بخشی از مقاله
چکیده
مقدمه: دانش آموزان تیز هوش با اختلال یادگیری، گروه ناهمگونی از کودکان هستند که اغلب تحت عنوان دانش آموزان استثنایی دو گانه توصیف می شوند. این گروه غالبا درک و تشخیص داده نمی شوند و نیاز به حمایت هایی در دو جنبه استثنایی بودن خود، برای دستیابی به حداکثر توانایی یادگیری، دارند. هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی ویژگی های این گروه از کودکان، بیان برخی موضوعات بحث برانگیز در زمینه شناسایی آن ها و نیز راهبردهای معمول مداخله است. روش: روش پژوهش حاضر از نوع مروری است. یافته ها: دانش آموزان استثنایی دوگانه غالبا الگوهای رفتاری گیج کننده ای از خود به نمایش می گذارند،
سطح بالاتری از توانایی های ذهنی را دارند، خزانه ی لغات پیشرفته، ادراک استثنایی از مفاهیم و ایده های انتزاعی، همراه با ضعف در یکی از کارکردهای تحصیلی از ویژگی های این گروه می باشد. استفاده از مقیاس ویسک 4، ویسک آر، و روش پاسخ به مداخله جهت شناسایی و مداخله کودکان استثنایی دوگانه مورد استفاده قرار گرفته است. بحث و نتیجه گیری: روش های قدیمی شناسایی دانش آموزان تیز هوش دارای اختلالات یادگیری، به دلیل پدیده ای به نام اثر" نقاب،"غالباَ با شکست مواجه می شود لذا نیازمند شیوه های جدید در این راه هستیم.
کلمات کلیدی: استثنایی دوگانه، اختلال یادگیری، تیزهوش..
مقدمه
سال ها تصور بر این بود که تیزهوشی و اختلال یادگیری دو انتهای پیوستار هوشی، و دو نقطه ی متضاد هم هستند - تریل1، . - 2011 چنین تصوری موجب نادیده انگاشتن بسیاری از قابلیت های دانش آموزان تیزهوش دارای اختلال یادگیری و بالتبع آن جایابی و برنامه ریزی برای دریافت آموزش های ویژه می شد. تا اینکه اولین بار پس از سال 1970 جیمز جی گالاخر - - 2004 با تلاش برای ایجاد طبقه ای مجزا برای قرار دادن دانش آموزان تیز هوشی که همزمان دارای یک ناتوانی نیز بودند، اصطلاح "استثنایی دوگانه"2 را مطرح نمود - کالمن، هارادین و کینگ3، . - 2005 تحقیقات درمورد دانش آموزان استثنایی دو گانه به صورت رسمی از سال 1981 آغاز شد.
در این هنگام متخصصان آموزش تیزهوشان و آموزش استثنایی جهت کنفرانسی در دانشگاه جانز هاپکینز دعوت شده بودند - به نقل از بولسیو و ولادپاپویچی4، . - 2014 از آن پس، پژوهش های نظری و تجربی چندی در این زمینه انجام گرفت، در این بین و از میان کلیه گروه های استثنایی دوگانه، بیش ترین توجه پژوهشی معطوف به دانش آموزان تیزهوش با اختلال یادگیری، دانش آموزان تیزهوش با اختلال بیش فعالی نقص توجه، و دانش آموزان تیزهوش دارای اختلالات طیف اتیسم بود - کالبفلیسچ5، . - 2013 تا کنون آمار مشخصی از شیوع دانش آموزان استثنایی دوگانه بدست نیامده است. یکی از دلایل اظهار شده توسط متخصصان؛ نبود تعریف مشخص و واحدی برای این گروه می باشد - نیکپون و همکاران، . - 2011 برودی و میلز - - 1997 دانش آموزان تیزهوش با اختلال یادگیری را چنین تعریف کرده اند؛ "دانش آموزان با توانایی هوشی بالا، که اختلاف معناداری بین توانایی و سطح عملکرد آن ها در حیطه تحصیلی مشخصی مانند خواندن، ریاضیات، هجی کردن یا بیان نوشتاری وجود دارد.
عملکرد تحصیلی این دانش آموزان به شکل قابل ملاحظه ای پایین تر از دیگر کودکان دارای اختلال یادگیری و نیز پایین تر از چیزی است که بر مبنای توانایی هوش شان از آن ها انتظار می رود. این تفاوت به علت فقدان فرصت آموزشی در حیطه تحصیلی یا دیگر آسیب های سلامت نیست" - به نقل از بیز6، . - 2009 یکی دیگر از عللی که مانع شناسایی و ارائه آمار دقیق دانش آموزان تیزهوش با اختلال یادگیری می گردد، اثر پوشش یا نقاب7 است. وجود تفاوت معنادار بین سطح توانایی هوشی با توانایی تحصیلی موجب پدیدآیی این اثر در دانش آموزان استثنایی دوگانه می گردد. این اثر می تواند مانع شناخته شدن و درک این کودکان توسط والدین، معلمان، همسالان و حتی خود آن ها شود - نیکپون8 و همکاران، . - 2011 پژوهش ها نشان می دهد که دانش آموزان استثنایی دوگانه غالبا به دلیل عدم توانایی در استفاده و بکارگیری قابلیت های خود، و نارضایتی از سطح عملکردشان با مشکلات رفتاری و عاطفی روبرو خواهند بود - شکوهی یکتا و پرند، . - 1386
اهمیت معرفی و آشنایی با کودکان استثنایی دوگانه ما را بر آن داشت تا به بررسی پیشینه پژوهشی این موضوع در ایران بپردازیم. حاصل جستجوهای پژوهشی، عدم بررسی این گروه در مقالات و پژوهش های ایرانی بود. هر چند این مبحث در دنیا نیز مقوله ای با سابقه 20 ساله است و همچنان جدید، و تقریبا ناشناخته به حساب می آید، اما در ایران هیچ نوع بررسی دقیقی در این زمینه انجام نشده است. از آن جا که معرفی هر پدیده می تواند خاستگاه پژوهش های علمی و کارهای تجربی در زمینه ای خاص باشد، پژوهش حاضر بر آن است تا با معرفی پدیده ی استثنایی دوگانه با تمرکز بر دانش آموزان تیزهوش با اختلالات یادگیری، آغازگر حرکتی علمی و پویا در جامعه کودکان استثنایی باشد. جهت دستیابی به این هدف مباحث مربوطه در سه بخش؛ ویژگی ها، شناسایی و تشخیص ، و راهبردهای درمانی ارائه می گردد.
ویژگی های دانش آموزان تیز هوش دارای اختلالات یادگیری؛
برخی نویسندگان مانند کالمن، هارادین و کینگ - - 2005 و کالبفلیسچ - - 2013 مشخص ترین ویژگی های دانش آموزان استثنایی دوگانه را بدین شرح بیان می کنند؛ وجود ترکیبی از توانایی ذهنی بالا، خزانه ی لغات پیشرفته، قوه ی ادراک استثنایی از مفاهیم و تفکرات انتزاعی، تخیل خلاق، حس شوخ طبعی زیرکانه، علاقمندی های پیچیده و چند گانه، حس اشتیاق به مشاهده و همزمان وجود ضعف در یک یا چند کارکرد تحصیلی از جمله دیکته، خواندن، ریاضیات، هجی کردن، دستخط و آگاهی واجی. بررسی پژوهش ها حاکی از آن است که استثنایی دوگانه بودن ویژگی های هوشی، تحصیلی، عاطفی، و رفتاری خاصی را با خود به همراه دارد که اثری متقابل بر روی یکدیگر دارند. این ویژگی ها غالبا در غربالگری و شناسایی دانش آموزان تیزهوش با اختلالات یادگیری مورد استفاده قرار می گیرند. بیز - - 2009 برخی از ویژگی های هوشی، تحصیلی، و رفتاری این گروه را دسته بندی نموده و پیشنهاد می نماید که در صورت مشاهده چنین ویژگی هایی، بهترین کار ارجاع کودک برای ارزیابی بیشتر، و گفتگو با معلمان، مشاوران مدرسه و یا هر مرجع ذیصلاح دیگری است. طبق بررسی های وی یک فرد تیزهوش با اختلال یادگیری می تواند ویژگی های زیر را داشته باشد؛
قوت های هوشی:
تخصص در حداقل یک حوزه خاص مثل موسیقی، یا مکانیک؛ تصویرسازی فعال؛ دامنه واژگان گسترده؛ ادراک استثنایی و قوی؛ مهارت در تکالیف نیازمند تفکر انتزاعی و حل مساله؛ حافظه دیداری عالی؛ قابلیت بالا در حل مازها و پازل ها؛ توانایی استثنایی در علوم و هندسه؛ حس شوخ طبعی فوق العاده؛ خلاق تر بودن در فعالیت های خارج از مدرسه؛ و توانایی درک مفاهیم به شکل کلی و یکباره نسبت به درک جز به جز مفاهیم - به نقل از بیز، . - 2009
مشکلات تحصیلی:
مشکلات برون داد نوشتاری: دست خط ضعیف، کند نویسی؛ هجی کردن ضعیف؛ مشکل در آواهاشناسی؛ ناتوانی در انجام تکالیف ساده و در عین حال توانایی تکمیل فعالیت های پیچیده و دشوار؛ مشکل در محاسبه اما توانایی در استدلال ریاضی سطح بالا؛ عملکرد خوب در ریاضی و مشکل در هنرهای زبانی؛ عملکرد ضعیف در شرایط تحت فشار - مثل تکالیف زمان دار - ؛ مشکل در تکمیل تکالیفی که شامل گام های متوالی هستند، و در عین حال توانایی بحث کردن در زمینه یک بعد گسترده از یک بحث؛ بی علاقگی در ظاهر - به نقل از بیز، . - 2009
مشکلات رفتاری؛
ایجاد اختلال در کلاس؛ مسولیت پذیری پایین در انجام تکالیف؛ فکر نکردن به پیامدها؛ انجام کارهای خلاقانه ای برای اجتناب کردن از انجام برخی تکالیف؛ بی نظمی؛ بی انگیزگی؛ پرخاشگری - به نقل از بیز، . - 2009 شناسایی و تشخیص دانش آموزان تیز هوش دارای اختلالات یادگیری؛ در حال حاضر هیچ یک از کتب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی1، و طبقه بندی بین المللی بیماری ها2، از کودکان استثنایی دوگانه به عنوان طبقه ای مجزا یاد نکرده اند. لذا روش های متناقضی جهت شناسایی نیازهای آموزشی ویژه این گروه در پیش گرفته شده است. طولانی بودن مسیر دستیابی به مفهومی جامع درباره کودکان تیزهوش دارای اختلال یادگیری، یکی از علل ضعف برنامه های تشخیصی و مداخله ای مناسب برای این گروه می باشد - کالبفلیسچ ، . - 2013
برخی پژوهش ها سه معیار کلی را جهت شناسایی دانش آموزان استثنایی دوگانه ذکر می کنند.
الف - توانایی و هوش برتر
ب - اختلاف معنادار بین توانایی و پیشرفت های فعلی دانش آموز
ج - نقص در پردازش. طبق این بررسی ها، دانش آموزان تیز هوش دارای اختلالات یادگیری، سطح بالایی از توانایی های ذهنی و خلاقیت را از خود نشان می دهند، اما بعلت مشکلات خاص در پردازش ادراکی، معمولاً در بعضی از زمینه ها عملکردی پایین تر از متوسط در مدرسه دارند. طبق نظر بام، اوون و دیاکسون - - 1991 بین استعداد و مهارتهای ذهنی بالا، و موفقیت های تحصیلی در زمینه های ریاضی، خواندن و بعبارت دیگر بین توانایی مفهوم سازی و عملیات انتزاعی، و توانایی در بیان درست آنها به شیوه ای رسمی تفاوت وجود دارد - به نقل از بولسیو و ولادپاپویچی، . - 2014
