بخشی از مقاله
چکیده :
زیبایی از مقولاتی است که حصول آن به موفقیت و کارکرد یک فضای شهری کمک زیادی میکند. اما مسئله با اهمیت در این میان، نحوه درک زیبایی از سوی مردم و کاربران فضاست. در شرایط کنونی فضاهای شهری به وسیله متخصصان و بدون مشارکت شهروندان به ویژه در مقیاس طراحی شهری و زیباسازی محیط انجام می شود که پیامد آن، فضاهای شهری است که سلیقه اقلیت طراحان را در مقابل ا کثریت استفاده کنندگان در اولویت قرار می دهد. هدف از انجام این پژوهش، درک تفاوتهای ارزیابی زیبایی از نظر مردم در ایران و در غرب و فهم چگونگی درک زیبایی مناظر شهری به وسیله مردم در داخل و خارج از کشور است.
مکانی که برای انجام مطالعه موردی در این پژوهش انتخاب شده، میدان آرامگاه بوعلی شهر همدان است ، مورد استفاده زیاد شهروندان قرار دارد و در غرب نیز میدان کنکورد شهر پاریس مورد تحقیق و مطالعه قرار گرفته است..روش تحقیق به صورت کمی و کیفی و در مقیاس خرد، ارزیابی و روش قیاسی تحلیلی می باشد که برای انجام آنها از اسناد و مدارک کتابخانه ای، عکس و تحلیل فضایی استفاده شده است .بر اساس یافته های این تحقیق مشخص شد که معیارهای ادراک زیبایی شناسی که از سوی صاحب نظران ارائه شده، کارایی چندانی در درک مردم از زیبایی فضا ندارند. علاوه بر این، پژوهش پیش رو روشن ساخت که مردم در درک زیبایی شناسی خود از یک فضا، کلیت منظر را در نظر می گیرند و بیش از توجه به معیارهای تخصصی، به اجزا و عناصر فضا توجه می کنند و این مسئله در غرب و بین مردمان آنجا با در نظر گرفتن عواملی چون وجود آثار قدیمی و نایاب یا المانهای زیبا به ادراک می رسد - نگارنده - .
کلید واژه ها :فضای عمومی شهری ، زیبایی شناسی ، زیبا شناسی غرب،آرامگاه بوعلی،کنکورد
مقدمه :
زیبایی از مقولاتی است که حصول آن به موفقیت و کارکرد یک فضای شهری کمک زیادی می کند .اما مسئله با اهمیت در این میان، نحوه درک زیبایی از سوی مردم و کاربران فضاست .در شرایط کنونی فضاهای شهری به وسیله متخصصان و بدون مشارکت شهروندان به ویژه در مقیاس طراحی شهری و زیباسازی محیط انجام می شود که پیامد آن، فضاهای شهری است که سلیقه اقلیت طراحان را در مقابل اکثریت استفاد ه کنندگان در اولویت قرار می دهد.به بیان دیگر زیبایی اصلی ترین و اساسی ترین مبناء هنر است که خود دارای بدایت و نهایتی است که با شناخت آن ها ، هنر باز شناخته می شود. هنر؛ همانند فلسفه و حکمت بر اندیشه ی آدمی و نشان دادن راه کمال مؤثر است و می تواند صعود دهنده باشد و او را به درجات بالا و والا برساند یا نزول دهنده و گمراه کننده باشد .
اختلاف نظر میان معماران و مردم و سایر افراد یک چالش قدیمی است، اما در دوران معاصر با افزایش سبک های مختلف معماری و تخصصی شدن حوزه های مختلف طراحی معماری بر اهمیت این چالش افزوده شده است. ورود رسانه نیز به عنوان عنصر مهم دوران مدرن و تأثیرگذاری آن در زندگی امروز بشر سبب شده مخاطبین گستره وسیعی از بناها را تجربه کنند. بسیاری از معماران ایده ها و مفاهیمی را در ذهن پرورانده که حاصل تجربه و آموخته های آنهاست و بارها توسط متخصصان مورد تقدیر و توجه قرار گرفته اند. ایده هایی که از لحاظ نظری کمال مطلوب و ایده آل بوده و طبق آموزه ها و پیش بینی ها باید مورد اقبال عموم واقع شوند. اما بسیاری از معماران از این نکته شکایت می کنند که ایده هایشان توسط مردم و یا مسئولین درک نشده و مورد توجه قرار نمی گیرد.
تفاوت نگاه مسئولین ذیربط، توده های مردم و دیگر گروه های تأثیرگذار با نظر معماران و طراحان موجب می شود، بسیاری از پروژه های معماری در عمل به اجرا درنیامده و یا در حین اجرا و بهره برداری دچار تحولات زیادی توسط بهره برداران گردد که ایده اصلی پروژه را به طور کلی دچار دگرگونی می نماید. تاکنون بحث های زیادی در حوزه این اختلاف نظر صورت گرفته لیکن تحقیقات مدونی به انجام نرسیده است. البته نحوه برطرف کردن یا به حداقل رساندن این تفاوت و نزدیک شدن فاصله میان طراحان و بهره برداران در حوزه این مقاله نبوده و باید در جایگاه خود مورد بررسی قرار گیرد. هدف از این تحقیق، تبیین درک زیبایی در اذهان عمومی با تمرکز بر زیباشناسی غربی بوده و برای کسب این هدف لازم است، رابطه ذهن و عین در درک زیبایی آثار در اذهان عمومی مورد مطالعه قرار گیرد.
فلاسفه غرب:در اینجا به نظر چند فیلسوف مشهور غربی اکتفا می شود ؛ ایشان عبارتند از:
نیوتن: وی زیبایی را مترادف با ذوق سلیم تعریف کرده است. او بر این باور است که »زیبایی مشروط به وجود تمایل است، و تمایل زاده انس و عادت می باشد.« - نیوتن؛ 1377ش؛ 19 و - 45 با توجه به تعریف وی، اگر چیزی مورد تمایل بینندگان و شنوندگان قرار نگرفت، زیبا نیست.
کنفوسیوس: وی زیبایی را در ارزش اخلاقی نهفته می داند؛ به عبارت دیگر او از تلفیق میان زیبایی در اندیشه دیگران و خیر، »زیبایی« را تعریف می کند. - دایوئان؛ 1381ش، . - 58
اهداف تحقیق :
هدف کلی دراین تحقیق بررسی درک زیبایی در اذهان عمومی با تمرکز بر زیباشناسی غربی است.اهداف جزئی دراین پژوهش شامل بررسی میزان هماهنگی عناصر بصری در فضاهای عمومی و درک آنها. تعیین ، میزان مقبولیت اِلِمان ها ، عناصر مستقر و میزان تمایل استفاده کنندگان از فضا با نوع ادراک محیطی از فضای شهری می باشد.
سؤالات تحقیق
-1آیا دانش و آگاهی افراد از زیباشناسی ، بر درک آن ها از زیبایی در فضاهای عمومی تأثیر می گذارد؟
-2آیا میزان برخورداری افراد از سواد بصری و آشنایی ایشان با دانش زیباشناسی بر انتخاب آن ها از آثار شهری موثر است؟
روش تحقیق :
روش تحقیق مورد پژوهی با استفاده از راهکارهای ترکیبی و مطالعات میدانی و کتابخانه ای بوده و رویکرد آن تحلیل نظریه های موجود و ساخت نظری های جدید است. برای بررسی در این پژوهش طی تحلیل ادبیات تخصصی موضوع به بررسی زیبا شناسی غربی در زمینه درک زیبایی پرداخته شده و ویژگی های هر یک از این دو نظریه بیان می گردد تا بتوان با استفاده از مقایسه آن ها عوامل مؤثر بر درک زیبایی در غرب را شناسایی کرد. داد ه های حاصل از این ارزیابی ها نیز با روش قیاسی _ تحلیلی مورد بررسی کنکاش قرارگرفت.ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش شامل اسناد و مدارک کتابخانه ای، عکس و نقشه است.
مبانی نظری :
به طورکلی دو رویکرد در زمینه ارزیابی زیبایی محیط شهری وجود دارد؛ رویکرد نخست رویکرد صوری - عینی - می باشد که زیبایی را در ذات منظر می داند .این رویکردعمدتاً توسط متخصصان معمار و شهرساز بر اساس قواعد خاص و تعیین شد های مورداستفاده قرار می گیرد و اعتقاد بر این است که مناظری که بر اساس قواعد عمومی زیبایی شناسی خلق می شوند، از نظر مردم نیز ب هعنوان مناظری زیبا ادراک خواهند شد .پایه و اساس این دسته از نظریات را می توان در افکار فیلسوفان یونان باستان مانند افلاطون و ارسطو جستجو کرد - اسکراتن و هاسپرس، 1389 : 79 ؛ 83 : Shuttleworth, ؛. - Rorty, 1990
این نظریه در طول تاریخ مورداستفاده و کاربرد قرار گرفته که از شاخص ترین آنها در حوز ه معماری و شهرسازی میتوان به گروتر - 1987 - اشاره کرد .همچنین طراحان بسیاری تلاش کرده اند تا مناظر شهری را بر اساس این قواعد بیافرینند که برخی از این قواعد شامل : تعادل، وضوح، تضاد، هماهنگی، یکپارچگی، تناسب، تنوع و یا پیچیدگی و وحدت و نمونه های دیگر در آثار اندیشمندانی از این دست می شود .به علاوه، برخی تلاش کرد ه اند تا زیبایی را با محاسبات ریاضی انداز ه گیری کنند. در دوره حاضر نیز با پیشرفت فناوری، این نظریه با کمک ابزارهای پیشرفته و نر مافزارهای مختلف مورداستفاده قرار می گیرد که از جمله این تلاش ها می توان به استفاده از سنجش میزان بی نظمی موجود در منظر شهری به کمک نرم افزارهای رایانه ای اشاره کرد - گوهرریزی، -1391 . - 74
