بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر درمان فراشناختی در بهبود بهزیستی روان شناختی و تنظیم هیجان در معتادان در حال ترک اجرا شد. طرح پژوهش بصورت آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون اجرا شد. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه افراد معتاد در حال ترک شهر اردبیل بودند که در نیمه اول سال 1395 به مراکز ترک اعتیاد مراجعه کرده بودند از بین آنها 30 نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده و در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین تصادفی شدند.
ابتدا مقیاس بهزیستی روان شناختی و پرسشنامه تنظیم هیجان به عنوان پیش آزمون روی نمونه ها اجرا شد. سپس برنامه درمان فراشناختی در دوماه و طی هفت جلسه 90 دقیقه ای برای گروه آزمایش اجرا شد. سپس همان مقیاس ها به عنوان پس آزمون اجرا شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش تحلیل کواریانس - مانکوا و آنکوا - استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد گروه درمانی فراشناختی در بهبود بهزیستی روان شناختی و تنظیم هیجان موثر بوده است. با توجه به میزان موفقیت مطالعه حاضر، می توان از روش درمان فراشناختی در جهت ترک اعتیاد استفاده کرد. به عبارت دیگر درمان فراشناختی می تواند به عنوان شیوه ای مستقل یا در کنار سایر شیوه های درمانی مانند دارو درمانی در درمان متغیرهای بهزیستی روان شناختی و تنظیم هیجان به کار برده شود.
-1- مقدمه
هدف اصلی درمان فراشناختی شامل توانا کردن افراد به گونه ای است که با افکارشان به گونه ای متفاوت ارتباط برقرار کنند و کنترل و آگاهی فراشناختی قابل انعطافی را گسترش دهند و از انجام پردازش به صورت نگرانی و نشخوار فکری و بازنگری تهدید، جلوگیری نمایند. یا به عبارتی دیگر، رویکرد فراشناختی، راهبردهایی را به بیمار می دهد تا خودش را از مکانیزم هایی که موجب قفل شدن در پردازش به صورت نگرانی، نظارت بر تهدید و خود کنترلی ناسازگارانه می شود، رها کند و با آموزش پردازش انعطاف پذیر هیجانی طرح و برنامه ای را در آینده برای راهنمایی تفکر و رفتار در مواجهه با تهدید و آسیب پی ریزی کند - ولز و سمبی1، . - 2004 با توجه به آنچه که مطرح شد مسئله اصلی پژوهش حاضر پاسخ به این سوال است که آیا درمان فراشناختی بر بهزیستی روان شناختی و تنظیم هیجان درمعتادان در حال ترک اثر بخشی دارد؟
-2 -1 بیان مسئله
در پژوهشی مقایسه باورهای فراشناختی در افراد معتاد و عادی نتایج نشان داد که بین نمره کلی باورهای فراشناختی مختل تر به عنوان عامل روانشناختی مهم در پیش بینی گرایش افراد به مصرف مواد عمل می کنند - احمدی، . - 2012 یکی از مباحثی که در پژوهش حاضر مطرح می شود بهزیستی روانشناختی2است، به طور کلی بهزیستی روانشناختی درگیری با چالش های هستی شناختی و تلاش برای رشد شخصی تعریف شده است - ریف3، . - 2003ریف بهزیستی روانشناختی را " تلاش برای کمال در جهت تحقق توانایی های با لقوه ی واقعی فرد" می داند.
در این دیدگاه بهزیستی روانشناختی در تلاش برای ارتقاء استعدادها و توانایی های فرد متجلی می شود - ویترمن4، . - 2007 ابعاد بهزیستی روانشناختی شامل پذیرش خود - توانایی دیدن و پذیرفتن نقاط قوت و ضعف خود - ، رابطه مثبت با دیگران و پذیرفتن نقاط قوت و ضعف خود - ، رابطه مثبت با دیگران - داشتن ارتباط نزدیک و ارزشمند با افراد مهم زندگی - ، خود مختاری - توانایی و قدرت پیگیری خواست ها و عمل بر اساس اصول شخصی حتی اگر مخالف آداب و رسوم و تقاضای اجتماعی باشد - ، زندگی هدفمند - داشتن غایت ها اهدافی است که به زندگی فرد جهت معنا بخشد - ، رشد شخصی - به این معنا که استعداد و توانایی های بالقوه ی فرد در طی زمان و در طول زندگی بالفعل خواهت شد - و تسلط بر محیط - توانایی تنظیم و مدیریت امور زندگی به ویژه مسائل زندگی روزمره - است - الدیک لیگولو، ایلماز و قول تکین1، . - 2010 اعتیاد ارتباط تنگاتنگی با آسیب های جسمی و روانی دارد و سلامت و امنیت فرد را تهدید می کند.
- مامرستریج2، . - 2009 از نظر هومر و همکارانش - 2005 - اعتیاد یکی از چالشهایی است که انسانها در زندگی خود با آن مواجه می شوند، شواهد پژوهشی شایان توجهی وجود دارد که نشان می دهند نقش و حوادث نا مطبوع زندگی می توانند بهزیستی و روان شناختی را تحت تاثیر قرار دهند و مختل کنند - سگروستروم و میلر3، . - 2004 یکی دیگر از متغیرهای قابل بررسی در این پژوهش تنظیم هیجان4است، تنظیم هیجانی به راهبردهایی اطلاق می شود که از آن ها برای کاهش، افزایش یا نگه داری تجارب هیجانی استفاده می شود - گراس، . - 2001 که به عنوان فرایند آغاز، حفظ، تعدیل یا تغییر در بروز، شدت یا استمرار احساس درونی و هیجان مرتبط بافرایندهای اجتماعی روانی، فیزیکی در به انجام رساندن اهداف فرد تعریف می شود.
- ویمز وپینا5،. - 2010 راهبردهای تنظیم هیجان شامل ایجاد افکار ورفتارهایی است که به افراد آگاهی می دهد چه نوع هیجانی دارند، چه هنگام این هیجانها در آنها پدید می آید وچگونه باید آنها راابراز نمایند - حلبیان، . - 1391 قاسم پور، ایل بیگی، حسن زاده و ناصری - - 1390 طی پژوهشی به مقایسه تنظیم هیجانی در دانشجویان سیگاری و غیرسیگاری پرداختند، نتایج نشان داد که دانشجویان غیر سیگاری از ارزیابی مجدد و دانشجویان سیگاری از فرونشانی بیش تر استفاده می کنندو به نظر می رسد که اختلال هیجانی و از عوامل خطرزای مصرف سیگار برای دانشجویان است. با توجه به مطالب بیان شده پژوهش حاضر در صدد بررسی این مسئله است که آیا درمان فراشناختی در بهزیستی روان شناختی و تنظیم هیجان معتادان در حال ترک اثر بخشی دارد؟
-3 -1 اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
خوشبختانه عده ای از معتادان به این نتیجه می رسند که باید درمان شوند و در پی درمان بر می آیند و به مراکز ترک اعتیاد مراجعه می کنند. ولی متأسفانه برخی از این افراد منصرف می شوند و فرآیند درمان را رها می کنند. برخی نیز به طور جدی می کوشند که خود را تغییر دهند، اما پس از مدتی عهد و پیمان خویش را می شکنند و مصرف مواد را از سر می گیرند - آقابایی و همکاران، . - 2012 بنابراین یک مداخله روانشناختی که بتواند در تغییر نگرش و افکار افراد موثر باشند، می تواند در پایبندی به درمان و عدم سوءمصرف دوباره مواد تاثیر بگذارد. یکی از این درمانهای روانشناختی که امروزه تحقیقات بسیاری را متوجه خود کرده است، درمان فراشناختی است که از سوی ولز مطرح گردید.
