بخشی از مقاله
چکیده
مقدمه و هدف: انگیزش پیشرفت را در بسیاری از حوزه های فعالیت مثل شغل، مدرسه، هنرهای خانگی یا مسابقات ورزشی و قهرمانی می توان مشاهده کرد. سازه انگیزش پیشرفت تحصیلی در مدرسه به رفتارهایی که به یادگیری و پیشرفت منجر می شود، اطلاق می گردد. پژوهش حاضر با هدف پیش بینی انگیزه پیشرفت از روی متغیرهای خلاقیت، هیجان خواهی و موقعیت کنترل انجام شده است.روش پژوهش: جامعه این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر مشغول به تحصیل در پایه اول مقطع دبیرستان شهرستان مراغه بود. با استفاده از نمونه گیری خوشه ای، چند مرحله ای، نمونه ای به حجم 140 نفر، از بین دانش آموزان پسر پایه اول دبیرستان شهرستان مراغه انتخاب شد. برای جمع آوری اطلاعات از پرسش نامه های خلاقیت عابدی، هیجان خواهی زاکرمن، موقعیت کنترل راتر و انگیزه پیشرفت هرمنس استفاده شد. داده ها با استفاده از تحلیل آماری رگرسیون و همبستگی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته ها: نتایج نشان داد، سازه های خلاقیت، هیجان خواهی و موقعیت کنترل با انگیزه پیشرفت رابطه معناداری دارند. به این ترتیب که با افزایش خلاقیت و هیجان خواهی بر انگیزه پیشرفت نیز افزوده می شود و با کاهش این دو متغیر از میزان انگیزه پیشرفت نیز کاسته می شود. هم چنین انگیزه پیشرفت با موقعیت کنترل درونی ارتباط مستقیم و با موقعیت کنترل بیرونی ارتباط عکس دارد بدین معنا که هرچه موقعیت کنترل، درونی تر باشد، بر میزان انگیزه پیشرفت افزوده می شود و هرچه موقعیت کنترل به سمت بیرونی شدن پیش برود، از میزان انگیزه پیشرفت کاسته می شود.
بحث و نتیجه گیری: بین خلاقیت و انگیزه پیشرفت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد، با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش، خلاقیت، انگیزه پیشرفت را پیش بینی کرد. از طرف دیگر، میان هیجان خواهی و انگیزه پیشرفت نیز ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد، به این ترتیب، با توجه به یافته های این پژوهش، این متغیر نیز انگیزه پیشرفت را پیش بینی کرده است. به علاوه، نتایج این پژوهش ارتباط معنادلر میان موقیت کنترل و انگیزه پیشرفت را آشکار کرده است.
واژه های کلیدی: خلاقیت، هیجان خواهی، موقعیت کنترل، انگیزه پیشرفت، پیش بینی.
مقدمه:
یکی از علوم بشری که نقشی اساسی در تبیین رفتار و حالات انسانی دارد، علم روان شناسی1 است. شاید بتوان گفت که مهم ترین هدف روان شناسی پیش بینی2 رفتار است، بنابراین هر زمینه ای که به این امر مهم کمک کند، باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از زمینه هایی که در علت یابی و پیش بینی رفتار مورد توجه قرار می گیرد، انگیزش افراد است، چرا که محور اساسی بحث در زمینه هایی مانند یادگیری3، ادراک4، تفکر5،عواطف6 و احساسات7، هوش8 و مواردی از این قبیل است - شاملو، . - 1384 جنبه های هیجانی و انگیزشی نقش مهمی را در کسب دانش جدید و یادآوری دانش قبلی در موقعیت جدید ایفا می نمایند. یکی از مهم ترین انگیزه های اجتماعی که بر رفتار انسان تأثیر می گذارد، انگیزه پیشرفت9 است که می توان آن را در پیش بینی و تبیین رفتار انسان مورد توجه قرار داد - غفوری ورنوسفادرانی و همکاران، . - 1387
دانش آموزان از سطوح متفاوتی از انگیزه پیشرفت تحصیلی برخوردارند، به همین علت، در زندگی خود به شیوه هایکاملاً متفاوتی رفتار می کنند. به عنوان نمونه، اشخاصی که از نظر نیاز به پیشرفت در سطح بالایی قرار دارند، نسبت به افرادی که نیاز به پیشرفت ضعیف تری دارند، بیشتر متمایل به تحصیلات دانشگاهی، کسب نمره ای بالاتر و فعالیت های فوق برنامه هستند - اتکینسون، . - 1980 به عبارت دیگر، انگیزش پیشرفت تحصیلی در مدرسه منجر به یادگیری و پیشرفت می شود. انگیزش پیشرفت با عوامل بسیاری در ارتباط است که می توان ویژگی های آموزشگاهی و اجتماعی را از مهم ترین آنها دانست - بهرامی و رضوان، . - 1385 واضعان اصلی نظریه انگیزه پیشرفت مک کللند10، اتکینسون11، کلارک12 و لوول - 1953 - 13 هستند.
انگیزه پیشرفت، یعنی میل یا اشتیاق برای کسب موفقیت و شرکت در فعالیت هایی کهموفقیّت در آن ها به کوشش و توانایی شخصی وابسته است، می باشد - اسلاوین، . - 1385 رابینز - 1993 - 14 انگیزه پیشرفت را گرایشی برای پیشی گرفتن بر دیگران به منظور دستیابی به پیشرفت تعریف کرده است. نخستین شکل بندی روشن از انگیزه پیشرفت را مورای15 در سال 1938 انجام داد. وی انگیزه پیشرفت را با عنوان میل یاگرایش به از میان برداشتن یا غلبه بر موانع و به کار گرفتن نیرو و تلاش برای انجام خوب و سریع کار مشکل، تعریف کرده است، افرادی که از انگیزه پیشرفت بالایی برخوردارند، ترجیح می دهند به کارهاینسبتاً چالش انگیز و مخاطره آمیز که احتمالموفقیّت در آنها وجود دارد، دست بزنند و تکالیفی را انجام دهند که با عملکرد دیگران قابل مقایسه باشد.
آنان در کار خود ثابت قدم اند، وقتی که موفق شدند، کارهای مبارزه جویانه تری را جست و جو می کنند و دوست دارند در موقعیت هایی کار کنند که بر نتیجه آن، تا اندازه ای کنترل داشته باشند - اصفهانی اصل و مهدی پور، . - 1390اولین سازه ای که در این پژوهش، انگیزه پیشرفت را پیش بینی می کند، خلاقیت1 است. خلاقیت، موضوعی است که از اواخر قرن بیستم مورد توجه محافل آموزشی کشورهای جهان قرار گرفته است، زیرا که در حال حاضر در عرصه جهانی، افراد خلاق و مبتکر به عنوان کارآفرینان، منشأ تحولات بزرگی در زمینه صنعتی، تربیتی و خدماتی شده اند - بدری و همکاران، . - 1385 در سال های اخیر با توجه به مشکلات و چالش های پیش روی نظام های اقتصادی و اجتماعی، نظیر نرخ بالای بیکاری، نظام آموزشی ما بیش از پیش، نیاز به آن دارد تا به سمت خلاقیت و نهادینه کردن آن در جامعه حرکت کند - حیدرزاده گان و محمدی، . - 1388
خلاقیت از ابتدای خلقت بشر و همراه با او در تمام شئون زندگی حضور داشته و مبنای تحولات و پیشرفت های بشری بوده است - یگانه دلجو، . - 1384 بنا به تعاریف موجود در حوزه »خلاقیت و نوآوری«2 خلاقیت را می توان توانایی دیدن چیزها با یک نگاه نو و غیر معمولی، دیدن مشکلاتی که هیچ کس دیگر امکان تشخیص موجود بودن آنها را نمی دهد و سپس ارائه رهیافت های جدید، غیر معمول و اثربخش دانست - پلیتیس، . - 2005 در فرهنگ وبستر - 2003 - ، خلاقیت، قدرت و توانایی خلق و ایجاد مفاهیم3 یا به کارگیری آن در شکل جدید از طریق مهارت های ذهنی4 تعریف شده است - سام خانیان، . - 1384 گیلفورد5 نیز با نگاهی بر اساس ویژگی های شخصیتی فرد خلاق، خلاقیت را مجموعه ای از توانایی ها و خصایصی می داند که موجب تفکر خلاق می گردد - نیاز آذری و همکاران، . - 1390 آیزنک6 عنوان می کند که خلاقیت به سه متغیر بستگی دارد که هر کدام به عوامل متعددی تقسیم می شوند. این متغیرها عبارت اند از: شناخت7، محیط8 و شخصیت.9 عوامل تشکیل دهنده شناخت شامل هوش و مهارت ها می باشد. متغیرهای محیطی شامل عوامل
