بخشی از مقاله
چکیده
حمل ونقل با جابجایی انسان و کالا ها از نقطه اي به نقطه ي دیگر آغاز و از جمله خصائص ذاتی وکهن و ماندگار انسان هاست ، به همین جهت آشنایی انسان با پدیده حمل و نقل به زمان هاي باستانی بر می گردد و باستانی ترین طریقه تجارت عبارت از مبادله کالا با کالائی دیگر بوده که ضرورتاً نیازمند حمل و نقل و جابجائی اجناس می باشد . حمل و نقل هوایی، ریلی، جاده اي و دریایی انواع ساده حملند. چنانچه حمل و نقل توسط ترکیبی از انواع مذکور صورت گیرد، حمل و نقل چندکیفیتی یا مرکب نامیده می شود.
خطوط کشتیرانی با حمل کالا از طریق راههاي آبی سهم عمده اي درجابجایی کالا دارند به ترتیبی که حمل کالا توسط کشتیرانی بیشترین رقم را در حمل و نقل دریائی به خود اختصاص داده است. بدین ترتیب عمده ترین وسیله حمل و نقل کالا کشتیرانی تجاري یا باربري ازطریق راههاي آبی می باشد. و امروزه با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژي و توسعه صنعت حمل و نقل خصوصا در حوزه دریائی کشتیهاي بزرگ اقیانوس پیما و تانکرهاي بزرگ نفتی حوزه عملکردشان را هر چه وسیعتر از گذشته در همه جاي این کره خاکی گسترش داده اند با گسترش فعالیتهاي گوناگون دریایی و افزایش حجم مبادلات بازرگانی بین کشور ها اهمیت حمل و نقل کالا بین کشورها بیش از پیش جلوه گر شده است.
بطوري که سهم عمده اي از ارزش افزوده بخش حمل و نقل متعلق به فعالیتهاي جابجائی ازطریق دریاست. امروزه ناوگانهاي قوي تجاري در بازرگانی جهان اثر مثبت و تعیین کننده دارد و می تواند در واردات و صادرات کشورها نقش موثر ایفا نماید تخصص هاي علمی و دانشگاهی در زمینه هاي مختلف حمل و نقل گواه دیگري بر اهمیت جابجائی کالا توسط ناوگان حمل و نقل دریائی است.
واژه هاي کلیدي :حمل ونقل،تجارت،کشتیرانی،کالا،دریا
مقدمه
هنگامی که از حمل و نقل دریایی صحبت می شود اولین چیزي که به ذهن انسان می رسد کشتیهاي باري هستند که براي حمل کالاهاي مختلف با ویژگیهاي خاصی تجهیز شده اند . کالاهایی که از طریق دریا حمل میشوند معمولاً داراي حجم زیادي بوده و به گونه اي هستند که طولانی بودن زمان تاثیري چندانی بر کیفیت و بازار آنها ندارد؛اگرچه ممکن است که مشخصات جغرافیایی یک کشور نحوه ي جابه جایی کالا را ایجاب کند.در ترابري دریایی بسته به دوري و نزدیکی مسیر ، نوع کالا و ... از وسائل دریایی مختلفی از قبیل نفتکش ، لنج و .… استفاده میشود.
سهم حمل و نقل دریایی در جابجایی کالا ها در تجارت بین المللی حدودا 90 درصد کل این تجارت را تشکیل می دهد این میزان به لحاظ تناژي حدودا شش میلیارد تن از انواع کالاست که تقریبا یک سوم آن را کالاهاي نفتی و یک سوم آن را کالاهاي خشک و فله و بقیه را کالاهاي غیر فله تشکیل می دهند. با توجه به احراز چنین درصدي از جابجایی کالا در تجارت جهانی اهمیت تجارت و حمل و نقل دریایی بعنوان دو بخش جدا نشدنی قابل بررسی است. بنظر می رسد که ارائه خدمات کارآمد درحمل و نقل دریایی از پارامتر هاي لازم و تاثیرگذاردر انجام تجارت موفق بین المللی است.
بررسی روند توسعه تجارت نمانگر توسعه همزمان چنین حمل و نقلی است ،حمل و نقل کارآمد بطور یقین باعث افزایش تجارت بین المللی خواهد شد پارامتر هاي موثر بر چنین حمل و نقلی متاثر از مقررات و ضوابط حاکم حمل و نقل و همچنین حاکم بر خدمات جانبی که به نحوي بر هزینه هاي حمل و نقل اثرگذار خواهد بود می باشد. بنابر این حمل ونقل را می توان بعنوان ابزار اصلی توسعه تجارت بین المللی و تامین نیازهاي گوناگون فعالان اقتصادي معرفی نمود.
توسعه ظرفیت حمل باتوسعه جابجایی کالا تقریبا از روندیکسانی برخورداربوده است لیکن هزینه هاي حمل و نقل هنوز بعنوان بخش قابل توجه اي از قیمت تمام شده کالا را براي مصرف کننده دربردارد ، این هزینه ها در کشور هاي در حال توسعه به دلیل خلاء موجود در تاسیسات زیر بنایی و همچنین تجهیزات لازم درارائه سرویس هاي سریع و به موقع که می بایستی در خدمت حمل و نقل باشد ناشی می گردد. کشور هاي در حال توسعه به طور معمول نرخ بالاتري براي حمل محمولات خود بصورت درصدي از ارزش وارداتی سیف شامل هزینه کرایه و بیمه را می پردازند همچنین هزینه هاي حمل و نقل زمینی و عوارض ترانزیت کالا و سایر هزینه هاي مربوطه در این کشورها بسیارگران تر ازکشور هاي توسعه یافته می باشد.
بر اساس برآورد آنکتاد هزینه هاي باربري به کشورهاي در حال توسعه محصور شده توسط خشکی حدودا 16 درصد و براي سایرکشور هاي درحال توسعه حدودا11درصد ارزش واردات آنها را تشکیل می دهد چنین هزینه اي که بر ورادات کالا بوسیله حمل و نقل تحمیل می شود فشار مضاعفی را برتجارخواهدگذاشت و اثرات نامطلوبی را بر تجارت جهانی بهمراه خواهد داشت.آنکتاد با بررسی هاي انجام داده در بخش نرخ حمل و نقل دریاي به این نتیجه رسیده است که نرخ چنین حمل و نقلی براي کشور هاي در حال توسعه که حدودا 8/65 درصد ارزش سیف کالاي وارداتی است دو برابر کشور هاي توسعه یافته است که نرخ حمل آن تنها 4/4 درصد ارزش کالاي سیف واراتی آن را تشکیل می دهد.
اصلی ترین علت بالا بودن نرخ حمل در کشور هاي در حال توسعه انحصارات دولتی است که در این بخش اعمال می شود.حقوق عوارض بندري نیز از دیگر فاکتور هاي تاثیر گذار بر هزینه حمل و نقل دریایی است به بنحوي که چنین هزینه اي در کشور هاي در حال توسعه به مراتب بالاتر از کشور هاي توسعه یافته است. هزینه هاي بندري تنها به حقوق و عوارض بندري خاتمه پیدا نمی کند بلکه عدم وجود سیستم هاي سخت افزاري کافی در مجهز نبودن بنادر چنین کشور هایی به تجهیزات لازم جهت ارائه سرویس سریعتر و بهتر باعث توقف بیشتر این کشتیها در کنار اسکله می شود.
