بخشی از مقاله
چکیده
اهمیت این پزوهش شناساندن پیشنه حماسه سرایی مذهبی و سیر تحول تا مرحله تکامل است.این نوشتار آثار حماسی دینی را از اوستا تا شاهنامه معرفی و به بررسی آنها پرداخته تا با روش تحلیلی و اسنادي، چگونگی پرداختن به این مضامین را از ابتداییترین زمان تا پیدایش شاهنامه که مرحله تکامل حماسه است نشان دهد .بررسیهاي انجامشده در آثاریچون اوستا، بندهش، رساله یوشت فریان، یادگار زریران، گشتاسبنامه دقیقی و رزمنامه رستم و اسفندیارنشان میدهد که حماسههاي دینی نخستین بشري،فرازمینی وبا قدرت تخیل شکل گرفته است. در حماسههاي نخستین چون اوستا و بندهش،سروده و اشارههاي کوتاه به شکل پیکار قهرمانان دینی، جدال خیر با شر یا جهان هرمزدي با اهریمنی با است..با پیشرفت تمدن ماهیت مضامین حماسی دینی نیز تغییر کرده .هرچه پیشتر میرود،کنشمندتر ، انسانیتر و در نتیجه هدفمندتر میشود که نمونهعالی آن را در شاهنامه - رزمنامه رستم و اسفندیار - میبینیم.
کلید واژه ها : حماسههاي دینی، اوستا، بندهش، رساله یوشت فریان، یادگار زریران، گشتاسب نامه، شاهنامه
مقدمه
میتوان در تعریف کلی گفت، »حماسه روایت ادیبانه عمل فوق العاده قهرمانان در جستجوي آرمانی سترگ در ظرف سبکی فخیم است. - « قبادي - 73 :1386اغلب در تعریف حماسه به منظوم بودن اثر توجه کردهاند اما خالقی با نگاهی ظریفتر میگوید»حماسه از نگاه نوع میتواند پیوسته»منظوم« و یا گسسته» منثور« گفتاري و بدیهی - فی المجلس« یا نوشتاري باشد حماسه از نگاه ماهیت میتواند سنتی، ساختی، هنري یا عامیانه باشد. حماسه از نگاه نوع میتواندپهلوانی، پهلوانی –عشقی» رمانس« تاریخی ، مذهبی و مضحک باشد. - « خالقی مطلق، - 1 :1386با این نگاه دقیق روایت هاي حماسی آثار فراوانی را شامل میشود.
روایتهایی که از دوران ازلی یک قوم وجود دارد از برخی مفاهیم عمیق روحی و روانی آن قوم سرچشمه میگیرد که باورها، تمایلات و اعتقادات آنها به شمار میرود.از ابتداي تاریخ بشري دو نیروي متضاد نیکی و بدي وجود داشته و هر کدام براي بدست آوردن برتري و بر حقبودن خود در تلاش و مبارزه با دیگري بوده است.بشر همواره در طول تاریخ کیش و آیینهاي خود را مقدس میشمرده. و تا پاي جان از آن حمایت می-کردند. بنابرین نبرد یک ملت براي دفاع از دین و اعتقاداتو رشادتها و پهلوانیهاي آنان امري طبیعی بوده که سپس شرح این دلاوريها به آثار هنرياز جمله ادبیات آنان راه می-یابد. به این آثاري که در آن از اعتقادات سرشار یک ملت و قهرمانیهاي آنان در حفظ آن سخن میرود حماسههاي دینی میگویند. هدفمنترین حماسههاي دینی در زمان ظهور یک مذهب بوجود آمده زیرا این حماسهها بیشتر از آنکه جنبهتبلیغی داشته باشد؛ پیدایش و تکوین و دشمنان و در نهایت ارزش آن را نشانمیدهد » اصولا تنها حماسه دینی وقتی بوجود میآید. که به ایام و لحظات خاصی از یک قوم مونط باشد .
منظور از این ایام خاص دوره اي است که مردم با اعتقادات ساده خود به روشی مشغول تلاش و مجاهدت براي حفظ دین خود هستند و از این روست که باید گفت دوران آغاز هر دینی بهترین دوران براي تشکیل حماسه دینی است. - صفا، - 8:1366 حماسههاي دینی تنها بعد از اسلام وجود نداشته اند بلکه از بدو آفرینش از اسطوره تا تاریخ کنونی از آن سراغ داریم. در جنگ و نبردهایی که با این انگیزه که در آثار مختلف تاکنون چون اوستا، بندهش، رساله یوشت فریان، یادگار زریران، گشتاسب نامه دقیقی و شاهنامه و حماسههاي پس از آن باقیمانده نمایانگر دینخواهی ملت و پیوند آن با فرهنگ و حکومت آنان دارد. اگر این حماسهها را از آغاز بررسی کنیم درخواهیم یافت که حفظ دین با اندازه حفظ کیان ملی اهمیت داشت.
.بعد از دوران اسلامی با شمار فراوانی از حماسهاي دینی برمیخوریم که بیشتر در موضوع اسلام و پیامبران و امامان سروده شده. اغلب بررسی هایی که ما درباره حماسههاي دینی میبینیم بیشتر به بعد از شاهنامه اختصاص یافته و به آثار قبل از اسلام توجهی نشده است؛ بنابرین مبناي بحث نوشتار حاضر بررسی حماسههاي دینی از اوستا تا شاهنامه است. نویسنده بر آن است تا با پرداختن به مضامین حماسی دینی در اوستا،آثار دوره پهلوي وآغاز دوره اسلامی تا شاهنامه افزون بر شناساندن آنها ویژگیها و سیر تحول آنها را نشان دهد.
بحث کلی
اوستا اولین اثر حماسه دینی بسیاري از پیکارهاي دینی قهرمانان را در خود گنجانده و مضامین آن نه گزارش بلند حادثه بلکه با اشارهها و سرودههاي کوتاه بسنده کرده است. از
