بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر تعیین رابطه هیجانات تحصیلی مربوط به کلاس و هیجانات مربوط به یادگیری با اعتماد به حل مسئله در دانش آموزان پایه ششم ابتدائی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر دانش آموزان پسر پایه ششم ابتدایی شهر تهران بودند. روش نمونه گیری در این پژوهش از نوع تصادفی خوشه ای چند مرحله ای بود که بر این اساس 340 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. به منظور گردآوری اطلاعات از پرسش نامه های هیجانات تحصیلی پکران و همکاران - 2005 - و حل مسئله هپنر - 1988 - استفاده شد. برای تحلیل داده های پژوهش علاوه بر آمار توصیفی، روش آماری تحلیل رگرسیون چندگانه به روش همزمان - ورود - به کار برده شد. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که لذت مربوط به کلاس - P <0/01 - ، امیدواری نسبت به کلاس - P <0/01 - نگرانی نسبت به کلاس - P <0/01 - ، شرمندگی نسبت به کلاس - P <0/01 - ، ناامیدی مربوط به کلاس، خستگی مربوط به کلاس، امیدواری مربوط به یادگیری - P<0/05 - ، شرمندگی مربوط به یادگیری - P<0/01 - ، خستگی از یادگیری - P<0/01 - می تواند حل مسئله در دانش آموزان را پیش بینی کند.
واژههای کلیدی:هیجانات تحصیلی مربوط به کلاس، هیجانات مربوط به هیجانات یادگیری، اعتماد به حل مسئله.
-1 مقدمه
امروزه مسأله موفقیت یا فقدان موفقیت در امر تحصیل از مهمترین دغدغه های هر نظام آموزشی در تمامی جوامع است. موفقیت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان هر جامعه نشان دهنده موفقیت نظام آموزشی در زمینه هدف یابی و توجه به رفع نیازهای فردی است. بنابراین، پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یکی از شاخص های مهم در ارزیابی آموزش و پرورش است و در واقع تمام کوشش ها و کشش های این سازمان برای جامه عمل پوشاندن به این امر است. به عبارتی، جامعه و به ویژه آموزش و پرورش، نسبت به سرنوشت، رشد و تکامل موفقیت آمیز و جایگاه فرد در جامعه، علاقمند است و انتظار دارد که فرد بتواند در جوانب گوناگون اعم از ابعاد شناختی، اجتماعی، هیجانی و رفتاری پیشرفت کند و تعالی یابد.
با توجه به این که میزان پیشرفت و افت تحصیلی یکی از ملاک های کارایی نظام آموزشی است. از این رو، کشف و مطالعه متغیرهای تأثیر گذار بر عملکرد تحصیلی به شناخت بهتر و پیش بینی متغیرهای موثر در مدرسه می انجامد.[ 1] در این رابطه می توان گفت که یکی از مهمترین متغیرهای تأثیر گذار بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان، هیجانات تحصیلی است. هیجانات تحصیلی عبارت است از فراز و نشیب هایی که دانش آموز در کلاس درس و در رابطه موضوعات درسی تجربه می کند. این هیجانات می توانند بر کیفیت عملکرد فرد تأثیر گذار باشند و موجبات موفقیت یا عدم موفقیت وی را در امور وابسته به تحصیل فراهم آمورند.
ولی با وجود این که هیجانات تحصیلی چنین تاثیر مستقیمی بر نحوه یادگیری و آموزش دانش آموزان دارند، می توان گفت که تحقیق و پژوهش در زمینه هیجان های تحصیلی نادیده گرفته شده و بررسی های اندکی در این مورد صورت گرفته است .[2] هیجانات تحصیلی نسبت به اثراتی که محیط برهیجانات دانش آموزان دارد، نقش مهمتری در ارزیابی و پیشرفت تحصیلی ایفا می کنند و این یعنی این که هیجانات تحصیلی مستقیما با یادگیری، آموزش کلاسی و پیشرفت تحصیلی ارتباط دارد .[3] حل مسئله یکی از روش های است که بیشترین قابلیت را برای کمک به آموزش و پرورش و نیل به این هدف دارد، چرا که اندیشه زیر بنایی حل مسئله این است که باید به جای کمک به فراگیر برای مقابله با تک تک مشکلات خود، به او روش کلی برخورد با مسائل مختلف را آموزش داد.
هدف اصلی شیوه حل مسئله، تعیین موثرترین بدیل است، که می توان به دنبال آن از سایر عملیات کنترل شخصی سود جست تا فراگیر به عمل کردن در مسیری که برگزیده است برانگیخته شود و به آن ادامه دهد. بنابراین، حل مسئله به مرحله حیاتی اولیه ای در فرایند کلی تر کنترل خود بدل می شود که اغلب با عبارت هایی از قبیل استقلال، شایستگی و اتکای به نفس توصیف می شود .[4] با توجه به اهمیت و نقش هیجانات و به دنبال آن حل مسئله در امر آموزش و پرورش، پژوهش حاضر به رابطه بین هیجان های تحصیلی مربوط به کلاس و هیجان های تحصیلی مربوط به یادگیری با اعتماد به حل مسئله در دانش آموزان ابتدایی می پردازد.
فرضیه های پژوهش
-1 بین هیجان های تحصیلی مربوط به کلاس و اعتماد به حل مسئله در دانش آموزان پسر پایه ششم ابتدائی رابطه وجود دارد.
-2 بین هیجان های تحصیلی مربوط به یادگیری با اعتماد به حل مسئله در دانش آموزان پسر پایه ششم ابتدائی رابطه وجود دارد.
-3 بین هیجان های تحصیلی مربوط به کلاس و هیجان های تحصیلی مربوط به یادگیری در دانش آموزان پسر پایه ششم ابتدائی رابطه وجود دارد.
جامعه آماری مطالعه حاضر کلیه دانش آموزان پسر پایه ششم ابتدائی منطقه چهار شهر تهران می باشد که در سال تحصیلی 94 - 95 مشغول به تحصیل می باشند. مطابق آمار آموزش و پرورش منطقه، حجم این جامعه برابر با 3000 نفر می باشد. در مطالعه حاضر برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای استفاده شد. روش نمونه گیری بدین ترتیب بود که مدارس مورد پژوهش از میان مدارس ابتدائی پسرانه منطقه چهارم به شیوه خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند، و طبق جدول مورگان تعداد 340 نفر از دانش آموزان پسر ابتدائی پایه ششم مورد مطالعه قرار گرفتند.
ابزار گردآوری اطلاعات به قرار زیر می باشد: پرسشنامه هیجان های تحصیلی پرسش نامه هیجان های تحصیلی توسط پکران و همکاران ساخته شده است؛ این پرسش نامه شامل 232 سوالاست که در آن 24 مقیاس در سه بخش هیجان های مرتبط با کلاس، هیجان های مرتبط با یادگیری و هیجان های مرتبط با آزمون سازماندهی شده است. هر یک از مقیاس های پرسش نامه شامل سوال هایی هستند که مولفه های عاطفی، شناختی، انگیزشی و روان شناختی هیجان مربوط به خود را سنجش می کنند. در این پرسش نامه مقیاس پنج تایی لیکرتی استفاده شده است. مقیاس های این پرسش نامه هم هیجان های مرتبط با فعالیت و هم هیجان های مرتبط با پیامد را مورد سنجش قرار می دهند.
مقیاس های هر کدام به تفکیک شامل: هیجان های مرتبط با کلاس: این بخش شامل 80 سوال است که هشت نوع هیجان مرتبط با کلاس را اندازه گیری می کند که شامل لذت، 10 سوال؛ امیدواری، 8 سوال؛ غرور، 9 سوال؛ خشم، 9 سوال؛ اضطراب، 12 سوال؛ شرم، 11 سوال؛ ناامیدی، 10 سوال؛ خستگی، 11 سوال. مقیاس های هیجان مرتبط با یادگیری، که این بخش شامل 75 سوال است که هشت نوع هیجان مرتبط با یادگیری را مورد سنجش قرار می دهد. این مقیاس ها عبارتند از: لذت، 10 سوال؛ امیدواری، 6 سوال؛ غرور، 6 سوال؛ خشم، 9؛ اضطراب، 11 سوال؛ شرم، 11 سوال؛ ناامیدی، 10 سوال؛ خستگی، 11 سوال. پکران روایی محتوایی پرسش نامه را با استفاده از نظر متخصصان روان شناسی تعلیم و تربیت به دست آورده است.
با بهره گیری از روش آلفای کرانباخ ضریب همبستگی 0/75 تا 0/93 نشان دهنده هماهنگی درونی ابزار است [5] روایی سازه پرسش نامه از طریق تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تأییدی در پژوهش های گوئتز و همکاران تأیید شده است. [5] در نتایج پژوهش خود برای برآورد پایایی پرسش نامه هیجانات تحصیلی ضرایب آلفای کرونباخ محاسبه کردند. نتایج نشان می دهد این پرسش نامه، همسانی درونی بالایی دارد و با توجه به این که نمره کل ندارد و مجموعه ای از زیر مقیاس های گوناگون است؛ آلفای کرونباخ برای هر زیر مقیاس به طور جداگانه گزارش شده است؛ بنابراین با توجه به یافته های پژوهش مذکور می توان نتیجه گرفت پرسش نامه هیجان های پیشرفت تحصیلی در نمونه ایرانی، پایایی و همسانی درونی قابل قبول و بالایی دارد.
پژوهش کدیور و همکاران همسو با پژوهش های متعددی که برای تأیید تحلیل عاملی این ابزار در سایر کشورها انجام گرفته است، روش تحلیل عامل تأییدی برای بررسی روایی سازه زیر مقیاس های گوناگون پرسش نامه در نمونه ایرانی به کار رفته است که نتایج با ساختار عاملی معین شده، هماهنگ است و روایی سازه مطلوب و قابل اعتمادی را عرضه می کند و بنابراین برازندگی مدل عاملی پکران و همکاران را تایید می کند.[5] حل مسئله پرسش نامه حل مسئله توسط هپنر و همکاران برای درک پاسخ دهنده از رفتارهای حل مسئله شان تهیه شدهاست. برای سنجش این ابزار شامل 35 ماده است که به صورت لیکرت 6 درجه ای از کاملا موافقم با نمره 1 تا کاملا مخالفم با نمره 6 است؛ دامنه نمره درک از توانایی حل مسأله 32 -192 است و نمره پایین تر نشان دهنده درک بالاتر از توانایی است.
ضریب آلفا برای کل پرسش نامه درک از توانایی حل مسئله 0/83 - 0/89، عامل اعتماد در حل مسأله، 0/76 - 0/79، عامل شیوه اجتناب گرایش به مسأله؛ 0/76 - 0/84، عامل کنترل شخصی گزارش شده است. هیپنر و همکاران روایی همگرای ابزار خود را از طریق بررسی ارتباط بین نمرات این پرسش نامه با سایر آزمون های موجود حل مسئله بررسی کردند که نشان دهنده ارتباط معنا دار آماری بود. در مطالعه [6] برای تعیین روایی ابتدا این پرسش نامه ترجمه و پس از تایید آن توسط دو عضو هیات علمی دانشگاه تبریز از نظر ترجمه و تناسب با موقعیت فرهنگی در اختیار 8 نفر از اعضای هیات علمی دانشکده پرستاری و مامایی ایران قرار گرفت تا در خصوص روایی محتوایی آن قضاوت کنند. لازم به ذکر است که در مطالعه حاضر از زیر مقیاس اعتماد به حل مسئله استفاده شد.در این پژوهش به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و شاخص های مرکزی - میانگین و شاخص های پراکندگی و نمودار و انحراف استاندارد - استفاده شده است. روش مورد استفاده شده برای پژوهش حاضر روش آماری تحلیل رگرسیون چند گانه به روش ورود - همزمان - استفاده شد.
تحلیل نتایج
چنانچه در جدول - 1 - مشاهده می شود، آزمودنی ها به طور متوسط در پرسشنامه "اعتماد به حل مسئله" نمره 29/35 بدست آوردند، انحراف استاندارد گزارش شده نیز 6/62 می باشد؛ همچنین چولگی و کشیدگی ناچیز توزیع حکایت از نرمال بودن شکل توزیع دارد.
