بخشی از مقاله
چکیده:
از عمدهترین آثار تغییرات قرن حاضر در ابعاد فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جوامع مختلف تغییر در ساخت خانواده به عنوان اصلیترین رکن اجتماعات بشری است . دو مورد از مهمترین کارکردهای خانواده که مراقبت از سالمندان خانواده و کودکان میباشد، دستخوش تحول گردیده است.حال این سوال پیش میآید که چگونه میتوان به وسیله ی طراحی معماری پایدار سطح کیفیت زندگی و محیط پیرامون سالمندان و کودکان در خانههای سالمندان و کودکان را ارتقا داد؟ طراحی پایدار به معنای انجام حداکثر با حداقل امکانات است. در طراحی پایدار بیشتر بر ایده پایداری محیطی در ارتباط با معماری تاکید میشود.
هدف از نگارش این مقاله این است که چگونه میتوان ساختمانی را طراحی کرد که کمترین تاثیرات ناسازگار بر محیط طبیعی را در طول عمر ساختمان و استقرار منطقه ای و جهانی داشته و متناسب با نیاز های کودکان و سالمندان باشد و در عین حال در جهت شکوفایی استعداد های کودکان و امید به زندگی در سالمندان و در راستای پایداری هر چه بیشتر با محیط و سازگاری با اصول پایداری اجتماعی و اقتصادی توجه ویژه ای به مصرف انرژی و تاثیرزیست بومی ساختمانها و شهرها داشته باشد.اساس فکر تأمین آسایشگاه سالمندان در کنار کودکان را میتوان در دو عبارت خلاصه کرد: رفاه و آسایش اطرافیان، رفاه و سایش سالمندان و کودکان.
-1 مقدمه:
به دلیل ظهور شرایط جدید در تمامی زمینههای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در چند دههی اخیراجباراً باید برای حداقل بخشی از جمعیت سالمندان و کودکان ایران به فکر برنامهریزیهای مناسب به منظور ساخت این گونه فضاهای سکونتی ویژه در ایران بود. صنعتی شدن کشور ما موجب کمبود فرصتهای کافی جهت رسیدگی فرزندان و والدینشان و بالعکس میشود و رفته رفته مشغلههای اجتماعی و مشکلات اقتصادی و مسافت و... روابط عاطفی نیز لا به لای زندگی ماشینی محو میشود. کشور ما نیز کشوری است که روز به روز به سمت صنعتی شدن پیش میرود و این صنعتی شدن مشکلات بسیاری را برای خانوادهها به وجود آورده است و بنا به ناچار خانواده ها مجبور شدهاند تا برخی از رسوم و سنتها را زیر پا بگذارد.
یکی از مشکلات سالمندان نبود سر پناه مناسب برای آنان است وجود مکان هایی به نام خانهی سالمندان برای سالمندان و مهد کودک برای کودکان به صورت فعلی نمیتواند پاسخی مناسب برای این مسأله باشد زیرا صورت فعلی آنها با فرهنگ سنت ما در تضاد است بنابراین با یک بازنگری مجدد میتوان به خلق فضاهایی برای زندگی سالمندان در کنار کودکان اقدام نمود. به دلیل آنکه نمونه ی کاملی از نظر طراحی خانه ی سالمندان و کودکان در دست نیست به بررسی جداگانه ی خانه ی سالمندان و سپس کودکان میپردازیم و در انتها علل ضرورت طراحی مکانی تحت عنوان خانه ی سالمندان در کنار کودکان را باز گو میکنیم.
-2 تعریف مساله و اهداف تحقیق:
راههایی که ارائه میشود در جهت خلق محیطی متناسب با توانمندیهای سالمندان و کودکان و ایجاد فضاهایی سازگار برای آنهاست. هدف این مقاله ایجاد فضا و ساخت مکانی برای زندگی سالمندان در کنار کودکان است. تا از یک سو احساس مفیدبودن و مهم بودن و رشد کردن را در خود زنده کنند و از سوی دیگر فضایی مشابه زندگی خانوادگی را تجربه کنند و این فهم متقابل میان آنها و پیرامونشان وجود داشته باشد که همه میتواند کماکان در محیطی پویا به هم بهره رسانند و از یکدیگر بهره گیرند. استفاده از اصول معماری پایدار در ساخت این مجموعه میتواند رابطهی مستقیمی با حضور پذیری سالمندان و کودکان در این مجموعه داشته باشدر. در نتیجه با آسیب شناسی چنین مراکزی که در حال حاضر به صورت جداگانه در ایران وجود دارد میتوان فضاهای با شرایط فرهنگی و اجتماعی ایران طراحی کرد. در نهایت ایا میتوان خانه ی سالمندان و کودکانی طراحی نمود که با رویکرد پایداری باشد؟
-3 خانه های سالمندان:
گرچه منابع کامل و دقیق دربارهی تاریخچهی ایجاد و تأمین مراکز نگهداری سالمندان در دست نیست ولی از مطالب و اطلاعات پراکنده میتوان دریافت که مراکز سالمندان اولیه در هر جامعه متناسب با وظعیت اجتماعی اقتصادی و فرهنگی آنها به صورت کنونی گسترش و تجلی یافتهاند. در قرون وسطی سالمندانی که خانواده نداشتند و یا خانواده ی آنها قادر به نگهداری از آنها نبودند،معمولا توسط دیر محل نگهداری میشدند.میتوان گفت که دیر اولین محلی است که برای نگهداری و مراقبت از سالمندان تنها و نیاز مند اختصاص مییافته است.در این خانهها با سالمندان مانند دیوانه ها رفتار می شد و از هر 10 نفر ،8 نفر به ناراحتی روانی دچار می شد و 2 نفر جان خود را از دست میدادند.این آمار تکان دهنده حقیقت انکار ناپذیری است که امروزه متخصصان پیری شناسی و پیر درمانی در دنیا به آن واقفند.
در بسیاری از کشورها برای جلوگیری از عوارض روانی دورهی بازنشستگی به منظور ادامه ی زندگی اجتماعی و حفظ خصوصیات اجتماعی و روانی افراد سالمند،باشگاههای مخصوص سالمندان تاسیس گردیده استکه در آنها وسایل متعددی برای تفریح، سرگرمی و ورزش و مطالعه و غیر وجود دارد همچنین در بسیاری از باشگاهها محلهای برای اقامت افراد سالمند در نظر گرفته شده که خانه ی سالمندان نامیده میشود و افراد سالمند با پرداخت مبلغی به طور ماهیانه یا سالیانه و در بعضی از مراکز ویژه که احتمالا توسط دولتها به حمایت از سالمندان تاسیس گردیده اند، به طور رایگان و با شهریه کمی اقامت میکنند.امروزه بیش از چند میلیون خانه ی سالمندان در دنیا وجود دارد که دولتها مبالغ زیادی صرف هزینه ی نگهداری و بهداشت و درمان سالمندان بی کس و بی خانمان می نمایند. ولی با وجود این ،خانه ی سالمندان بوده و جای خانواده را پر نمیکند چرا که عواطف و احساسات موجود در - خانه سالمند - همیشه میان خانوادهها در این خانهها کم است.
با توجه به این مساله ی مهم که هرچه افراد پیرتر میشوند، به سمت خانه تمایل پیدا میکنند و اهمیت خانه به عنوان پناهگاه، هرچه که بقیه عوامل اجتماعی از زندگی فرد محو میشوند،افزایش مییابد و همچنین از آنجا که آسایشگاههای کنونی غالباً در اماکنی تشکیل شده اند که برای این کار ساخته نشده و اغلب آنها شرایط رفاهی و ایمنی لازم را برای زیستن سالمندان ندارند، لذا تحقیقاتی مبنی بر ارایه ضوابطی کامل و مناسب جهت طراحی این گونه سالمندان بسیار لازم و ضروری قرار گیرد. البته لازم است تا با برنامه ریزی دقیق و سنجیده ای در این خصوص انجام گیرد تا خانه سالمندان به منزله ی خانه دوم آنان باشد نه به عنوان سالن انتظار مرگ.2 سالمندانی که در خانه ی سالمندان زندگی میکنند سعی بر این دارند که سبک زندگی جدید خود را مشابه با همان الگوی که در زندگی خانوادگی خود داشتند ادامه دهند.بعضی از آنان تمایل به داشتن اتاق خصوصی برای خود دارند زیرا قلمرو شخصی را ارجعترین محیط
· قلمرو شخصی برای خود ایجاد کنند.
· انگیزهی برای ادامه زندگی از خود نشان ندهند.
بنابر این لازم است تا فضای اختصاص یافته برای هر فرد سالمند ساکن آسایشگاه به نحوی طراحی شود تا ضمن تأمین حریم خلوت و زندگی او ، در عین حال امکان حرکت و رسیدگی به اموال او را در آن محدوده به او بدهد و اگر اتاق انفرادی موجود نباشد میتوان با نصب و تعبیه پرده های، واحدهای انفرادی و مستقل ایجاد نمود و نیز لازم است محلهای برای عیادت کنندگان در نظر گرفته شود.3 خانههای سالمندان نبایستی ارتباط خود را با فضای بیرون قطع کنند بنابر این لازم است به موارد زیر توجه شود:
· ایجاد فرصت برای خلوت کردن - تنها بودن -
· ایجاد فرصت برای داشتن فعالیت اجتماعی و مسئولیتهای در جامعه
· ایجاد ارتباط متقبل با دنیای بیرون
· دادن حق انتخاب به سالمندان و نیز حق خودگردانی محیط به آنان
