بخشی از مقاله
چکیده:
درمبان موجودات تنها انسان است که احساس مسئولیت می کند و همین احساس مسئولیت او را وادار می سازد که دغدغه خود و دیگران را داشته باشد. مسئولیت پذیری زمینههای گوناگونی دارد؛ از جملهمسئولیت پذیری در قبال جامعه، محیط زیست، و به ویژه مسئولیتپذیری در قبال خود و خدا. یکی از انواع مسئولیت پذیریها،مسئولیت پذیری در قبال شغل آینده است.در این تحقیق به بررسی ابعاد مختلف مسئولیت پذیری دانشجو معلمان در قبال شغل آینده شان پرداخته میشود.این تحقیق از نوع کتابخانهای است که به شیوه ء توصیف و تحلیل ارائه میگردد. بررسی ابعاد مختلف مساله دانشجو ومسئولیتپذیری نشان داد که مسئولیت پذیری دانشجو معلمان در قبال شغل آینده شان، در چند زمینه اهمیت بیشتری دارد:ارتقای سطح علمی، ارتقای رفتاری، ارائه ی بهترین خدمات و ارائه خدمات فرهنگی و تربیتی به جامعه که از این میان مورد اخیر باید مورد توجه خاص قرار گیرد.
کلید واژگان : دانشجو، مسئولیت پذیری، آینده شغلی، دانشجو معلم.
مقدمه
در اهمیت "مسئولیت" همین بس که گفتهاند:مسئولیت یک معیار برای انسانیت است. انسان آن کسی است که در مقابل انسانهای دیگر احساس مسئولیتکند، احساس کند مسئول جامعه خویش است و یا حتی مسئول خودش است. - مطهری، ٌَََ :ٍََ - گلاسر انسان مسئولیت پذیر را، به عنوان انسان کامل معرفی می کند.آلبرت آلیس ٌفرد را مرکز عالم قرار می دهد و اورا مسئول اعمال و احساسات خویش میداند - کردلو ، ٌََْ: ِ - .اختیار و مسئولیت پذیری لازم و ملزوم یکدیگرند.همانگونه که اختیار بدون مسئولیت، زمینه ساز بی بندو باری و بی نظمی است، مسئولیت بدون اختیار هم قابل تصور نیست. - سبحانی نیا،ٌٍَُ: ُُ -
در قرآن آیات فراوانی وجود داردکه اهمیت مسئولیتپذیری را برای انسان بیان میکند، از جمله آیه ء"ولاتزر وازره وزر اخری": هیچ گناهکاری بار گناه دیگری را نمیکشد. در این آیه "وزر"به معنیِ بار سنگین است ودر برخی از تفاسیر به معنای گناه و مسئولیت نیز آمده است؛ یعنی در روز رستاخیز هر کس مسئول پاسخ گویی به اعمال خویش است. اهمیت مسئولیتپذیری به اندازهای است که در بسیاری از تفاسیر منظور از "امانت الهی " را "قبول مسئولیت" دانستهاند. مسئولیتپذیری زمانی تحقق میپذیرد که انسان با اراده و اختیار، کاری را انجام دهد. همچنین مسئولیت در جایی اعتبار دارد که فرد دارای قدرت تمییز و ادراک باشد و از نظر عقلی و شرعی
زمانی میتوان فردی را بازخواست کرد که مسئولیت خود را شناخته باشد. - همان: - با بینش دینی انسان هم حق دارد و هم تکلیف، علاوه بر آنکه افراد هر یک طالب حقوق خود هستند، در برابر رعایت حقوق دیگران احساس مسئولیت می کنند و خود را در پیشگاه خداوند مسئول میداند. البته در اسلام بیش از آنکه از حق و طلب آن از دیگران سخن گفته شود، وظیفه و مسئولیت آنان یاد آور شده است که خود نوعی پاسداشت و احیای حقوق آدمیان است. - سبحانی نیا، -
بیان مساله
از نظر اسلام فرد، مسئول اعمال خود می باشد؛ او نه گناهکار آفریده شده و نه گناهانش برای دیگری نوشته میشود. " لیس لی الانسان الّا ما سعی": انسان حاصل کوشش خود را به دست می آورد. - سوره نجم:آیه ٌَ - . بر اساس این آیه، نتیجه ء عمل هر فرد به خود او بازمی گردد و بر اساس این حدیث شریف و منقول از رسول خدا که می فرمایندکلّکم:» راع و کلّکم مسئول عن رعیّته:« همه ء شما دربرابر یکدیگرمسئول می باشید، همه ء انسان ها در قبال یکدیگر مسئولیت دارند - شریعتمداری، - مولای. متّقیان نیزبر مسئول -بودن انسان تاکید کرده استاتّقواالله:" فی عباده و بلاده فانّکم مسئولون حتّی عن البقاع و البهایم ":شما در پیشگاه خداوند، مسئول بندگان خدا،شهرها، خانهها و حیوانات هستید. - نهج البلاغه.خطبهٌّْ - با توجه به نقش مسئولیتپذیری در این مقاله ابتدا، مسئولیتپذیری و انواع و ابعاد آن مورد بررسی قرار گرفت.
مسئولیتپذیری از فضایلی است که هم در دین بر آن سفارش شده است و هم در علومی چون علوم تربیتی و روانشناسی و اجتماعی بررسی و بر نقش مثبت آن تاکید گشتهاستانسان. به تناسب محیط و جایگاههای مختلف، مسئولیتهای متنوّعی پیدا میکند؛ مثلا دانشجو در دانشگاه مسئولیتهایی متناسب با آن مکان و جایگاه، متوجهاش میشود. در این میان دانشجویان دانشگاه فرهنگیان به سبب آنکه در بدو تحصیل در دانشگاه، صاحب شغلی میشوند که در پایان تحصیل باید آن را انجام دهند، مسئولیتهایی مضاعف بر دوششان قرار میگیرد. در این مقاله مسئولیتهای دانشجومعلمان در قبال شغلشان بررسی میگردد. برای انجام این تحقیق، کتب دست اول در این زمینه مورد مطالعه قرار گرفت و سپس انواع مسئولیتهای دانشجومعلمان معرفی گردید.
ضرورت تحقیق
انسان تنها با وقف خود و همراه با احساس مسئولیت در برابر تکالیف مشخص، میتواندآنچه را در او بالقوه نهفته است، به مرحله ء اجرا در آورد. - برزینکا،ٌٌَْ: ٍِ - بر اساس سخن مذکور میتوان گفت اگر انسان احساس مسئولیت نکند نمیتواند نیروهای بالقوه خود را بالفعل سازد. در این مقاله مسئولیتپذیری دانشجومعلمان در برابر شغل آیندهشان بررسی میشود تا این بخش از فرهنگیان کشور متوجه
حسّاسیت شغلشان بشوند و بتوانند بر اساس حسّ مسئولیتپذیری، خود را آماده ء انجام مسئولیتهای آتیشان سازند و استعدادهای بالقوهشان را بالفعل سازند.یکی از ضرورتهای دیگر انجام این تحقیق آن است که در سند تحول بنیادین بر تربیت انسانهای متعهّد به مسئولیتها تاکید شده است و حتی پرورش انسانهای متعهّد به مسئولیتها از اهداف کلان شمرده شده استت. - سند تحول بنیادین آموزش و پرورش: - ضرورت. دیگری که انجام این تحقیق را ضروری میسازد آن است که تا کنون درباره این موضوع پژوهشی مستقل و مختصّ دانجویان انجام نشده است.
پیشینهء تحقیق
با توجه به این نکته که "مسئولیتپذیری " هم در حوزهء دین مورد توجه و تاکید قرار گرفته است و هم در نظریات روانشناسان و متخصّصان تعلیم و تربیت و جامعهشناسان بررسی شده است در زمینه اصلء موضوع ؛یعنی مسئولیتپذیری کتب متعدّد نوشته شده است، اما دربارهء مسئولیتهای دانشجومعلمان در برابر شغل آیندهشان تاکنون تحقیقی انجام نشده است.
بحث
تعریف مسئولیت
اصل مسئولیت،مبتنی بر ویژگی مقاومت و تاثیرگذاری بر شرایط در انسان،بیانگر آن است که باید مقاومت فرد را در قبال شرایط افزایش دادو او را چنان گردانید که به جای پیروی از فشارهای بیرونی، از الزام های درونی تبعیت کند. پیروی از این الزامهای درونی را احساس مسئولیت یا احساس تکلیف می نامند. فردی که در برابر انجام یا ترک عملی احساس مسئولیت میکند، خودرا تحت تاثیر "باید"ی از درون می بیند."باید"ی که در عین حال هم الزام آور است و هم نسبت به آن احساس یگانگی و خودی دارد.در حالی که "باید" های بیرونی، گاه فقط الزامآورند، اما فرد نسبت به آنها احساس بیگانگی و دوگانگی دارد - باقری، - . در نگرش اسلامی،انسان با الزامها و بایدهای بیرونی رو به رو استخداوند.
بایدهایی را در برابر انسان نهاده است که تخطّی از آنها مجازات در در پی دارد، اما این باورها در عین حال منطق پذیر و قابل دفاع است و بنابراین در پیروی از آنها نیازی به اجبار نیست وفرد در برابر باید ها و نباید ها مسئولیت دارد - همان، - . "مسئولیت" به معنای پاسخگو بودن و مورد بازخواست قرار گرفتن است. "مسئولیت،"مرادفِموظّف بودن یا متعهّد بودن به انجام امری است. این واژه با واژههایی مانند وظیفه، تکلیف،تعهدو حق تلازم دارد؛ زیرا تا وظیفهای بر عهده کسی نباشد،مسئولیتی در قبال انجام و ترک آن نخواهد داشت و هر گاه سخن از حق به میان میآید،تکلیف و مسئولیتی هم در پی آن خواهد بود وبا اثبات حق برای یک طرف، تکلیف و مسئولیتی متوجه طرف دیگر خواهد شد. - سبحانی نیا،102،" - 1392
مسئولیت"رابطهء مستقیمی با شناختها و با شناخت حکمت و شعور در هستی دارد. مسئولیت زمانی مفهوم پیدا میکند که هستی خدایی،حکمتی و شعوری باشد. - صفایی حائری،24، - 1389یکی از مهمترین پرسشها این است که چگونه میتوان وجود مسئولیت را برای انسان به اثبات رساند؟ از دیدگاه دین به روشهای زیر میتوان احساس مسئولیتپذیری را توجیه کرد:
-روش مواجهه با نتایج عمل: هنگامی که فرد میبیند پیامد عمل او زیان خود او را در پی دارد،یا آنکه به سود خود اوست، زمینه ء مناسب برای یافتن انگیزه درونی نسبت به انجام و ترک عمل را یافته است؛
- روش تحریک ایمان:به کار گیری این روش نیز احساس مسئولیت و الزام درونی را در آدمی بر پا می کند که به سبب مبتنی بودن بر ایمان به خدا آن را احساس تکلیف نیز می گویند. در این روش قوه ء محرکه، ایمان به خداست و آن مستلزم فراتر رفتن از خود خواهی بسیط اولیه است؛
-روش ابتلا:"ابتلا" آزمودن است و از این رو به آن "ابتلا" گفتهمیشود که گویی فرد در اثر کثرت آزمایش فرسوده میشود.این روش مبتنی بر ویژگی مقاومت و تاثیرگذاری بر شرایط انسان است. مراد این است که فرد علیرغم فشار و اقتضای شرایط خود، مبدا
