بخشی از مقاله
چکیده:
روایت با تمام شئون زندگی انسان در ارتباط است. انسانها می توانند جهان را در قالب روایت درک کنند و می توانند در قالب روایت درباره جهان بگویند. تشخیص رابطه هدفمند میان وضعیتها شرط لازم روایت است؛ این رابطه هدفمند میان وضعیتها را همه گویندگان و مخاطبان باید تشخیص دهند در غیر اینصورت در این تخاطب، روایتی شکل نمی گیرد. چیستی روایت را جز از راه کارکردش نمی توان دریافت. روایت از طریق زبان بیان شده و با گفتار یا نوشتار، تصاویر ثابت یا متغیر، ایما و اشاره،و تلفیق بسامان همه این عناصر منتقل می شود. در فلسفه تحلیلی، نظریات متفاوت و مهمی درباره حقیقت زبان مطرح شده است.
ویتگنشتاین اول در دوره نخست فلسفی خود می گوید:"مرزهای زبان من، نشانگر مرزهای جهان من است"و هیچ واقعیتی خارج از حدود زبان، ناظر بر امر واقع نیست. نظریه اخیر نماینده یک دیدگاه مدرن درباره زبان است. در مقابل، طبق نظریه بازیهای زبانی، زبان پدیدهای چند بعدی است و نمیتوان آنرا از دیدگاهی ذاتگرایانه دریافت.به باور ویتگنشتاین دوم، زبان ماهیتی بسیار پیچیده دارد و از اینرو نمی توان آنرا با الگویی ساده توضیح داد و توصیه می کند که»توصیف«را جانشین »توضیح«کنیم و بجای آنکه به معانی کنشهای زبانی بیندیشیم، کارکرد عملی آنها را در متن زندگی دریابیم.
زبان پیکرهای از بازیهایزبانیِ Bکارکردهای بانیِز Bمتفاوت می باشد و هریک از این بازیهای زبانی با شکلی از زندگی منطبق است. بنابر این، فهم یک بازی زبانی مستلزم شرکت در آن شکلی از زندگی است که بازی زبانی مورد نظر در بستر آن واقع میشود. نظریه بازیهای زبانی یک دیدگاه فلسفی پستمدرن درباره زبان است که در تقابل با فلسفه متقدم ویتگنشتاین یا نظریه تصویری زبان، بسط یافته است.درنظریات پسامدرن دانش روایی ودانش علمی بازیهای زبانی متفاوتند و هیچ برتری میان علم و روایت وجود ندارد. دانش علمی خود بر زمینه ای روایی استوار است.
مقدمه
روایت پژوهی از پژوهش های ادبی ناظر بر تحلیل روایت و اشکال آن و انواع راوی است و به عنوان نظریه ای مدرنعمدتاً با ساختارگرایی اروپایی مرتبط می باشد در روایت شناسی که بیش از چند دهه از عمر آن نمی گذرد، نظریه پردازان روایت را وسیله ای جهت انتقال دانش و معرفت دانسته و دامنه آن را بسی گسترده تر از قبل تعریف کرده اند. این مقاله ابتدا می کوشد تعریفی از روایت، ماهیت، کارکرد و پیشینه تاریخی آن را ارائه دهد. سپس نظر به تبیین و اعتبار سنجی روایت در نگاه نظریه پردازان مهمی دارد که بیشترین تأثیر را در توصیف نظریوضعیّت پسامدرن داشته اند.
لودویگ یوزف یوهان ویتگنشتاین - - Ludwig Josef Johann Wittgenstein 1889-1951 از شاخص ترین فیلسوفان متأخر اروپاست. زادگاهش اطریش بوده اما عمده فلسفه خود را در انگلستان سر و سامان داده است. او در طول حیات خویش دو فلسفه مخالف - یا حداقل، متفاوت - پدید آورد که هر دو فلسفه او در شکل گیری دو مکتب مهم فلسفه قرن بیستم یعنی پوزیتیویسم پسامدرنیسم نقش اساسی ایفا کرده اند فلسفه نخست او در کتابی به نام رساله منطقی- فلسفی، مشهور به تراکتاتوس - Tractatus - تبیین شده است.
اینکتابِ 80 صفحه ای آنچنان در شکل گیری مکتب پوزیتیویسم منطقی مؤثر افتاد که سطر به سطر آن در جلسات حلقه وین خوانده می شد و مورد بحث قرار می گرفت. ویتگنشتاین در فلسفه متقدم خود بر این باور است که میان اشیاء و موضوعات تناظری یک به یک برقرار است و در هر مورد فقط یک گزاره صحیح درباره نسبت موجود میان اشیاء موضوعات با هم وجود دارد. دیدگاهی که به نظریه تصویری - Picture of mining - شهرت یافت و این یکی از مهم ترین مسایلی بود که او در فلسفه متأخر خود آن را نفی کرد و به جای آن به نظریه بازی های زبانی روی آورد.
ویتگنشتاین در دوره دوم تفکر فلسفی خود، نظریه تصویری زبان به عنوان هسته تفکرفلسفی ویتگنشتاین متقدّم را نظریه ای سراسر نادرست درباره زبان می داند و به این باور می رسد که، دیدگاه ذات گرایانه زبان با واقعیت های زبانی موجود هیچ گونه تطابقی نداردبرای. مقابله با این تفکّر که واژگان به یک شیوه و آن هم به صورت حکایتگرانه عمل می کنند، بازی زبانی را توصیف و معرفی می نماید تا بیانگر آن باشد که واژگان به شیوه های متفاوتی عمل می کنند.
دانش روایت
ریشه لغت narration به narrara در لاتین و gnarus یونانی می رسد gnarus به معنای دانش و شناخت است که خود ریشه در تبار هند اروپاییِ gna دارد ... به این اعتبار روایت به معنای یافتن دانش است. ارسطو نیز در نظریه ادبی خوداستانِ استوار بر تقلید را »تحقق دانش« می خواند. - احمدی، - 176 :1380 در زبان فارسی این کلمه به معنی حدیث ، خبر و نقل کردن سخن است و در اصطلاح ادبی متنی است که داستان را بیان می کند و داستان گویی دارد. - انوشه، - 695 :1376
اگر چه، علم روایت و روایت پژوهی را در روایات قدیمی از قرن چهارم پیش از میلاد یعنی دوران بوطیقای ارسطو می توان یافت، لیکن این پدیده در ساختار گرایی جدید اروپایی نقشی اساسی ایفا کرده است. در واقع روایتهای بی شمار ی که تاریخ و فرهنگ جوامع را ساخته اند با تاریخ بشر آغاز می شوند. "روایت های جهان بی شمارند. روایت نخست و بیش از هر چیز شامل انواع ادبی مختلفی است که خود میان موضوع های مختلف پراکنده اند، چنانکه گویی داستانهای بشر با هر ساخت مایه ای تناسب دارند.
روایت از طریق زبان بیان شده با گفتار یا نوشتار، تصاویر ثابت یا متغیر، ایما و اشاره و تلفیق بسامان همه این عناصر منتقل می شود. روایت در اسطوره، افسانه، حکایت، داستان، رمان کوتاه، شعر حماسی، تاریخ، تراژدی، نمایش نامه کمدی، نمایش صامت، نقاشی، شیشه کاری نقش دار، سینما، فکاهی، خبر و گفتگو موجود است." - وبستر، - 81 :1382 روایت درست مانند خود زندگی است. پسامدرنیست ها، فرایند بسیار تأثیرگذار روایت را کارکرد اصلی یا نمونه ذهن انسان تلقی می کنند.
"چیستی روایت را جز از راه کارکردش نمی توان دریافت. ما به ندرت به روایتها فکر می کنیم، اما زندگیمان به طور عمیقی در آن ها غوطه ور است. از نخستین روزهای عمر تا واپسین دم زندگی در دریایی از داستانها و قصه هایی غوطه وریم که می شنویم، می خوانیم، یا می بینیم." - آسابرگر، - 15:1380 روایت با تمام شئون زندگی انسان در ارتباط است. به گفته آسا برگر انسان ها می توانند جهان را در قالب روایت درک کنند و می توانند در قالب روایت درباره جهان بگویند.
"در نگاه نخست علم نیز ممکن است بسیار متفاوت از روایت به نظر رسد. اغلب علم را گنجینه رو به گسترش حقایق مناقشه پذیر می دانیم، خزانه ای میان تهی از دانش عینی و چگونگی کارکرد اشیا در جهان توصیفی عینی، اما ثابت وکاملاً به دور از داستانگویی ؛ اما در نظریه و عمل این مطلب غلط از کار درآمده است. در نظریه، تأکید بر پژوهش علمی، به منزله روایتدائماً اصلاح پذیر، امری کاملا بدیهی است و در عمل نیز کافی است که فرایند آموزش علم را در مدارس پی بگیریم تا ببینیم روایت چقدر در ادراک مسائل نقش اساسی دارد.
برای نمونه در مدارس هنگام آموزش مفاهیمی مثل سوخت، انرژی، و کار برای بچه ها داستان هایی درباره خوردن صبحانه پیش از دویدن و سوخت گیری خودرو پیش از حرکت تعریف می کنند .اگر کودک منظور این داستان ها را نفهمد و رابطه منطقی میان مراحل هر داستان و نیز مابه ازاهای قیاسی داستان ها را متوجه نشود، از این مفاهیم سر در نخواهد آورد. در مقطع راهنمایی نیز تدریس این مفاهیم ممکن است رسمی تر و نظری تر باشد، اما روایت همچنان کاربرد دارد. برای نمونه آزمایش های فیزیک، شیمی، و زیست شناسی در قالب داستانی ارائه و هدایت می شوند که کودک شرکت کننده اصلی آن است. آزمایش هیدروژن که از ترکیب مفتول مسی با اسید سولفوریک آزاد می شود از نظر معلم و مسئول آزمایشگاه داستانی بسیار بسیار ساده و قدیمی است." - تولان، - 3
