بخشی از مقاله
چکیده:
اعم از آن که اصولا فضای شهری را فضایی با تناسبات زیبایی شناسی تلقی کرد یا این که عوامل دیگری را در تعریف فضای شهری دخیل دانست، نفس زیبا بودن یک فضای شهری - همانند هر فضا و هر اثر انسانی دیگر - واجد اهمیت در خور توجهی است. این اهمیت از آنجا ناشی می شود که انسان ، علاوه بر آن که میل دارد، در فرآیند خلق ساخته های خویش اصول و معیارهای زیبایی را رعایت کرده و اثر زیبا بیافریند، حضور در کی فضای زیبا را به حضور در فضاهای زشت ترجیح می دهد.
اصولا، حضور در یک فضای زیبا و تماس با زیبایی تاثیرات مطلوبی بر ارتقای کیفیت حیات دارد و اینها بر امده از حس زیباپرستی، زیبا دوستی و زیبا طلبی انسان است. یک فضای زیبا، حتی میتواند از ظهور تعاملات اجتماعی ناروا و نامطلوب جلوگیری نموده و تعاملات زیبا را گسترش داه و تشویق کند. بنابراین با هر تعریفی از فضای شهری، زیبا بودن آن واجد اهمیت اساسی و مد نظر طراح و مورد انتظار استفاده کنندگان است. بنابراین تحلیل زیبایی می تواند به عنوان یکی از اصلی ترین انواع تحلیل های فضای شهری مطرح باشد.
مقدمه:
چرا شهر باید زیبا باشد؟بر این اساس زیبایی یعنی چه؟ و در چه عناصر و فضاها شهری زیبایی اهمیت بیشتری دارد؟ زیبایی یکی از نیازهای اصلی انسان ها است که هر یک از وجوه مختلف آن در ساخت های مختلف زندگی جایگاه و مصداق ویژه خود را دارد و هر کسی به نوعی در پی تحصیل و ادراک زیبایی است. شهرها به عنوان بزرگترین مجموعه ها و آثار انسانی و کره زمین که ظرف فعالیت های انسانی هستند می توانند و باید جلوه های متنوع زیبایی را به انسان القاء کنند و اصولا هرچقدر و هرگونه که شهر و محیط زندگی بتواند مراتب زیبایی را به ساکنین خویش القاء کند به همان نسبت می تواند مشکلات جاری زندگی را برای آنان قابل تحمل تر نماید.
از این منظر فضای شهری فضایی است که زیبا باشد و معیارهای زیباشناسانه در ایجاد آن دخالت داشته باشد و این یعنی: مترادف بودن برای شهر یا خلق فضای زیبای شرقی. طبیعی است که با پذیرش این نظریه، نباید جهان بینی و تفکری را که بنیاد قواعد زیبایی شناسی خواهد بود، مغفول نهاد و در حقیقت این جهان بینی است که معیارهای زیبای فضای شهر را سامان خواهد داد و فضای شهری در تمدن های مختلف و متمایز خواهد نمود. بنابراین تقلید از قواعد زیبایی شناسی بی گمان زمینه ساز ازخود بیگانگی و بحران هویت خواهد شد.
اهداف تحقیق:
زیبا شناسی فرایند توسعه ویژگی های بصری است که در فضای شهر صورت می گیرد از همین رو در این تحقیق سعی شده است اهدافی همچون:
- اشاعه فرهنگ زیباشناسی و ارتقای کیفیت محیط زیست شهری
- بازسازی چشم اندازهای عمومی، نقاط عطف بصری و نشانه های شهری
- ایجاد تناسب، امنیت و آرامش روانی و هماهنگی بین عناصر مختلف شهری
- ارج نهادن به زندگی و ارزش های تمدن مورد بررسی قرار گیرد و به اختصار به توضیح انها پرداخته شود.
سوالات تحقیق:
- اولین سوالی که مطرح می شود این است که چگونه میتوان به زیباشناسی فضای شهری پرداخت؟
- معیارهای زیباشناسی فضاهای شهری چیست و از کجا نشات می گیرند؟
تعاریف رایج در مورد فضای شهری:
فضایی که در ان ارتباطات ویژه ی بصری و حرکتی وجود داشته باشد، ساختاری سازمان یافته، اراسته و واجد نظم، به صورت کالبدی برای فعالیت های انسانی و استوار بر قواعد معین و روشن - زوکر، به نقل از توسلی و بنیادی 1371، ص - 18 صحنه ای که فعالیت های عمومی زندگی شهری در انها به وقوع می پیوندد، خیابان ها، میادین و پارک های یک شهر فعالیت های انسانی را شکل می دهند - بحرینی، 1377، ص - 313 محل برقراری تعاملات اجتماعی که باز و عمومی باشد - توسلی و بنیادی 1371، ص - 41
تعریف زیبایی شناسی:
زیبایی شناسی یا استیتیک از واژه یونای Aisthetikos به معنی ادراک حس گرفته شده و بن ان واژه Aistheta به معنای مورد ادراک حسی یا چیز محصوص است. ریشه این لغات واژه لاتین Esthetique بوده که امروزه در تمام زبان های اروپایی استفاده می شود - احمدی .1374 ص - 20
فضای شهری:
شهر مجموعه ای فرهنگی کالبدی است که بر اساس نیاز ها، فعالیت ها و رفتار ساکنین آن شکل گرفته است .انسانها بسته به نیازهای فردی یا گروهی خود فعالیت کرده و الگوهای رفتاری خاص خود را عرضه می کنند .فضاها شامل طیف گسترده ای از انواع فضای عمومی تا خصوصی می باشندبه. عبارت دیگر هر فعالیت و رفتار،حریم و قلمرو خاص خود را داراست و متقابلًا هر فضا نیز دارای حریم و حرمت خاص می باشد .فضاهای شهری بخشی از فضای باز و عمومی شهرها هستند که به نوعی، تبلور ماهیت زندگی جمعی می باشند؛ یعنی جایی که شهروندان در آن حضور دارند.
فضای شهری به عنوان صحنه ای که داستان زندگی جمعی در آن گشوده می شود، فضایی است که به همه مردم اجازه می دهد که به آن دسترسی داشته باشند و در آن فعالیت کنند .در این فضا فرصت آن وجود دارد که برخی مرزهای اجتماعی شکسته شوند و برخوردهای از پیش تدوین نیافته به وقوع پیوندد و افراد در یک محیط اجتماعی جدید با هم اختلاط یابند .این فضا می بایستی توسط یک نهاد عمومی اداره شود .
بنابراین شرط اساسی برای اینکه یک فضای عمومی؛ فضای شهری تلقی شود این است که در آن تقابل و تعامل اجتماعی صورت گیرد . فضاهای شهری شامل :ورودی شهرها، ورودی محله ها، گره ها - میدان های شهری، میدان های محلی - مسیر ها، خیابان های شهری، بولوارها و پیاده راه ها ، پیاده رو ها و لبه های آب می شود، خصوصیاتی که این فضاها می توانند داشته باشند باعث زیبایی دوچندان شهر و فضای شهری می شوند.
زیبایی شناسی:
بومگارتن ، فیلسوف المانی - 1714-1762م - به عنوان اولین کسی مطرح است که برای تببین موضوعات مرتبط با ادراک زیبایی به عنوان بحثی فلسفی، از واژه زیباشناسی استفاده کرد و زیباشناسی را به مثابه رشته ای مستقل در فلسفه معرفی نمود.
