزاد یکدیگر دانست.
کلیدواژه : داوری ، حل و فصل اختلافات ، قرآن ، حقوق بین الملل
مقدمه :
بر محققین محترم حقوق پوشیده نیست که جهت شناخت و بررسی نظام حقوق اسلام و سایر امتیازات آن از جمله بحث قضا و دادرسی در اسلام نباید صرفا به قوانین موضوعه پرداخت؛ زیرا که قوانین موضوعه این شأن را ندارند که از آنها بتوان بر مبانی و منابع حقوق اسلام اشراف پیدا کرد و ویژگیهای دادرسی اسلامی را از خلال آنها به دست آورد.زیرا جای این اشکال است که با این کار - محدود کردن حقوق اسلامی به قوانین موضوعه - خلط عالم ثبوت و اثبات پیش میآید؛ زیرا هدف این است که موضوع قضا و داوری اسلامی و ویژگیهای آن را در افق تشریع و از لسان وحی را استنباط کنیم، نه اینکه آنچه در قوانین موضوعه آمده است را به پای شریعت اسلام بگذاریم، زیرا به هر حال بسیاری از مواد قانونی صرفا نتیجه برخی آراء و استنباطهاست که مأخوذ از منابع اسلامی است یا صرفاًزائده آراء خود مقنن بوده است و یا در وضع برخی مواد قانونی - مواد شکلی و تجارت خصوصاً - به حقوق غربی نظر نمودهاند و در جای خود حاوی نکات علمی فراوانی هستند، لذا در این پژوهش تأکید بر منابع اصیل حقوق اسلامی میباشد، همچنین لازم به ذکر است
که هر چند فقها - بر حقوقدانان اسلامی از همان ابتدا این عنوان اطلاق گردیده است - و محدثین - راویان و گردآورندگان مجامع حدیثی - زحمت تبویب کتب مفصل فقهی و روایی را تقبل نموده و مراجعه محققین را به مسائل مربوط به هر موضوع را با دستهبندی مفید سهل و آسان نمودهاند، به عنوان مثال قریب به اتفاق فقها کتابی مستقل به عنوان کتاب قضا یا کتاب قضا و شهادات را در کتب خود گنجاندهاند اما نباید صرفا به همان یک باب از کتب اکتفا کرد زیرا بسیاری از زوایای دادرسی اسلامی و ویژگی قضاوت در اسلام در ابواب دیگر همان کتب مثلاً در خلال مباحث عقود و یا در ابواب حدود و قصاص و غیره مطرح شده است و لذا با تکیه بر منابع اصیل اسلامی، ویژگیهای بارز قضا و داوری اسلامی را ذیلا شرح و تبیین مینمایم.4
آسیب شناسی اختلافات از منظر قرآن
اتحاد در اصطلاح سیاسی به معنای یگانه شدن دو یا چند کشور و پذیرش نظام سیاسی، نظامیو اقتصادی واحد است که در پی آن به همه آنها یک امت و یا کشور اطلاق میشود. - المعجم الوسیط، ج 1 ص 1017و نیز دائره المعارف بستانی ج 2 ص - 440 مفهوم فدرال و فدراسیون در ادبیات کشورهای غربی به معنای نوعی از اتحاد میان شهروندان چند واحد سیاسی از ایالت و یا کشور است که در آن برخی از اختیارات به مرکز واگذار میشود تا مدیریت کلان اتحادیه را به عهده گیرد. کشور فدرال آلمان و آمریکا و روسیه نوعی از اتحاد ایالتی درون واحد جغرافیایی خاص و اتحادیه اروپا از نمونههای بارز این گونه اتحاد سیاسی میان کشورها در واحد جغرافیای بزرگ تر است 5 در همه کاربردهای اتحاد میتوان صبغه ای از مسایل سیاسی و اجتماعی را یافت .اگر امت هم عقیده و هم رایی با یک دیگر متحد شوند، نمیتوان ابعاد و آثار سیاسی و اجتماعی پدیده اتحاد امت را نادیده گرفت و تنها به آثار فلسفی و یا حقوقی و اخلاقی آن اشاره کرد. از این روست که سخن گفتن از اتحاد و یا اختلاف ارتباط تنگاتنگی به مسایل سیاسی و اجتماعی پیدا میکند .
در آیات بسیاری از قرآن به مساله اتحاد از دیدگاه اجتماعی آن نگریسته و بر اهمیت آن میان جهانیان، ادیان، مسلمانان و نهاد خانواده تاکید شده است .در این آیات پدیده اتحاد به عنوان امتنان الهی دانسته شده و پیوند میان دلهای مومنان را نوعی تصرف الهی بر شمرده است. در نگرش قرآنی ایجاد و حفظ چنین یگانگی و همدلی و همرایی در میان مومنان، به علت ارسال پیامبران و عمل به شرایع دانسته شده و از امت خواسته شده تا با تمسک به دین و آموزههای قرآن و روش و سنت پیامبر - ص - اتحاد و انسجام خود را حفظ و تحکیم کنند. - بقره آیه 213 و نیز آل عمران آیه 103 و نیز آل عمران آیه 64 و انعام آیه - 153 در آیه 153 سوره انعام آمده است: و ان هذا صراطی مستقیما فاتبعوه و لاتتبعوا السبل فتفرق بکم عن سبیله ؛ و
