بخشی از مقاله
چکیده
انسان به گونهاي آفریده شده که از دیرباز، براي بهتر زندگی کردن خود و به دست آوردن رفاه، دست به اختراع، اکتشاف و خلاقیت زده است. در قرن حاضر، خلاقیت بشر، او را به سفرهاي فضایی، دریایی و دور از دسترس رهنمون گشته است. همه آنچه که میبینیم، حاصل فکر خلاق انسان است و حیرت نوع خود را نیز برانگیخته است.امروزه پرواز و حرکت ماهوارهها مؤید این قول است.وجود ایستگاههاي فضایی، رایانههاي سریع و پرقدرت،وسایل پزشکی مدرن از نوع سیستمهاي لیزري و...گواه خلاقیت و نوآوري انسان است.با کمی دقت،میتوانیم آثار خلاقیت انسان را به خوبی مشاهده کنیم. روشن است که انسان امروزي بیش از انسانهاي پیشین دست به خلاقیت زده و آنچه را که در این چند دههء اخیر ساخته، از تمام ساختههاي دوران پیدایش انسان بیشتر است.
هدف نوشتار حاضر بررسی تأثیر خلاقیت بر یادگیري دانش آموزان می باشد که جهت تحقق این موضوع، مؤلفه هایی چون اهمیت خلاقیت، زمینه هاي شکوفایی خلاقیت، عوامل مؤثر در رشد خلاقیت، ویژگی هاي دانش آموزان خلاق و ... مورد مداقه قرار خواهند گرفت. از این رو روش غالب در این مقاله، روش کتابخانه اي و با استفاده از ابزار فیش برداري اقدام به جمع آوري اطلاعات و داده هاي لازم خواهد شد. همچنین می توان به مهمترین نتیجه اشاره نمود که یکی از مهمترین نتایج بحث، تأثیر مثبت خلاقیت بر یادگیري دانش آموزان اشاره نمود.
مقدمه
در هر کشورى عرصه تعلیم و تربیت جمعیت فراوانی را دربرگرفته است. بررسیها نشان میدهد که بیشتر این جمعیت را فراگیرانی تشکیل میدهد که نسل جوان و آیندهسازان هر جامعه است. از طرف دیگر خلاقیت و نوآورى عنصرى است که میتواند پیشرفت همهجانبهاى را براى یک کشور رقم بزند. نسل جوان مهیا و مستعد، زمانی میتواند خلاق و نوآور باشد که در نظام تعلیم و تربیت خلاق و نوآور فعالیت نموده، رشد یافته و تکامل و شکوفایی را شاهد باشد. نظام تعلیم و تربیت داراى چهار رکن اصلی است. اجزاى انسانی، در برگیرنده مدیران در سطوح سهگانه عالی، میانی و اجرایی، معلمان و مربیان، فراگیران و کارکنان آموزشی است.
خلاقیت و نوآورى در عرصه نظام تعلیم و تربیت به همه ارکان و اجزایش، زمانی به ثمر مینشیند که به صورت فرهنگ و نهضت مستمر و پویایی جوشش داشته باشد. نظام تعلیم و تربیت خلاق، نظامی است که مدیران سطوح مختلف، معلمان و مربیان، فراگیران، کارکنان آموزشی و همه کسانی که به طور مستقیم و غیرمستقیم در این روزگار تأثیرگذارند به خلاقیت و نوآورى اعتقاد داشته و از شناخت لازم برخوردار باشند. در چنین وضعیتی خلاقیت و نوآورى در تمام زوایاى نظام تعلیم و تربیت جارى است و میتواند منشاء تولید علم و خدمات، شکوفایی استعدادها و رشد و تکامل مادى و معنوى را فراهم سازد.
براي پرورش تفکر خلاق باید سعی شود که مسئولیت تصمیم گیریها و عمل به دانش آموز واگذار شود. تحقیقات انجام شده نشان دادند که شرکت دادن دانش آموزان در تصمیم گیري ها و برنامه ریزي و محتوایی که با فعالیت دانش آموزان ارائه شود، سبب پرورش زمینه هاي مختلفی در دانش آموزان می شود. مدارس باید دانش آموزان رانسبت به توانایی ها و استعدادشان آگاه سازند. آنان در آغاز تحصیل باید این حقیقت مهم را بدانند که خود بی همتایی را می سازند و آینده بی همتایی را هم خواهند داشت. همین که دانش آموز بالغ شد، باید اساس بی همتا شدن را در او عمیق و کامل کرد. او بایستی از همان سال اول مدرسه، به بی همتایی هر یک از اطرافیان خود نیز پی ببرد.
بدون اعتقاد به زیستن براي خود شکوفایی و یاري دیگران در شکوفا سازي خویش، تلاش براي پرداختن به خود، به نوعی انحطاط ناسالم خود پرستی منجر می شود .خود خلاق براي شکوفایی درست، به خودهاي دیگر نیازمند است. نقش معلم در پرورش خلاقیت دانش آموزان بصورت نقش محوري و به عنوان سکاندار علم و دانش می باشد. ایجاد نمودن روحیه پژوهش در دانش آموزان، ایجاد انگیزه، ابتکار و تشویق دانشآموزان به فعالیت هاي غیر کلاسی، ایجاد علاقه به مطالعه، پر تحرك بودن و فعالیت و پویایی، نوآوري در طرح درس، پشتکار و جدیت، استفاده از حداقل امکانات جهت آموزش، داشتن ابتکار در تدریس، دارا بودن اعتماد به نفس، انعطاف پذیري، استفاده از فعالیت هاي فوق برنامه ي رسمی و غیر رسمی، توجه به تفاوت هاي فردي دانش آموزان، استفاده از وسایل کمک آموزشی، منضبط بودن و داشتن دانش کافی که معلمان و مربیان خودشان عملا آنها را درونی نموده و بدانها پایبند می باشند.
تعریف خلاقیت
تمدن بشر مرهون اندیشه خلاق آدمی بوده است و دوام آن نیز بدون بهرهگیري از خلاقیت غیر ممکن خواهد بود،که عالیترین عملکرد ذهن انسان محسوب میشود. در وضعیت کنونی،خلاقیت نه یک ضرورت،بلکه شرطی براي بقاست.بنابراین،لازم است نظام آموزشی بر تربیت و پرورش افرادي تأکید کند که به حل خلاق مسائل پیشبینیناپذیر قادر باشند. - تورنس، - 1373 تورنس در تعریف و توصیف خلاقیت، با تعریف دقیق از آن مخالفت میکند و میگوید حتی اگر مفهوم دقیقی از خلاقیت داشتیم، در قالب کلمات درآوردن آن دشوار بود.
بنابراین، اگر قرار است خلاقیت را به طور علمی بررسی کنیم، باید تعریفی تقریبی از آن داشته باشیم و بعضی از تلاشها براي تعریف خلاقیت، اشتراکهاي زیر را دارند: جدید بودن، حقیقی، تعمیمپذیري، جالب بودن، و توانائیهاي ذهنی - سیالی، انعطاف، اصالت و توضیح اجزا - به همین منظور به اعتقاد گیلفورد خلاقیت نوعی توانایی فکري است، که در آن اطلاعات گذشته به هم نزدیک میشود و محصولی جدید ایجاد میکند - آدمند،1373،ص . - 103 مزلو نیز خلاقیت را چنین تعریف میکند: خلاقیت در ابتدا از روان ناهشیار سرچشمه میگیرد.
ایدههاي تازه - یا نوآوري واقعی - است که با آنچه در حال حاضر وجود دارد کاملا متفاوت است - حسنی،1380،ص . - 8 تورنس ضمن تأکید بر عنصر تازگی یک اصل دیگر را به این مجموعه اضافه کرده است. به اعتقاد او خلاقیت ضمن بهرهمندي از عنصر تازگی و بدیعی بودن باید تناسب هم داشته باشد. اصل تناسب - مفید بودن - با کارایی اجتماعی و عمومی ارتباط دارد. - پیرخائفی، - 5 : 1377 بنابراین،از یک دیدگاه خلاقیت عبارت است از توانایی فرد براي تولید ایدهها،نظریهها، پیشنهادها یا اشیاء جدید و بدیع و بازسازي مجدد در علوم و سایر زمینهها،که متخصصان آن را اصیل و از نظر علمی،زیباشناسی،تکنولوژي و اجتماعی باارزش تلقی میکنند. - شهرآراي، - 1374
روش تحقیق
در این تحقیق از روش توصیفی - کتابخانه اي - می باشد. تعریف روش تحقیق کتابخانه اي : گاهی پژوهشی در کتاب ها، اسناد، منابع و آراء و نظریات و در فضاي محدود کتابخانه شکل و انجام می گیرد که نام این نوع تحقیقات کتابخانه اي است و از منابع مکتوب دسته اول استفاده می شود. - محمدي، 1374، ص - 66 ابزارگردآوري اطلاعات: کتب و مجلات تخصصی و فیش برداري، استفاده از کتابخانه و سایت هاي اینترنتی است.
پیشینه تحقیق
1. در تحقیقی که عباس ترکمانی در سال 1394 تحت عنوان بررسی تأثیر قصه گویی بر خلاقیت دانش آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی شهرستان تربت جام انجام داده است، به این همه دست یافته است که در دنیاي کودکان قصه می تواند نقش تعیین کننده اي در زندگی حال و اینده ایشان داشته باش. در دنیاي بزرگسالات تصویر سازي ذهنی و اعتماد به نفس ایشان، نقش دارد و این نتیجه که قصه گویی بر خلاقیت و عزت نفس دانش آموزان ابتدایی تأثیر معناداري دارد.
2. در سال 1394 مقاله اي تحت عنوان اثر بخشی نرم افزار آموزشی بر میزان خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس ریاضی به قلم متین قاسمی سامنی و مریم فلاحی نوشته شده که هدف آن بررسی اثر بخشی نرم افزار آموزشی بر میزان خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پسر پایه پنجم ابتدایی شهر تهران بوده که این پژوهش نشان داد که آموزش نرم افزاري بر میزان خلاقیت و پیشرف تحصیلی درس ریاضی تأثیر مثبت دارد.
