بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش استخراج حوزههای مبدأ و مقصد استعارههای مفهومی در شاهنامه-ی فردوسی و بررسی تطبیقی با حوزههای مبدأ و مقصد رایج ، بر اساس دیدگاه کووچش - 2010 - ، است. از دیدگاه زبانشناسی شناختی، استعاره فرآیندی است که از طریق آن مفهومسازی یک حوزهی شناختی بر اساس حوزهای دیگر صورت میگیرد. حوزهی مفهومی خاصی که با استفاده از آن حوزهی مفهومی دیگری را درک میکنیم »حوزهی مبدأ« و آن حوزهی مفهومی که بدین روش درک میشود »حوزهی مقصد« نام دارد. حوزههای مبدأ عینیتر و مادیتر و حوزههای مقصد انتزاعیترند. کووچش - 2010 - رایج-ترین حوزههای مبدأ و مقصد را، بر اساس فرهنگ استعارهی کالینز کوبیلدو دیگر فرهنگ-های استعاره و نیز مطالعهی پژوهشهای انجامشده در زمینهی استعاره، معرفی کرده است.
نویسندگان در پی این پرسش که حوزههای مبدأ و مقصد استعارههای مفهومی درشاهنامهی فردوسی کداماند، 3800 بیت آن را بررسی و انواع استعارههای مفهومی و حوزههای مبدأ و مقصد آن را استخراج و طبقهبندی کردند و در پایان، به صورت موردی، با حوزههای مبدأ و مقصدی که کووچش معرفی کرده است و نیز مطالعاتی که در زبان فارسی انجام شد، تطابق دادند. براساس یافتههای پژوهش، 219 مورد استعاره مفهومی در بخش موردنظر شاهنامه یافت شد. اغلب حوزههای مبدأ و مقصدی که کووچش معرفی کرده است در شاهنامه نیز وجود دارد . ازجمله حوزههای مقصد پرکاربرد در شاهنامه احساسات، اخلاق، زمان و اندیشه است و در بخش حوزههای مبدأ، شیء، ظرف، انسان، گرما و غذا پرکاربردتر از بقیهاند.
کلیدواژهها: زبانشناسی شناختیٌ، استعارهی مفهومیٍ، حوزهی مقصدَ، حوزهی مبدأُ، شاهنامهی فردوسیِ.
.1 مقدمه
. 1.1 بیان مسئله
از دیدگاه زبانشناسی شناختی، با استفاده از استعاره، مفهومسازی یک حوزه از تجربه در قالب حوزهای دیگر بیان میشود. حوزهی مفهومی خاصی که با استفاده از آن حوزهی مفهومی دیگری را درک میکنیم »حوزهی مبدأ« و حوزهی مفهومی که بدین روش درک میشود »حوزهی مقصد« نام دارد. حوزههای مبدأ عینیتر و مادیتر و حوزههای مقصد انتزاعیترند.کووچش - 2010 - رایجترین حوزههای مبدأ و مقصد را، براساس فرهنگ استعاره کالینز کوبیلد و دیگر فرهنگهای استعاره و نیز مطالعاتی که خود روی پژوهشهای مربوط به استعاره انجام داده، معرفی کرده است.ّ
بر اساس دیدگاه کووچش، اینحوزهها جنبهی جهانی دارند. رایجترین حوزه-های مبدأ، براساس یافتههای کووچش، - همان - عبارتند از: بدن انسان، سلامتی و بیماری، حیوانات، گیاهان، ساختمان، دستگاه ها و ابزار، بازیها و ورزش، پول و معاملات اقتصادی، آشپزی و غذا، گرما و سرما، روشنایی و تاریکی، نیروها، حرکت و جهت. همچنین رایجترین حوزههای مقصد عبارتند از: احساس، میل، اخلاق، فکر، جامعه، سیاست، اقتصاد، روابط انسانی، ارتباط، زمان، زندگی و مرگ، مذهب، رخدادها و کنشها.
نویسندگان در پی این پرسش، که حوزههای مبدأ و مقصد استعارههای مفهومی در شاهنامهی فردوسی کداماند، 3800 بیت را بررسی و استعارههای مفهومی و حوزههای مبدأ و مقصد آن را استخراج و طبقهبندی کردند. در پایان،نتایج را، به صورت موردی، با حوزههای مبدأ و مقصدی که کووچش معرفی کرده و نیز مطالعاتی که در پیکرهی زبان فارسی انجام شده است، تطابق دادند. نتایج حاصل از این پژوهش، علاوه بر اینکه میتواند در تکمیل مطالعات استعاره در پیکرهی زبان فارسی مفید باشد، میتواند درمطالعاتِ درزمانی استعاره و مطالعات اسطوره-شناختی نیز بهکار آید. روش پژوهش توصیفی و تحلیلی است.
با توجه به اهمیت شاهنامهی فردوسی در زبان فارسی،چنین پژوهشی میتواند حرکتی در راستای مطالعات زبانشناسی شناختی در سطح جهانی و بومی و اهداف خاص آن باشد. همچنین این پژوهش برای مطالعات سبکشناسی، تصحیح متن و نقد ادبی نیز مفید خواهد بود. .6مطالعات کووچش مبنای پیکرهای ندارد و حاصل پژوهشهای او روی فرهنگها و پژوهشهای انجامشده دربارهی استعاره است.
