بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر در زمینه ی دانشجو و مسئولیت پذیری ،چالش ها و راهکارها است. هدف اصلی این پژوهش دستیابی به راهکارهای لازم برای پرورش دانشجوی مسئولیت پذیر است. این تحقیق از نوع نظری کاربردی است و روش تحقیق آن توصیفی و روش جمع آوری داده های آن کتابخانه ای است. مسئولیت پذیری در سطوح فردی و اجتماعی ضرورتی اجتناب ناپذیر برای هر جامعه ای است،به خصوص در دانشجویان که آینده سازان کشور هستند این امر نمود بیشتری پیدا میکند.
نهاد های اجتماعی از جمله خانواده، مدرسه، دانشگاه و...نقش مهمی در جهت دهی مثبت یامنفی برای رسیدن به اهداف مورد نظر مؤثرند. تغییر رویه جامعه به سوی جهانی شدن و همراه شدن آن بافرد گرایی، مسئولیت گریزی و کاهش توجه به مسائل تربیتی در دانشگاه مشکلاتی را برای کشور به وجود آورده است که منجر به عدم تشکیل جامعه ای مطلوب می شود. یکی از مهم ترین نهاد های اجتماعی که با تغییر نگرش در اهداف تربیتی دانشجو می تواند افرادی مسئولیت پذیر تربیت کند، دانشگاه است. دین باوری و سبک زندگی اسلامی و اجتماعی شدن نیز در روند مسئولیت پذیر کردن نقش مهمی ایفا می کنند.
.1مقدمه
مسئولیت در لغت به معنای موظف بودن و یا متعهد بودن به انجام امری است - دهخدا، بی تا: . - 447/34 مسئولیتپذیری نوعی احساس التزام به عمل با واکنش شدید در موقعیتهای گوناگون به دلیل تقیّد به سایرین است. - مرادی و همکاران، . - 1391 امروزه یکی از شاخصهای مهم در کیفیت سرمایه اجتماعی، برخورداری اعضای جامعه از فضیلتهایی چند است که در این میان، مسئولیتپذیری اهمیت ویژهای دارد.
مسئولیتپذیری اجتماعی، پیش شرط رشد خود استقلالی و بسترساز حرکت در راستای تحقق خویشتن و جوهره وجودی انسان به عنوان موجودی اجتماعی است - جوکاروهمکاران،. - 1393 نهاد های اجتماعی زیادی در نهادینه کردن مسئولیت پذیری افراد نقش دارند یکی از این نهاد ها، دانشگاه است. دانشگاه، رأس امور است و مقدرات یک کشور بسته به وجود آن است. دانشگاه هم منشأ دردها و فسادهای موجود و هم منشأ اصلاح کشور است و بسته به این که دانشگاهها، استادان و دانشجویان تا چه اندازه مسئولیت پذیرند، ثمرات آن نیز مشخص خواهد شد. دانشگاه با نهادینه کردن ویژگیهای انسان کامل در دانشجویان به تحقق جامعه آرمانی کمک بسزایی میکنند. - صالحی عمران،. - 1392
.2تعریف و ابعاد مسئولیت پذیری
مسئولیت در لغت به معنای موظف بودن و یا متعهد بودن به انجام امری است - دهخدا، بی تا: . - 447/34 مسئولیت مصدر صناعی به معنی ضمان و تعهد و مؤاخذه است - دهخدا، . - 1372 واژه مسئولیت را از لحاظ لغوی به معنی توانایی پاسخ دادن تعریف کردهاند - کلفر و همکاران، . - 35 :1374 یک تعریف ساده از مسئولیت عبارت است از: عهدهدار شدن انجام کاری با کیفیتی خاص در زمان معین - فضل الهی قمشی،. - 1393 معادل واژه مسئولیتپذیری در زبان انگلیسی کلمه responsibility است؛ ترجمه لغت این واژه را میتوان قابلیت پاسخگویی دانست؛ درحالیکه مسئولیتپذیری، وصف فعل است، responsibility به نتیجه و غایت فعل نظر دارد.
بار معنایی واژه مسئول به مراتب بیش از واژه responsible است؛ زیرا پاسخ گویی مبتنی بر پذیرش اصل مسئولیت مندی و مورد سؤال واقع شدن است؛ این درحالی است که مسئولیت داشتن اعم از مسئولیتپذیر است و الزاماً هر مسئولی، مسئولیت پذیر نیست - کریمی ،. - 1390 مسئولیتپذیری؛ یعنی احساس مسئولیت کردن ؛ در برابر مسئولیت گریزی به معنی مسئولیت چیزی را نپذیرفتن - انوری، . - 1382 مسئول؛ یعنی شخصی که کاری بر عهده اوست و اگر به آن عمل نکند، از او بازخواست میشود؛ توانا در جوابگویی - عمید، . - 1363
تعریف عملیاتی مسئولیتپذیری شامل مواردی همچون: مراقبت از خود و محیط، پذیرش نتیجه عمل، رعایت مقررات، انجام تکالیف و وظایف محوله است - طالبزاده و همکاران،. - 1387 اندکی تأمل در تعریف واژه مسئولیتپذیری ابعاد فردی و اجتماعی موجود در آن را به وضوح نشان میدهد. در بعد فردی آن ارضای نیازهای فرد است که عامل اساسی و لازم در جهت خوشنودی آدمی است و دیگری پذیرش نتایج رفتارهای خود میباشد.
اما گلسر بنابراین تعریف ابعاد فردی آن را برای بهزیستی روان آدمی کافی ندانسته و به همین دلیل بعد دیگری که در واقع تکمیل کننده بهزیستی روانی فرد است یعنی ارضای نیازهای دیگران - بعد اجتماعی - را به آن میافزاید. به عبارت دیگر مسئولیتپذیری در معنای فردی همان پذیرش و تعهد برای برآورده کردن ارزشهای شخصی است؛ و در معنای اجتماعی پذیرش و احترام نسبت به ارزش های مطلوب جامعه است - صباحی وهمکاران، . - 1394
گلسربیانمیکند عدم توجه به نیازها و خواستههای دیگران روابط اجتماعی را تخریب میکند، روابطی که انسانها برای مسئولیتپذیری به عنوان شاخص بهزیستی روانشناختی هم در معنای فردی و هم در معنای اجتماعی به آن نیاز دارند . - Gilliand & Bello, 2002:26 - در یک دسته بندی کلی میتوان مسئولیتپذیری را به انواع زیر تقسیم کرد: -1مسئولیتپذیری در قبال خود، -2مسئولیتپذیری در برابر دیگران، -3مسئولیتپذیری در برابر طبیعت و محیط زیست -4مسئولیتپذیری در برابر خدا - طالبی و خوشبین،. - 1391
.3اهمیت مسئولیت پذیری در جامعه امروز
ایران جامعه ای است که تحت تأثیر تحولات پرشتاب فناوری های نوین وجهانی شدن قرارگرفته است - سحابی،. - 1389 جهانی شدن مفهومی فراگیراست که برای توصیف درهم تنیدگی و به هم پیوستگی جامعه انسانی در مقیاس جهانی وضع شده است.دیویدهلد،آنتونی مک گرو وبسیاری دیگراز نظریه پردازان جهانی شدن براین واقعیت اتفاق نظردارند که جهانی شدن مجموعه ای ازفرایندهاست که تضمین کننده تغییردر روابط اجتماعی است - جونز:. - 2006
درجریان این تأثیرگذاری،دگرگونی هایی درسبک زندگی مردم درپرتو جهانی شدن اتفاق افتاده است - خواجه نوری ومقدس،. - 1387جهانی شدن،به ویژه بعد اجتماعی عامل مهمی در تغییر نگرش های فردگرایانه و جمع گرایانه است؛امری که در بلندمدت نظام های ارزشی وباورهای افراد راکه هویت سنتی آنها راتعریف می کند،ازکارکرد خود ساقط می کند - افشانی وهمکاران،. - 1393 یکی از مؤلفههای تربیت شهروند جهانی، تلاش برای همکاری و بار مسئولیت خود و دیگران را به دوش کشیدن است. در جامعه ی جهانی بیمسئولیتی افراد، آنها را در مسیر پر نوسانی قرار میدهد. ویژگی مسئولیتپذیری از دیدگاه متخصصان تعلیم و تربیت، برنامهریزان درسی و فراگیران از ویژگیهایی است که برای شهروندان از اولویت بالایی برخوردار است - عبدالوهابی و همکاران،. - 1392
ویژگی شهروند خوب برای کشور ایران به طور نظری و تجربی بررسی شده است. بر اساس نتایج بهدستآمده یک شهروند مطلوب برای جامعه ایران باید در سه حیطه کلی -1 شناخت مدنی مانند توانایی به دست آوردن اطلاعات، آگاهی از عملکرد دولت و آگاهی از حقوق شخصی و بینالمللی، -2توانایی مدنی مانند توانایی مشارکت گروهی و توانایی انجام دادن امور به طور مستقل و -3 نگرش مدنی مانند داشتن روحیه مسئولیتپذیری و روحیه انتقادپذیری توانمند باشد - . - Fathi Vajargah&Kamkary,2003
.4مسئولیت پذیری ازدیدگاه اسلام
در نظام توحیدی هدفدار که بر مدار نظام و قانون حق میچرخد خوبی و بدی، ایمان و کفر، ظلم و عدل یکسان نیست. ظلم به حقوق دیگران همه را گرفتار میسازد. روابط سالم اجتماعی را در هم میریزد و ایجاد بحران مینماید. بنابراین میتوان گفت ترکیب نیاز آفرین وجود انسان، انسان را به سوی جامعه و برقراری و تنظیم روابط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و در نهایت تعهد و مسئولیت در مقابل دیگران فرامیخواند. از این رو اجتماعی بودن انسان به عنوان یکی از مبانی جامعهشناختی اصل مسئولیتپذیری انسان است - حاجی زاده و آورجه ،. - 1393
