بخشی از مقاله
چکیده:
پیشرفت فناوری، حاصل پژوهش و نیروی کار ورزیده و آموزشدیده است. فضاسازی اجتماعی و فرآوری اطلاعات در موفقیتها، نقش بنیادین دارد. در اقتصادهای پیشرفته نهادههای سنتی فرآوری نمیشود، بلکه اطلاعات فرآوری می شود. تولید دانایی مبتنی بر یادگیری که فرایند توانایی انجام اقدامات مؤثر در کشف مجهولات است، در صعود اقتصادی مؤثر است. از یکسو، جایگزینی مهارت پژوهش مبتنی بر یادگیری، ایجاد حساسیتهای پژوهشی در دانشآموختگان، تبدیل رویکرد مؤسسات آموزشی از عالم پروری به پژوهشگر پروری به توسعه اقتصاد کمک میکند. از سوی دیگر، فقدان وجود انگیزهها برای مشارکت بخش خصوصی در تحقیق و توسعه، فقدان سازوکار تجاری کردن نتایج تحقیقات، کاهش عمر محصول، فقدان وجود قانونکارآمد عرضه و تقاضااز چالشهای جدی در این زمینه است.
همچنین، توجه به آیندهپژوهی برای پیشگیری از تهدیدات و بهرهبرداری از فرصتهای حال و آینده از اهم مسائل است. آیندهپژوهی در برنامهریزی توسعه کوتاه مدت و میانمدت، آمایش سرزمین و طرحهای جامع توسعه در سطح ملی، در حوزههای کلیدی است. آیندهپژوهی علاوه بر شناخت آیندههای ممکن، تلاشی است برای تعیین تکلیف اقدامات امروز. آگاهی از شرایط و چالشها و فرصتهای فعلی و ترسیم اهداف آینده از ضروریات آن است. پیشبینی آینده محتوم نیست، بلکه روشن کردن اقدامات کنونی در پرتو آیندههای ممکن است.
کلمات کلیدی: پژوهش، توسعه، اقتصاد، فناوری.
مقدمه
بیتردید زندگی ما درنتیجه پیشرفتهای فناوری ناشی از اختراعات، دگرگون شده است و پیوسته دستاوردهایی برای ما به ارمغان می آورد. این همه پیشرفت در حوزه های مختلف، خصوصا در تکنولوژی و فناوری، حاصل تلاش های علمی و پژوهش است. علاوه بر آن نیروی کار - سرمایه انسانی - هم، با آموزشهای بهتر و کسب مهارت، سهم بزرگی در ارتقاء سطح زندگی و رشد اقتصادی و اجتماعی جوامع داشته است. آیا پیشرفتهای فناوری در همه جوامع بهطور یکسان رخ میدهند؟این اتفاقات بهطور عمده در جوامعی که غرب صنعتی نامیده میشود، بخصوص بعد از رنسانس رخداده است که به عقیده برخی محققین - حکیمی، محمدرضا، دانش مسلمین، ص - 98رنسانس و مایههای نخستین آن تا حدود زیادی متأثر از اسلام و مبتنی بر دادههای اسلام است که همانا دستور اسلام به کسب علم و حتی حدیثی از پیامبر - ص - هست که تا ثریا هم به دنبال علم باشد اینها نشان از استقبال دین اسلام از آماده شدن فضا برای کسب علم و تجربه و تحقیق است و به دنبال علم رفتن.
سؤال اصلی این است که سازوکار، در مسیر تحول چیست؟ در این جوامع چه چیز منحصربهفردی وجود داشته است که جوامع دیگر از آن برخوردار نبودهاند و یا هماکنون هم برخوردار نیستند؟ چالشهای جدی کجاست؟ و چگونه میتوان این چالشها را به فرصت تبدیل کرد؟ با توجه به اینکه نقش تعیینکننده در تبدیل کشورها به قطب اقتصادی که بتواندفنّاوری و فناوری و صنعت را در جهان برای ایجاد آسایش و آرامش به ارمغان آورد، بیبدیل است، در مییابیم که این موضوع کماهمیتی نیست که بتوان از کنار آن بهآسانی گذشت. در این تحقیق، که به روش کتابخانهای انجامشده است، تلاش شده است که ضمن پرداختن به نقش پژوهش در توسعه اقتصادی و فناوری، به این سؤالات نیز پاسخ داده شود.
.1 فضاسازی اجتماعی و فرآوری اطلاعات
بر کسی پوشیده نیست که امروزه به جهات علمی و فناوری، جهان غرب از جهان شرق پیشی گرفته است این درحالی است که این پیشرفت در تمدنهای مشرق زمین تا قبل از رنسانس،خصوصاً در بلاد اسلامی بیشتربوده است. حال این سؤال مطرح میشود که راز این موفقیتها چیست؟ آیا این پیشرفت بر خواسته از اختراعات و فناوری خاصی است؟ بر اساس تحقیقات، موفقیتهای همهجانبه در مشرق زمین،خصوصاً در حوزههای اسلامی، متأثر از آموزههای وحیانی اسلام است. که برخلاف آموزههای مسیحیت تحریفشده قبل از رنسانس - قرونوسطی - ، تشویق و ترغیب مؤکد و متعدد در کسب معرفت و دانش داشته است.
نمونه آن را میتوان در آیه شریفههَلْ»یَسْتَوِیالﱠذِینَیَعْلَمُوَالﱠذِینَیَعْلَمُونَلَا - الزمر « - 9 / یَرْفَعِو»اللﱠهُالﱠذِینَآمَنُوامِنْکُمْوَالﱠذِینَأُوتُوا لْمَدَرَجَاتٍ - المجادله « - 11 / و نیز در گفتار پیامبر اسلام - ص - که» اطلب العلم ولو بالصین« - بحارالانوار، ج1، ص-177 وسائل الشیعه؛ ج27 ؛ ص - 27 و نیزطَلَبُ»العِلمِفَریضَهٌعَلیکُلﱢمُسلِمٍمُسلِمَهٍو« - بحارالانوار، ج 1، ص177 و سایت - « و ده ها مورد دیگر، جستجو کرد. نیتان روزنبرگ دانشمند اقتصادی معاصر، موفقیتهای توأم با رشد غرب را برخاسته از اختراع فناوری خاصی نمیداند، بلکه ناشی از ایجاد فضای اجتماعی میداند که در آن نوآوری بهطور مستمر صورت گرفته است. یعنی در جوامعی که در قلمرو اقتصاد، آزادیها و انگیزههای لازم را برای پژوهش و انجام تجربههایی در توسعه محصولات جدید و متنوع، در روشهای ساخت و شیوههای سازماندهی کار، در روابط و مناسبات بازار، در حملونقل و ارتباطات، و در مناسبات بین سرمایه و کار، فراهم کرده است. تصمیمسازی به اطلاعات و تجزیه و تحلیل نیاز دارد. جمعآوری و پردازش اطلاعات امکان تجزیه و تحلیل را به کمک انضباط های مختلف علمی به ما میدهد و به سیاستگذاری پایه و مایهای علمی میبخشد. به این معنا که با اجرای هر سیاستی نتایج و آثاری به وجود میآید.
آنچه در اقتصادهای پیشرفته امروز، فرآوری میشود، بهجای نهادههای سنتی که در تولید کالا و خدمات به کار میرفت، اطلاعات است بهعبارت دیگر در جامعهای که بستر اجتماعی برای پژوهش آماده شده باشد دانشمندانی ظهور خواهند کرد که اطلاعات موجود را تبدیل به دانش میکنند. اطلاعات نهتنها در فرآیند تصمیمسازی و سیاستگذاری اهمیت دارد، بلکه منجر به تولید علوم می گردد. و این دانش تولیدشده بخش قابلتوجهی از محرکها و مولدهای رشد تولید هم شده به شمار میرود. در ایالاتمتحده، اقتصاد رقومی که دربرگیرنده سختافزار و نرمافزار کامپیوتر و تله کام است در دهه گذشته معادل 8 درصد تولید ناخالص داخلی - - GDP آن کشور بود و حدود 35 درصد از رشد واقعی GDP نیز از این بخش به وجود میآمد. سهم بخش اطلاعات در کل جهان نیز بین 3 تا 4 درصدGDP جهان بود. بنابراین نقش اطلاعات در رشد اقتصادی کشورهای پیشرفته بیشتر از سایر منابع و موارد بوده است. - سایت -
.2 نقش تولید دانش در بازدهی صعودی اقتصاد
تولید دانایی نقش مؤثر و تعیینکنندهای در صعود اقتصادی دارد. بهطوریکه امروزه عامل اصلی، تولید دانایی
