بخشی از مقاله
خلاصه
جهت کاهش زمان اجرایی پروژه و هزینه های افزایش زمان آن،نیاز به بررسی و شناخت عوامل افزایش زمان پروژه می باشد یکی از این عوامل، اختلافاتی است که در زمان اجرای پروژه بین کارفرما و پیمانکار رخ می دهد می باشد.بررسی ومقایسه روش های متداول حل اختلاف در اجرای پروژهای ساختمانی کشور هدف اصلی این پژوهش می باشد. این تحقیق کاربردی بوده است و از نظر ماهیت تحقیق نیز به دلیل بررسی روش های متداول حل اختلاف در پروژه های ساختمانی یک تحقیق توصیفی به شمار می آید. جامعه اماری در این پژوهش کلیه پیمان کاران، کارشناسان و متخصصین پروژه های ساختمانی در شهر اهواز بوده است که تعداد 200 نفر بعنوان حجم نمونه آماری مورد مطالعه قرار گرفته اند. شیوه نمونه گیری هم در این پژوهش به صورت تصادفی ساده بود. در این تحقیق برای بررسی و تحلیل روش های حل متداول اختلاف در پروژه های ساختمانی از مصاحبه با کارشناسان و متخصصین پروژه و پرسشنامه طراحی شده به وسیله محقق استفاده شده است.
برای تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از پرسشنامه از آماره توصیفی - میانگین، میانه، انحراف معیار استاندارد، نمودار ها، جداول و... - و همچنین آماره های استنباطی استفاده شد. نرم افزاری که برای تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پایان نامه استفاده شد SPSS و Excel بود. یافته های این پژوهش نشان داد که حذف قسمتی از کار با هدف ارجاع آن به پیمانکار دیگر، خطای آغازین در محاسبه هزینه واقعی پروژه بیشترین عامل ایجاد اختلاف در پروژه های ساختمانی در شهر اهواز از دیدگاه کارشناسان و پیمانکاران ساخت و ساز بوده است. همچنین مشخص گردید که از روش های حل اختلاف در پروژه های ساختمانی، مصالحه و داوری بیشترین کاربرد را در حل اختلافات ایجاد شده در پروژه های ساختمانی داشته است.
کلمات کلیدی: روش های متداول، حل اختلاف، پروژه های ساختمانی، ادعا،مصالحه، داوری
.1 مقدمه
اجرای پروژههای عمرانی بدون توجه به احتمال وقوع اختلافات و افزایش طرفین قرارداد در حل آنها به سختی میسر خواهد بود. در اینجا لازم است تعریف ادعا و اختلاف و تفاوت آنها با یکدیگر را بیان نماییم. ادعا تقاضای پیمانکار جهت افزایش مدت انجام کار یا پرداخت اضافی میباشد در حالیکه اختلاف عدم توافق بین طرفین قرارداد در خصوص ادعاهای مطرح شده و یا سایر جنبههای اجرایی قرارداد میباشد. عدم توافق بین طرفین قرارداد و بروز اختلاف اثرات مهمی بر پروژه خواهد گذاشت، در این خصوص نتایج بررسیها بیانگر تأثیرات مختلف اختلاف بر پیکره پروژه میباشد که در ادامه به مهمترین این آثار اشاره میشود.
براساس تحقیقات به عمل آمده، هر مدیر به طور معمول حدود 25 درصد از اوقات روزانهاش را صرف حل و فصل تنشها و اختلافات مینماید. بسیارند پروژههایی که پیمانکارآنها اکثراً وقت و انرژی خود را به جای اینکه صرف انجام عملیات فنی و اجرایی نماید درگیر حل مسائل حقوقی و مالی پروژه مینماید.در صورت بروز اختلافات روابط فیمابین صدمهدیده و تفکر توقف یا تعلیق یا خاتمه شکل میگیرد که در صورت تقویت این تفکر پروژه دچار مشکل میشود این تفکر برخلاف »روح همکاری« لازم در پروژه میباشد. تعمیق اختلافات به لایههای بالاتر و سطوح دیگر مدیریتی پروژه و یا انتقال آن به جریان دادرسی، کل عملکرد پروژه را دچار اختلال کرده و عوامل ذیربط پروژه نیز ضررهای مالی و اعتباری متحمل میشوند.پرداخت مطالبات مالی پیمانکاران عامل بسیار مؤثری در اجرای یکنواخت و موفقیتآمیز پروژه میباشد.
در صورت بروز اختلافات مالی و عدم رسیدگی به موقع آن با توجه به ارزش زمانی پول، بنیه مالی پیمانکاران ضعیف میشود که سادهترین راه جبران آن از طریق کاهش کیفیت پروژه خواهد بود. پیامد این رویه بروز اشکالات عدیده و جدی در اجرای پروژه و اختلافات دیگر خواهد بود که نهاتاًی باعث تأخیر و تطویل پیمان، تحمیل بارمالی و هزینه بیشتر بر پروژه و تأخیر درمرحله بهرهبرداری از پروژههای عمرانی خواهد شد.در تحقیقات صورت گرفته دلیل بروز بسیاری از اختلافات و مشاجرات در پروژههای ساخت و ساز، عدم توزیع مناسب ریسک در ساختار قرارداد بوده است. اهمیت توزیع مناسب ریسک ها به حدی است که شاید بتوان آن را یکی از مهمترین چالشها بر سر موفقیت پروژهها دانست.
افزایش بحث و جدلهای قراردادی و امکان تعبیرهای متفاوت مفاد آن در طول اجرای پروژه توسط طرفین قرارداد مؤید ضعف ساختاری قرارداد پروژه میباشد. بنابراین به واسطه نقش هرمی و راهبردی قرارداد در اجرای پروژه چنانچه قراردادی دارای ساختار معیوب و انعطافپذیری درحل و فصل اختلافات آتی باشد تنش بین طرفهای آن افزایش خواهد یافت. براساس تحقیق مؤسسه صنعت ساختمان - C.I.I - Construction Industry Institute قرارداد ایدهآل قراردادی است که هر ریسک را به طرفی که بیشترین توانایی را نسبت به مدیریت و کاهش آن دارد اختصاص دهد. بدین معنی که تخصیص ریسک باید به طرفی داده شود که بتواند به نحو احسن آن را کنترل کند. این شیوه تخصیص باعث کاهش هزینههای غیرمستقیم پروژه نظیر هزینههای بیمه و شکایات و دعاوی حقوقی خواهد شد.
.2 روش پژوهش
تحقیق حاضر براساس هدف از نوع تحقیقات کاربردی است. از نظر ماهیت تحقیق نیز به دلیل بررسی روش های متداول حل اختلاف در پروژه های ساختمانی یک تحقیق توصیفی به شمار می آید. همچنین از آنجائی که برای گردآوری داده ها از ابزار پرسشنامه و یا مصاحبه استفاده خواهد شد، لذا از این نظر یک تحقیق میدانی می باشد.
.1,2 جامعه آماری:
جامعه اماری ما در این پژوهش کلیه پیمان کاران، کارشناسان و متخصصین پروژه های ساختمانی در شهر اهواز می باشند. با توجه به اینکه بانک اطلاعاتی خاصی در خصوص تعداد پیمان کاران، کارشناسان و متخصصین پروژه های ساختمانی در شهر اهواز وجود ندارد از این رو از روش نمونهگیری هدفمند استفاده گردید و تعداد 200 نفر بعنوان حجم نمونه آماری انتخاب گردید.شیوه نمونه گیری هم در این پژوهش به صورت تصادفی ساده خواهد بود.
.1,1,2 ابزار گردآوری اطلاعات
برای گردآوری اطلاعات در این پژوهش، از دو روش استفاده گردیده است که عبارتند از:
الف- روش اسنادی و کتابخانه ای
استفاده از روش بررسی های اسنادی و کتابخانه ای به منظور تدوین مبانی نظری تحقیق از مهم ترین بخش های این تحقیق علمی بوده است .
ب- پرسشنامه محقق ساخته
این پرسشنامه با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و همچنین استفاده از تحقیقات که توسط دیگر محققان در گذشته صورت گرفته است طراحی شده است.
.2,1,2 روایی و پایایی ابزار سنجش
اعتبار یا روایی تعیین می کند که ابزار تهیه شده تا چه حد مفهوم خاص مورد نظر را اندازه گیری می کند. به بیان دیگر روایی به ما می گوید که آیاواقعاً مفهوم مورد نظرمان را انداره گیری می کنیم یا خیر - سکاران، 1381، ص . - 222 بنابراین منظور از روایی این است که سوالات مندرج در ابزار، دقیقاً متغیرها و موضوع مورد مطالعه را بسنجد؛ یعنی حتیالامکان داده های گردآوری شده از طریق ابزار، مازاد بر نیاز تحقیق نباشد و در عین حال بخشی از داده های مورد نیاز در رابطه با سنجش متغیرها در جریان آزمایش حذف نشده باشند و واقعیت آنگونه که هست، نشان داده شود - حافظنیا،1380، ص. - 131 از آنجا که ابزار اصلی در این پژوهش، پرسشنامه بوده است و در عین حال بیشتر سوالات از تحقیقات معتبر نمایه شده در مجلات و کتابهای معتبر و بینالمللی استخراج شده است، کار محقق در خصوص روایی ابزار چندان با مشکل روبرو نبوده است.
با توجه به اهمیت حصول اطمینان از وسیله جمعآوری اطلاعات، در این بررسی از روایی محتوای * پرسشنامه اطمینان حاصل شده است. روایی محتوا بدین معناست که ابزار اندازهگیری، کلیه خصوصیات مفهومی را که شما میخواهید اندازه بگیرید، دربردارد - فرانکفورد و همکاران،1381، ص . - 236 روایی صوری که یکی از انواع روایی محتوا به شمار میرود، به ارزیابی ذهنی پژوهشگر از روایی ابزار اندازهگیری بستگی دارد. برای تعیین اعتبار صوری پرسشنامه از محققان و صاحبنظران در زمینه تحقیق در رابطه با میزان درستی و شفافیت سوالات پرسشنامه، نظرخواهی به عمل میآید که بدین ترتیب از تعدادی از متخصصان در این رشته از جمله استاد راهنما، استاد مشاور در مورد پرسشنامه و سوالات آن نظرخواهی گردید و در نهایت، اعتبار پرسشنامه تأیید شد.
