بخشی از مقاله
چکیده
مرز تاریخی میان توحش و تمدن، سامان یافتن نظام حقوقی و قبول قواعدي به مثابه قانون، در روابط جمعی است. حکمرانی خوب و مدیریت مشارکتی روستایی، یعنی ارتقاي مشارکت عمومی، محرك توسعه، تحول و توزیع عادلانه منابع و منافع توسعه در جامعه روستایی است. به عبارت دیگر، حکمرانی خوب روستایی، راهی جهت افزایش مشارکت در تصمیم گیري هاي اجتماعی، اقتصادي و اکولوژیکی و همیاري در توسعه و بهرهمند شدن از ثمرات آن است. پژوهش حاضر در بخش مرکزي شهرستان کوهدشت و با هدف بررسی و تحلیل عملکرد و میزان موفقیت شوراهاي حل اختلاف در امنیت قضایی روستاییان تشکیل شده است. مسألهاي که باید روشن شود این است که » شوراهاي حل اختلاف تا چه اندازه در امنیت قضایی روستاییان بخش مرکزي موفق بودهاند؟« لازم به ذکر است شیوه گردآوري اطلاعات در این پژوهش میدانی و پیمایشی و در زمره پژوهشهاي کمی است که از نظر روش تحقیق نیز توصیفی و تحلیلی و کاربردي است.در پرسشنامه امنیت قضایی سه شاخص اقتصادي، اجتماعی و مکانی گنجانده شده است و داده هاي به دست آمده بوسیله آزمون T مورد تحلیل قرار گرفتند.
آزمون میانگین هاي به دست آمده از نظر سرپرستان خانوار براي دو دوره قبل و بعد از تشکیل شوراي حل اختلاف ارقام 143/54و 122/11 و از نظر مدیران و کارشناسان نیز براي قبل و بعد از تشکیل این شورا 184/3776 و 102/3458را نشان میدهد. نتیجه تحلیل آزمون T براي پرسشنامه خانوارها 47/237 و براي مدیران و کارشناسان 25/623 را به دست میدهد. بنابراین از نظر هر دو گروه سرپرستان خانوارها و مدیران تفاوت معناداري در شاخص هاي مربوط به امنیت قضایی بین دو دوره قبل و بعد ازتشکیلشوراهاي حل اختلاف وجود دارد. در نهایت فرضیه پژوهش مورد تأیید قرار میگیرد و بیانگر این امر است که تفاوت معناداري بین دورههاي قبل و بعد از تشکیل شوراي حل اختلاف در زمینه امنیت قضایی روستاهاي منطقه مورد مطالعه وجود دارد.
کلید واژه ها: حکمروایی روستایی، شوراي حل اختلاف، بخش مرکزي کوهدشت، امنیت قضایی.
مبانی نظري
مرز تاریخی میان توحش و تمدن، سامان یافتن نظام حقوقی و قبول قواعدي به مثابه قانون - داد - در روابط جمعی است. به این معنی که هرگونه تشکل اجتماعی و تعامل مدنی به حداقلی از قانون مندي نیاز دارد و براي استقرار و استمرار هر نوع دولت و حکومت- از تجمع هاي بدوي پیش از آریاییان در نجد ایران و دولت شهرهاي کوچک یونان باستان گرفته تا امپراتوري هاي بزرگ ایران، چین و روم- وجود قواعد و قوانینی براي برقراري نظم عمومی، تعیین حقوق و تکالیف اعضاي جامعه، تمشیت اقتصاد و دفاع، تقسیم کار، امکانات، فرصت، قدرت، و ثروت میان مردم ضروري است - کاظمیان، - 19 :1386؛ برهمین اساس حسن و قبح و نیک و بد هر جامعه را می توان به نسبت دادگري، عدالت، تساهل و تسامح و یا ستمگري، بی عدالتی، خشونت و تعصب حاکم بر آن محیط اندازه گرفت.
هرچه جامعه به سمت و سوي عدل و داد و آزادي بیشتر حرکت کند، استعداد تک تک افراد آن جامعه شکوفاتر و امکان حرکت آن جامعه به سوي تکامل و توسعه بیشتر می شود. لذا یکی از بهترین معیارهاي رسیدن به مرز تمدن واقعی و بلوغ مدنی یا رشد اجتماعی و توسعه سیاسی، همانا استقرار یک نظام حقوقی فراگروهی و سراسري داراي ضمانت اجرایی در جامعه است - همان منبع:. - 20 برهمین اساس از نخستین اعصار، تنظیم روابط بشر در حیات اجتماعی، همیشه یکی از دغدغه هاي انسان و شریعت هاي آسمانی بوده است. انسان از کوچکترین واحد اجتماع- خانواده- تا عرصه هاي بزرگ روستایی، شهري، کشوري و بین المللی و نیز حکومتی بی نیاز از تعیین ملاك و معیار حق نبوده و نیست و همیشه نیازمند قانون و نظامی بوده است تا حقوق فرد در اجتماع و اجتماع در فرد حفظ شود - پی یر و پیترز،. - 1 :1386 در این رهگذر یکی از مهمترین جنبه هاي تأثیر گذار در امر توسعه، »امنیت« بویژه»امنیت قضایی« می باشد. زیرا احساي امنیت پیش نیازي براي توسعه همه جانبه و پایدار جوامع می باشد.
امروزه در شیوه هاي نوین توسعه پایدار لزوم بکار گیري کلیه توانها بویژه استفاده از روش هاي مشارکتی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. زیرا که همگان را اعتقاد بر آن است توسعه اي که مشارکت و تعاونی به دنبال آن باشد توسعه پایدار خواهد بود .با این رویکرد، آگاهی و بازتوانی ظرفیت ها درفرایند توسعه از طریق مشارکت فراگیر همه اعضاي جامعه در سکونتگاهی که زندگی می کنند امکان پذیر می باشد. تحقق مشارکت نیز موجب شکل گیري نهادهایی خواهد شد که مردم از طریق این نهادها در تصمیم گیري هاي سپهر زندگی خود شرکت می کنند - خاتم، . - 127 :138در واقع گسترش مشارکت هاي مردمی و بر عهده گرفتن بخشی از وظایف توسعه اي، فرایندي است که زمینه شکل گیري حکمرانی خوب را در عرصه هاي زیستی بشر - شهر و روستا - فراهم می آورد. بی شک حکمرانی خوب که به مشارکت و گسترش نهادهاي مردمی، توسعه روابط تعاملی بین بازیگران جامعه جهت تسریع توسعه، کاهش فقر، ایجاد شغل و رفاه پایدار، حفاظت و تجدید محیط زیست و رشد و توسعه زنان توجه و تاکید ویژه اي دارد، تسهیل گر روند توسعه همه جانبه و پایدار جوامع خواهد بود - نمازي، . - 19 :1380 در همین راستا در عرصه هاي روستایی نیز روند گسترش نهادهاي مردمی نوید بخش افزایش مشارکت هاي مردمی، ارائه خدمات عمومی مناسب و به موقع و ایجاد احساس تعلق در اعضاي جامعه روستایی است که همگی اینها مدیریت روستایی را به سمت حکمرانی خوب روستایی رهنمون می سازد. در واقع حضور فعال مردم در تمام شئون زندگی اعم از سیاسی، اقتصادي، اجتماعی، قضایی و اکولوژیکی علاوه بر ایجاد شوق و علاقمندي در سطح فعالان جامعه، نوید بخش تسریع در روند توسعه روستایی می باشد.
حکمرانی خوب با توجه به ویژگی ها و شاخص هاي آن، نیازمند دولتی است که زمینه ساز مشارکت سایر بخش ها در توسعه باشد. در الگوي جدید، دولت باید ثبات و پایداري در جامعه ایجاد کند، چارچوب هاي قانونی مناسب و اثر بخش براي فعالیت بخش عمومی و خصوصی وضع کنند و ثبات و عدالت در بازار ایجاد کند، نقش میانجی در مصالح عمومی و اثر بخشی و پاسخگویی در ارایه خدمات عمومی داشته باشد - - UNDP,2000 و نیز دولت باید فرصت هاي لازم براي افراد جامعه به منظور بهبود وضعیت خویش را فراهم آورد.شکل بالا نشان میدهد که اداره امور عمومی با عزم و اراده و روابط تعاملی نهادهاي مختلف امکان پذیر خواهد بود. بویژه که دولت نقش اصلی در برقراري روابط یاد شده دارد. ارتباط صحیح و تعاملی سه بخش یاد شده زمینه تحقق حکمرانی خوب را در ابعاد مختلف فراهم می سازد.
از سوي دیگر رسیدن به عدالت اجتماعی در تمامی جوامع بشري از مهم ترین برنامه هاي دولت ها و حکومت ها محسوب می شود .یکی از اساسی ترین ابزار نیل به این هدف، به ویژه در کشور ما، اجراي صحیح قانون و مصون ماندن از عواقب و تبعات احتمالی اجراي آن است. با این پشتوانه فکري شوراهاي حل اختلاف روستایی با هدف افزایش مشارکت هاي مردمی در امور قضایی خویش، کاهش مراجعات به محاکم قضایی و گسترش فرهنگ صلح و سازش از طریق کدخدامنشی پا به عرصه هاي روستایی گذاردند. توجه به امنیت و قانون براي تحقق عدالت اجتماعی از محورهاي اساسی اندیشه هاي اجتماعی به شمار می رود .بدین سان برقراي امنیت در جامعه روستایی بویژه امنیت قضایی، از جمله وظایفی است که بر عهده شوراهاي حل اختلاف روستایی است که در نهایت عملکرد این شورا جهت برآوردن آن شکل گیري کرده است - ارجمند نیا، 8 :1380؛ ارجمندنیا،. - 19 :1381
