بخشی از مقاله
چکیده
طبیعت به عنوان گستره ی اصلی آفرینش همیشه مورد توجه جوامع انسانی بوده است. چرا که بواسطه ی موجودیت آن امکان حیات و شکل گیری فرهنگها از دوران توحش تا به امروز را فراهم ساخته است. بخش عمده و قابل اهمیت این گستره گیاهان هستند که تأمین کننده ی اصلی مایحتاج آدمی بحساب می آیند. کاربرد گیاهان با وجود تنوع گونه ای آنها همچنان که در گذشته اصلی ترین سهم در زندگی مردم را تشکیل می داد، هم اکنون نیز نقشی اساسی بر عهده دارد.
استفاده از گیاهان در هر منطقه با توجه به کاربردهای متفاوت خوراکی درمانی، ابزاری و ... آگاهی و دانش محلی مردمی را می طلبد که این شعور و توانایی را به تجربه، نسل به نسل آموخته و به کاربرده اند. این مقاله سعی دارد به فرهنگ بومیان روستای پامنار در بهره برداری از گونه های گیاهی این منطقه بر پایه ی روش مطالعات میدانی از طریق مشاهده و مصاحبه با مردم محلی بپردازد تا با ثبت گوشه ای از سنتهای ارزشمند بر جای مانده به حفظ و کاربردی شدن این دانش مردمی در زندگی مدرن امروزی کمک قابل توجهی نماید.
.1 مقدمه
انسانها در ادوار گوناگون در طبیعت به دنبال دستیابی موادی جهت تأمین نیازهای ضروری خود بوده اند. در این میان گیاهان به عنوان یکی از عناصر با ارزش طبیعت ناجی همیشگی در حفظ سلامت اوبوده و همواره بهترین انتخاب در تأمین ابزار، غذا و درمان محسوب می شدند. ایران به دلیل برخورداری از موقعیت مطلوب اقلیمی دارای تنوع آب و هوایی است که به دنبال آن گوناگونی شرایط زیستی را فراهم آورده است.
استان خوزستان با مساحتی نزدیک به 64746 کیلومتر مربع در جنوب فلات ایران واقع شده... که از نظر پستی و بلندی آن را میتوان به دو منطقه کوهستانی و جلگه ای تقسیم نمود. منطقه کوهستانی به طور عمده در شمال شرق وشرق استان قرار دارد و حدود دو پنجم مساحت کل استان را شامل میشود. منطقه جلگهای در خوزستان از جنو ب دزفول، مسجد سلیمان، رامهرمز و بهبهان آغاز شده تا کرانههای خلیج فارس و اروندرود ادامه دارد.[1] شهرستان دزفول نیز در شمال خوزستان واقع شده است که شامل دو بخش مرکزی و سردشت می شود. بخش سردشت درشمال دزفول،متصّل به کوههای زاگرس بوده وبه چهارمنطقه:
سَردَشت، مانکوه،ی شِهی و وِسلی تقسیم می شود. [2] وجود رشته کوههای زاگرس بعنوان یک ی از دو رشته کوه اصلی و مهم کشور و قرار گیری منطقه شهی« ehi » یا شهیون« ahyun» ازبخش سَردَشت در این موقعیت، شرایط بسیار متنوعی را از لحاظ پوشش گیاهی فراهم آورده است. بطوریکه زندگی مردمان این دیار را متأثر از خود کرده است. در چنین شرایطی انسان و طبیعت به یکدیگر مرتبط شده و بومیان بواسطه ی حیات و نیاز، به بهره برداری از گیاهان که نقش تعیین کننده ای درطبیعت دارند پرداختند.
نویسنده با انتخاب روستای پامنار از منطقه ی شهیون مطالعات میدانی خود را از طریق مشاهده و مصاحبه با مردم محلی درخصوص آگاهی و دانش سنتی مردم درکاربرد گیاهان رشد یافته درآن روستا آغاز و به سرانجام رسانید. البته به دلیل محدودیت های موجود، ناچار به معرفی و شرح تعدادی از گیاهان بسنده شده است. پیش از پرداختن به این امرلازم است تعاریفی از اصطلاحات وابسته به این موضوع ارائه گردد.
.2 مردم شناسی
مردم شناسی«ethnology» یا قوم شناسی شاخه ای از انسان شناسی فرهنگی است. مردم شناسی در جستجوی این است که چگونه مردم امروز و گذشته نزدیک در عادات، آداب و رسوم فکری و عملکرد خود با یکدیگر متفاوت شده اند... و اینکه چگونه فرهنگهای گوناگون رشد یافته و تغییر می کنند.[3] مردم شناسی مطالعات ترکیبی و نتایج نظری را که به تدریج ازطریق اسناد ومدارک مردم نگاری تهیه شده و به ویژه بیشتربه سمت مسائل مربوط به اشاعه، برخورد منشأ بازآفرینی گذشته رو آورده است، در خود جای می دهد.[4] توجه به نیازهای اولیه انسان هنوز نقطه شروع هر تحلیلی در زمینه ی پدیده های فرهنگی است.
همچنین لازم به یادآوریست که مردم شناسی مدیون تحقیقات اکولوژی و محیط شناسی است... که ثابت می کند آب و هوا و منابع طبیعی محیطی عمقاًی تحول و تاریخ و توسعه یک فرهنگ را تحت تأثیر قرار می دهد.[5] در تعریف کلی، مردم شناسی به معنی شناخت ویژگیهای فرهنگی جوامع مختلف کوچک و بزرگ از هر حیث می باشد که دانش بومی یا دانش مردمی، قسمت قابل توجهی از این شناخت فرهنگی به حساب می آید.
